Philip en de anderen door Cees Nooteboom

Complete titelbeschrijving

Schrijver; Cees Nooteboom
Titel; Philip en de anderen
Jaar van eerste uitgave; 1955
Plaats, jaartal en druk van gelezen boek; Amsterdam, 1987, 8e druk.

Titelverklaring

Philip gaat op reis en ontmoet veel mensen, die worden in het boek ook wel ‘de anderen’genoemd.

Motivering boekkeuze

De achterkant van het boek vertelde mij; “de romantische held, Philip, zwerft door heel Europa….” Dit trok mij erg aan omdat ikzelf ongelofelijk veel van reizen houd en ik droom er zelf vaak over om rond te zwerven en allerlei mensen te ontmoeten.
Dit boek leek me daardoor erg interessant en nadat ik een stukje op de eerste pagina had gelezen kwam ik er wel achter dat het boek niet helemaal realistisch is, er komen vreemde situaties in voor, maar dat maakte me juist wel nieuwsgierig naar het boek.
( ‘ben jij Philip?’vroeg hij.
‘ja oom, zei ik tegen de figuur in de stoel.
‘heb je iets voor me meegebracht?’vroeg de stem weer.
Ik had niets meegebracht en ik zei: ‘Ik geloof het niet, oom.’
‘je moet toch iets meebrengen.’)

Korte inhoud

Als 10-jarige jongen bezoekt Philip enkele dagen zijn oom Alexander, bij wie hij merkwaardige avonturen beleeft. Zes jaar later komt hij opnieuw terug bij zijn oom. Hij blijft twee jaar bij hem en vertrekt dan naar Frankrijk. Daar maakt hij kennis met de rondzwervende monnik Maventer, die hem over een chinees meisje vertelt. Op zijn zwerftochten door Frankrijk ontmoet Philip de anderen die hem hun levensgeschiedenis van desillusie en eenzaamheid vertellen, zoals Jacqueline, Fey, Heinz en Sargon. Als Philip het chinees meisje gevonden heeft, trekt hij met haar door Scandinavië. Na haar vertrek keert hij naar zijn oom terug.

Eerste persoonlijke reactie

Ik vond het boek origineel, soms moeilijk te volgen, interessant, vaag, grappig maar vooral niet realistisch.

Uitgewerkte persoonlijke reactie

Door het boek heen zie je een ontwikkeling, tussen de menselijke verbeelding en de werkelijkheid. Op zijn tocht door de dromen van gebroken levens van de anderen leert Philip dat leven meer is dan de som van ervaringen. Hij leert realiteit en droom met elkaar te verbinden.
De realistische kant van zijn tocht is dat hij een reis dor Europa maakt en mensen ontmoet met hun idealen e hun desillusies. Hij beseft dat het leven meer inhoud dan alleen maar toegeven aan angst, twijfel en onvermogen. Maar de irrealistische kant van het verhaal, van de gebeurtenissen is dat hij ook leeft in een droomwereld, de mensen die hij ontmoet nemen hem mee in hun droomreizen.
Met de mensen die hij ontmoet heeft hij bij ieder een verschillende band.
Maventer: tussen Maventer en Philips oom Alexander bestaan er veel overeenkomsten. Beide zien ze in Philip degene die bereiken kan waartoe zij niet in staat waren.
Jacqueline: Met Jacqueline danst Philip een hele avond, en als hij haar naar huis brengt vertelt zij hem dat hij alleen nog maar afscheid moet nemen van dingen omdat hij zich eraan hecht, en hij mag haar niet kussen en niet zien waar ze woont.
Fey: voor Fey is het leven een spel met alleen maar verliezers. Ze heeft iets dierlijks, iets wreeds. Ze stoort zich niet aan de mannen die zich aan haar opdringen.
Heinz: iedereen zegt dat Heinz ziek is, ook als hij in het klooster wil, zeggen ze hem dat hij ziek is. Verder doet Heinz alsof hij Narcissus is.
Sargon: de dromen van Sargon worden uitgebreid beschreven, hij gaat met een meisje naar het oude winkeltje om een opgezette vogel te kopen die de eigenaar van de winkel altijd voor hen bewaard heeft omdat ze er eerst voor moesten sparen. Het meisje en hij krijgen er ruzie om en de nek van de vogel breekt dan.

De gebeurtenissen in het boek lopen achterelkaar door, soms is het moeilijk te volgen waar Philip zich bevindt en met wie hij op dat moment aan het praten is. Vooral als hij met Maventer aan het praten is over het Chinese meisje, is het erg moeilijk te volgen of Maventer terug in gedachten gaat en het Chinese meisje iets aan het vertellen is of Philip zelf.
Ook is het taalgebruik vaak vaag en moet je de zin drie keer lezen om hem helemaal te snappen maar dan vraag je jezelf nog af waarom de persoon die zin eigenlijk uitspreekt. Een voorbeeldje; ‘Mors et vita duello conflixere mirando’, dood en leven in een wonderlijke tweestrijd, want dat beeld geven de mensen, een beeld van dood en leven in een wonderlijke tweestrijd, ik die een chinees meisje heb gezocht, overal, en verloren, en zij die haar niet hebben gezocht, maar mij hebben meegenomen, terwijl ze op zoek waren naar iets anders, en dan weer ik, willende rustig zitten om erover na te denken, maar ik had zoveel teveel gezien, de straat is een onrust, tot enzovoort, want het is wel duidelijk dat ik het leven slecht heb begrepen, en slechter heb onderhouden, en toch! Zeer lieflijke, de uitkomst is hetzelfde.’(p. 99)
Sommige delen van het boek lijken realistisch, zijn ook met spreektaal geschreven maar zodra Philip in contact komt met de anderen, word je met hun vreemde spreektaal in hun droomwereldje geleid. Daarom is dit boek soms moeilijk te volgen maar tocg echt interessant.
Ik had bij mijn eerste persoonlijke reactie ‘grappig’geschreven omdat ik steeds weer zo verbaast werd door de gebeurtenissen die zo onwerkelijk en vreemd zijn. Zoals Fey die in Phlips gezicht bijt als een wilde kat en de situatie met Heinz die in zichzelf zit te brabbelen; ‘Bang’, zei hij tegen de spiegel, die nog steeds schommelde. ‘Bang. Ayay.

Verdiepingsopdracht

mijn verwachtingen voordat ik het boek ging lezen waren bijna niet uitgekomen. Ik had gedacht dat Philip een reis ging maken door Europa en dat de ruimte duidelijk beschreven zou zijn en de gebeurtenissen helder zouden zijn, maar dit was absoluut niet het geval, het was meer een reis door de dromen en illusies van andere mensen. Ik wist wel dat er vreemde zinnen in zouden voorkomen, en dat voldeed wel aan mijn verwachtingen.

Het verhaal speelt zich eerst af bij de oom van Philip in Nederland, daarna speelt het verhaal zich vooral af in Frankrijk maar later reist hij ook door Nederland en Scandinavië. De ruinte is echter haast niet beschreven, in bepaalde situaties van het boek wel, maar dat is dan alleen maar om de lezer een beetje een realistische indruk krijgt van het verhaal, de ruimte heeft dus alleen een functie van concretisering.

Het thema van het boek heeft volgens mij te maken met de ontwikkeling van de samenhang tussen droom en werkelijkheid, naar het streven naar elk stukje zekerheid. Dit komt bij elke ontmoeting weer naar voren, Philip wordt er ook vaak op gewezen in het boek, dit is dus ook een motief wat steeds terug komt. Als hij Jacqueline ontmoet verteld zij hem al; ‘je zult niets mee maken , alleen maar herinneren, je zult niemand ontmoeten, tenzij om afscheid te nemen, je zult geen dag leven, zonder op de avond te rekenen, of op de nacht.’(p.38)
Als hij eindelijk het Chinese meisje ontmoet, ontmoet hij haar om er weer afscheid van te nemen.
“nu zei ze:’Wij zijn verdrietig.’
‘Ja,’zei ik, ‘want jij gaat weg’.
……
misschien is het wel lang dat we zo gelegen hebben, ik bezig haar te verliezen, zijn bezig weg te gaan.
‘nu moet ik opstaan’fluisterde ze, ‘nu moet ik weggaan’.”

De eerste fase, de verhaallaag is als volgt;
De realistische kant van zijn tocht is dat hij een reis dor Europa maakt en mensen ontmoet met hun idealen en hun desillusies. Hij beseft dat het leven meer inhoud dan alleen maar toegeven aan angst, twijfel en onvermogen.
Hij gaat voor de eerste keer naar zijn oom, zes jaar later gaat hij weer en na twee jaar gaat hij reizen. Eerst ontmoet hij Maventer die hem een verhaal verteld over een Chinees meisje, POhilip besluit haar te gaan zoeken. Dan ontmoet hij Fey, Heinz en Sargon. Allemaal slepen ze hem mee in hun droomwereld vermengt met hun realiteit.
Hij vindt het Chinese meisje in Scandinavië, daar neemt hij ook weer afscheid van haar. Hij gaat terug naar zijn oom.

Tweede fase, thematische laag;
De anderen nemen hem mee in hun beste momenten, het Chinese meisje in het bijzonder, mee op reis door hun dromen. Al blijft hij toeschouwer, hij beseft wel dat de wereld waarin de dingen herkenbaar zijn, alleen zin krijgt door de verbeelding, de droom.
Wat de dood van de tastbare werkelijkheid kan verdrijven is de verbeelding die de dingen en de mensen elk ogenblijk opnieuw kan scheppen. Op zijn tocht door de dromen van de gebroken levens van de anderen leert Philip dat leven meer is dan de som van ervaringen.

Relatie tussen het leven van de schrijver en de tekst;
Ik heb voor dit aspect gekozen omdat mijn boek een verhaal over reizen beschrijft en in de secundaire literatuur staat ook veel geschreven over het reizen van de auteur zelf.
‘Nooteboom gaat niet zomaar op reis. Ter plaatse noteert hij wat hem opvalt, zodat hij achteraf het beeld kan schetsen uit talloze aantekeningen, folders, kranten, officiële stukken die hij verzameld heeft. Toeristische trekpleisters vermijd hij vaak opzettelijk, omdat die het beeld van het land vervormen. Hij zoekt naar het essentiële van het land.’
In ‘Philip en de anderen’, wordt er een bepaalde sfeer opgeroepen maar die wordt niet veroorzaakt door de ruimte, maar door de personages. Je reist in het boek met Philip mee, maar het is geen reis waarbij je van de omgeving kan genieten, of het beeld van vakantiegangers, het is alleen de reis door de karakters van de personages heen, toch kan je merken dat je in Frankrijk bent.
Ik denk dat Philip wel enigszins op Nooteboom lijkt, omdat hij ook alles in zich opneemt, hij verzamelt alle dingen die de anderen tegen hem zeggen. Daardoor vindt hij wat hij moet vinden en verliest hij het omdat dat zo moest zijn.
‘een constant gegeven in heel het proza van Nooteboom is zijn ambivalente houding tegenover het rooms- katholicisme. Enerzijds onderkent hij in de reisverslagen het belang van religie, om te komen tot sociale rechtvaardigheid(hij bezoekt priesters die zich inzetten voor verbetering van levensomstandigheden van de allerarmsten) anderzijds treedt er in het persoonlijke vlak steeds meer distantie op ten aanzien van het geloof, waarvan hij verslag doet in zijn romans.’
In ‘Philip en de anderen’ komen ook veel geestelijken voor, ook bestaat de droom van Heinz uit het leven in een klooster om zichzelf te kunnen vinden. Hij betrekt de religie dus in zijn verhalen, in dit verhaal geeft het een soort betekenis van waarheid. Als hij is achtergelaten in een dorpje door Maventer, ontmoet hij ook een geestelijke als ze samen over het perkje van de kerk lopen en alles wat hij zegt word meteen als goed en waarheid gezien. Maar in de droom van Heinz zegt hij dat hij alleen in het klooster wilde voor zichzelf, niet voor god, alleen om tot een soort rust te komen. Maar ze lieten hem er niet in omdat ze hem niet valide vonden.

Evaluatie

Het boek is een knap literair werk, er komen zoveel dingen naar voren in het verhaal, maar het belangrijkste is toch nog het zoeken van het geen wat je wilt vinden en de werkelijkheid er van proeven en het daarna weer verliezen. Je ziet een ontwikkeling in het verbinden van dromen en werkelijkheid, op het eind van net boek als hij samen met het Chinese meisje is, maken ze samen een droomwereldje.
Het boek is interessant, en erg origineel, maar opzich niet prettig om te lezen. Je moet jezelf door het boek heen worstelen om het te begrijpen, maar dat is waarschijnlijk ook een van de bedoelingen van de auteur.

Mijn oordeel na de eerste persoonlijke reactie is niet erg veranderd, ik begrijp na deze opdrachten alleen wel steeds meer van het boek.
Ik ben erg tevreden over het uitvoeren van de opdrachten, ik heb er echt van geleerd, en het was niet ál te moeilijk.

De vertellingen van de anderen aan Philip waren vaak erg verwarrend en moeilijk te volgen, elke droom of gebeurtenis heeft namelijk weer een belangrijke diepere betekenis, dat waren echt stukken waarbij ik erg geconcentreerd moest lezen.

Ik had nog nooit eerder iets geleerd over de verschillende verhaallagen in een boek en ik merk dat die er altijd wel zijn, zo is het boek ook beter te begrijpen.
Ik vind dat ik deze opdrachten en het lezen van het boek goed gedaan heb, ik zou het de volgende keer wel weer zo willen doen.