“Ik heb trouwens ook een hekel aan mensen die een hekel hebben aan mensen” (blz 20)

bibliografische gegevens
jaar uitgave 1e druk & gelezen druk: 1996
uitgever: Balans, Amsterdam
aantal bladzijden: 214

thema en motieven
Het thema is: mensen zouden minder cynisch moeten zijn en meer begrip hebben voor mensen die anders zijn.

Mijn motieven voor het kiezen van dit thema zijn: Gedurende de tijd dat Phileine zich in New York bevindt, schopt ze tegen iedereen en weet ze van iedereen die anders is dan zij wel het negatieve in te zien. Aan het eind van het verhaal komt Phileine echter tot inzicht dat ze hiermee een fout maakt en biedt ze haar verontschuldigingen aan aan iedereen waartegen ze zich misdragen heeft. Phileine zelf heeft ook het idee dat ze niet begrepen wordt door anderen, omdat ze anders is. Ze heeft een apart gevoel voor humor en kan nogal bot overkomen, omdat ze alles wat ze vindt eruit flapt. Onder die laag heeft ze echter een klein hartje en is ze helemaal niet zo zelfverzekerd als ze overkomt. De meeste mensen zien dit echter niet en daarom wordt ze vaak verkeerd opgevat. Als de betrokkenen beter zouden proberen uit te vinden waarom Phileine doet wat ze doet, zouden zij zich ook niet gekwetst hoeven voelen over haar opmerkingen. Eerst stoort Phileine zich aan het bemoeizuchtige gedrag van haar moeder en probeert ook allerlei manieren te vinden om haar moeder zoveel mogelijk te treiteren. Als ze echter langer stilstaat bij het feit waarom haar moeder zich vaak zo neurotisch gedraagt, komt ze erachter dat dit niet aan haar moeder ligt, maar aan het feit dat de relatie tussen haar moeder en vader nooit echt lekker is verlopen. Haar moeder is daardoor heel eenzaam is en gedraagt zich daarom zo bemoeizuchtig. Jules, de huisbazin van Max, wordt door Phileine aangezien voor een verschrikkelijke dragonder. Niet alleen ziet ze er onvrouwelijk uit, maar ze is ook haar hele leven al vrijgezel en dit maakt haar voor Phileine tot mikpunt van spot. Tijdens een avond geeft Jules kritiek op New York en dit stuit Phileine tegen de borst. Als Jules zegt dat je in een samenleving als man veel meer onder druk staat dan als vrouw, maakt Phileine de bijtende opmerking dat Jules zich daarom niet druk hoeft te maken, omdat ze toch geen man is. Tot Phileine’s grote verbazing is Jules echter wel man en dat is de reden waarom ze een enigszins eigenaardige vrouw vormt. Phileine had zich dus, ondanks het feit dat ze niet afwist van Jules’ afwijkende geslacht, beter niet zo gemeen kunnen gedragen. Leonard, een huisgenoot van Max, heeft aids. Anderen denken dat hij er belabberd uitziet, omdat hij drugsverslaafde is. Volgens een gerucht zou hij, omdat hij zonder geld zat, in elkaar geslagen zijn door een dealer en is dat de reden voor de belabberde staat, waarin hij verkeerd. In werkelijkheid ziet hij er vanwege de ziekte zo verschrikkelijk slecht uit. Mensen mijden hem en roddelen, achter zijn rug om, over hem. Als Phileine erachter komt dat Leonard aids heeft, voelt ze zich verschrikkelijk rot en dom dat ze dat niet eerder heeft ingezien.

samenvatting
Phileine en Max hebben al een lange tijd een goede relatie in stand weten te houden. Totdat Max zijn passie, toneelspelen, in New York gaat uitvoeren. Omdat Phileine hem zo mist vliegt ze naar Manhattan om haar vriend te zien. Als ze aankomt blijkt het dat haar minnaar in een pornografische versie speelt van Romeo & Juliet. Waarin hij een andere vrouw, Joanne, op het podium bevredigt. Phileine en Joanne\'s vriend, L.T. genaamd, zijn hierdoor geshockeerd. En als het blijkt dat het toneelstuk drie keer opgevoerd moet worden nemen ze wraak op hun geliefden door met elkaar de liefde te bedrijven op de speedboot van L.T. Max weet hier echter niets van en distantieert zich ondertussen nog meer van Phileine omdat hij alleen nog maar denkt aan \"toneelspelen\". Door een aantal misverstanden krijgt ze ruzie met Max\' medespelers en houdt ze nog maar een paar vrienden over: Gulpje (een kamergenote van Max) en L.T. Met z\'n drieën besluiten ze naar de laatste voorstelling van Romeo & Juliet te gaan. Tijdens de liefdesscène van Max en Joanne wordt het Phileine te veel en loopt ze het podium op waar ze haar vriend voor de cruciale keuze stelt: of hij speelt de scène af en verliest z\'n vriendin of hij gaat met haar mee om nooit meer over dit voorval te spreken. In plaats van antwoord te geven, scheldt Max haar uit omdat ze een scène verstoort. Dit schiet Phileine in het verkeerde keelgat en slaat haar overspelige vriend in het gezicht voordat ze het theater verlaat. De volgende ochtend staat haar actie van de vorige avond in alle kranten. David Letterman, de talkshowpresentator, hoort het nieuws en vindt het zo grappig dat hij haar in de \"Late Show\" uitnodigt. Ze zet David\'s hele show op stelten en om daarna wat bij te komen tracteert ze zichzelf op het duurste hotel van New York. Op een één of andere manier komt Max dit te weten en stapt haar hotelkamer binnen, tilt haar op, betaalt de rekening en brengt Phileine naar zijn eigen appartement onder het motto: we zullen nooit meer praten over wat er gebeurd is. Om elkaar echt alles te vergeven gaan ze naar het Aidsgala, waar Phileine op het podium haar excuses aanbiedt tegenover iedereen die ze tijdens haat verblijf in Manhattan in de zeik heeft gezet. Omdat ze dit met zoveel toewijding doet vergeeft Max, die inmiddels afweet van de overspeligheid van Phileine, haar ook alles.

Identificatie
Bij Phileine geen spoor van herkenning!

Kan ik me identificeren met Phileine, hoofdpersonage uit Giphart’s ‘Phileine zegt sorry’?

Ten eerste kan ik me identificeren met Phileine, vanwege haar assertiviteit. Ikzelf ben niet zo assertief en dat levert wel eens vervelende situaties op, waarvan ik dan achteraf vind dat ik meer van me af had moeten bijten. Phileine daarentegen is recht voor zijn raap. Zodra iemand een vervelende opmerking over haar maakt, maakt ze een drie keer zo erge opmerking terug. Ze weet van aanpakken en komt goed voor zichzelf op. Ik bewonder dat. Op sommige momenten daarentegen is Phileine te direct en dat schrikt mensen, waaronder mij, af. Zodra Phileine iemand tegenkomt, confronteert ze ze met haar humor,in de veronderstelling dat zij dit net zo leuk vinden als zij. “ ‘Hai! So you must be Philaine!’ roept het mollige propje dat achter de bril schuilgaat uitgelaten als ze aan zeker vijf sloten heeft gemorreld. Ik, Miss Ultimate Hapiness, schal al even opgewonden terug: ‘Hai Max! So this is what you look like after your sexchange!’ Het meisje kan niet om mijn grapje lachen, ook niet nadat ik het drie keer heb uitgelegd. Nee, jij trekt volle zalen, humorloze bak vla. Teer gerust weg in het overbodige non-leven wat je leidt.” Ik zelf zou het ook niet prettig vinden zo aan gesproken te worden. Om die reden kan ik me niet identificeren met Phileine. Bovendien is Phileine een ‘vriendinnen-vrouw’, terwijl ik beter vriendschap met jongens dan met meisjes kan sluiten. “Had iemand me een paar jaar geleden gevraagd wat het belangrijkste in mijn leven was: mijn vriendinnen” zoals Phileine het verwoordt. Dat is dus iets waarin ik me totaal niet kan vinden. Tevens heeft Phileine een, naar mijn mening, veel te cynische kijk op het leven. Een gezonde dosis maatschappijkritiek is nooit weg, maar de manier waarop Phileine haar afgunst tegen de samenleving uit vind ik te ver gaan. Volgens Phileine is ongeveer alles en iedereen stomvervelend. Aangezien ik dat totaal niet heb, kan ik me daardoor minder goed inleven in Phileine. Tot slot kan ik me niet identificeren met Phileine, omdat ze kickt op het voor schut zetten van mensen. Zo probeert ze de moeder van een leeftijdsgenoot uit de tent te lokken: “Sorry hoor, maar van het kijken naar uw onderkin, dáár krijg ik nou echt genoeg van. Uw onderkin irriteert mij mateloos. Het is werkelijk niet te geloven zoals die mij dwarszit.” Dit stuit mij tegen de borst en door deze botte manier van omgang met mensen kan ik mij niet identificeren met Phileine.

Kortom, op de vraag ‘Kan ik me identificeren met Phileine, hoofdpersonage uit Giphart’s ‘Phileine zegt sorry’?’, is mijn antwoord nee. Ook al bewonder ik haar assertiviteit, op sommige momenten is ze naar mijn mening te direct. Phileine is een vriendinnen-vrouw, terwijl ik een vrienden-vrouw ben. Ook heeft Phileine een te cynische kijk op het leven en onbeschofte houding tegenover anderen voor mij om me met haar te kunnen identificeren.

Max; mijn alter ego

Kan ik me identificeren met Max, personage uit Giphart’s ‘Phileine zegt sorry’? Ik kan me ten eerste niet goed identificeren met Max, omdat hij een man is en ik een vrouw ben. Hij reageert daarom minder emotioneel op dingen waarop ik dat juist wel zou doen. Als Phileine bijvoorbeeld plotseling besluit om Max in New York op te zoeken, vindt hij dat wel leuk, maar hij haalt haar niet af van het vliegveld, is er niet als ze bij zijn huis aankomt en reageert ook niet al te uitgelaten als hij eindelijk wel opdaagt. In die onverschillige houding kan ik me niet echt vinden. Ik kan me echter wel goed met Max identificeren, omdat ik zijn passie voor toneel deel. Max is zelfs bereid zijn leven, familie en vrienden in Nederland achter te laten voor een toneelproject in New York, waar slechts een paar buitenlandse studenten aan mogen meedoen. Doordat ik vorig jaar aan een toneelproductie van school heb meegedaan, ben ik ook gek geworden op toneel. Ook gaat Max, net als ik, erg in op zijn werk, in zijn geval toneel. \"Als ik eindelijk wakker ben, zie ik een afscheidsbriefje van Max op de stoel naast zijn bed. Hij schrijft dat hij al vroeg is weggegaan om toneel te spelen, dat ik voorzichtig moet zijn vandaag en dat we vanavond samen in een restaurant kunnen eten. Eigenlijk staat er: ‘even snel kunnen eten’, dat staat er. Nee, Max is echt blij om mij te zien, dat heb ik duidelijk door.\"Dit geldt voor mij ook, zelf tot in het extreme. Ik ben full time bezig met school en voor mij geldt ook de uitdrukking ‘eerst werken, dan plezier’. Bovendien kan ik me goed met Max identificeren, omdat hij (te) veel incasseert van anderen, in het bijzonder van Phileine. Ik ben ook zachtaardig als het neerkomt op gemene opmerkingen van anderen. Meestal zeg ik helemaal niets terug, tot het moment waarop het bij mij tot een uitbarsting komt. Hetzelfde is het geval bij Max; hij kan leven met het afgunstige gedrag van Phileine, maar wordt echt kwaad wanneer ze te koppig is om bij hem terug te komen en zich in een hotelkamer verschuilt. Hij komt haar dan persoonlijk halen. (hier nog uitgebreider) Tot slot is Max kalm en rustig, in tegenstelling tot de drukke en bewegelijke Phileine. Omdat ikzelf net als Max ben, kan ik me daarom goed met hem identificeren.

Kortom, op de vraag ‘Kan ik me identificeren met Max, personage uit Giphart’s ‘Phileine zegt sorry’?’, is mijn antwoord ja. Ook al zorgt het geslachtsverschil voor verschillen in denken en handelen, weegt voor mij zwaar dat Max net als ik toneel als passie ziet, opgaat in zijn werk en hij rust en kalmte uitstraalt. Bovendien zorgt het feit dat hij net als ik (te) veel incasseert van anderen voor herkenning.

Waardering “Ik heb trouwens ook een hekel aan mensen die een hekel hebben aan mensen. Dáár kan ik dus echt niet tegen. Wie ben jij om tegen mij een potje sjaggerijnig te zitten doen, vraag ik me mezelf ontdaan af als ik door de zoveelste lelijke serveerster of uit haar mond riekende verkoopster met een grom of een snauw ultiem verveeld wordt geholpen.(...) Ik ben in dit klotewinkeltje degene die bot, lomp, stug en onaardig mag doen, daar betáál ik namelijk voor.” Giphart’s ‘Phileine zegt sorry’ is een boek dat je gelezen moét hebben!

Een minpunt van ‘Phileine zegt sorry’ is dat het niet helemaal realistisch is en daarom vaak moeilijk aan te nemen of te geloven. Het feit dat Phileine (= onbelangrijke vrouw uit een ver kikkerlandje) gevraagd wordt voor de Amerikaanse David Letterman show komt nogal ongeloofwaardig over. De kans daarop is denk ik behoorlijk klein. Ook het toneelstuk waarin haar vriend Max speelt, is enigszins vreemd. Ik heb natuurlijk wel gehoord van experimentele toneelstukken, maar daadwerkelijk de liefde bedrijven op toneel lijkt mij toekomstmuziek. Ook is het taalgebruik soms grof. Sex speelt een belangrijke rol in dit boek en daar heb ik op zich geen problemen mee, maar de manier waarop dit beschreven wordt vind ik soms over de schreef gaan. “seks tot het gaat bloeden. Hamerliefde. Dit heb ik in gedachten als ik in de straat bij Max sta te besluiten waar ik ga aanbellen. Een Totale Oorlog Om De Cytoplastische Genen wil ik. Fatale seks. Daar heb ik me nou al vierentwintig uur op ingesteld.” Het boek heeft dan meer weg van pornografie in plaats van literatuur. De rest van het taalgebruik echter maakt het weer goed. Giphart gebruikt vaak zulke fantasievolle termen en metaforen, dat je daadwerkelijk in een deuk ligt en het niet anders kan dan dat hij het merendeel uit zijn duim gezogen heeft. Zo wordt er naar de huisbazin van Max verwezen met termen als ‘type brilmontuur 1977’, ‘aan elkaar gelaste fietswielen’ en ‘lillende vogelbekdier’. Ook vind ik het hilarisch hoe Engelse uitdrukkingen als ‘once-in-a-lifetime-oppurtunity’ door Giphart in het Nederlands gebruikt worden (‘eens in z’n leven-gelegenheid’) Bovendien vind ik erg origineel bij dit boek dat Giphart in zijn boek bepaalde verwijzingen maakt, zodat het lijkt of het verhaal zelf een toneelstuk is. Het stuk rOmEO-n-jULieT waar Max in speelt blijkt dan een toneelstuk in een toneelstuk. “Tijdens deze lachbui ga ik er heel even uit voor een mededeling van de sponsor, maar straks kom ik terug met meer over Gulpjes irritante gedrag. Een boek van uitgeverij Balans, dan heb je wat in handen!” “Volgende shot; we liggen op zijn bed.” “Volgens het script zitten Gulpje en ik nu in een restaurant dat Veselka’s heet.” Dit zijn voorbeelden van de wijze waarop Giphart op hilarische wijze het verhaal op een toneelstuk op zichzelf laat lijken. Tevens leest het boek erg gemakkelijk. Ik had het binnen twee uur uit en dat is voor mijn doen redelijk snel. Ik denk dat dit komt door de lichte manier van schrijven; als je een boek leest waarbij je verschrikkelijk veel moet nadenken, leest dat moeilijker dan als het verhaal op zich genoeg zegt. Het grappige bij ‘Phileine zegt sorry’ vind ik juist het feit dat je achteraf, na het lezen van de laatste alinea, pas gaat nadenken. Dat heb ik nog nooit eerder gehad bij een boek. Tot slot raakte de thematiek van dit boek me. Het komt erop neer dat dit boek ervoor pleit dat mensen meer begrip moeten hebben voor mensen die anders zijn en ook minder cynisch moeten zijn. Het grappige is dat in het hele boek het juist voor het tegenovergestelde gepleit wordt. Phileine zegt pas op de laatste bladzijden dat haar gedrag fout was. Je wordt dus in feite door het hele boek heen op het verkeerde been gezet. Dat is de reden dat je bij dit boek pas achteraf gaat nadenken. Ik vind de positieve kanten van dit boek belangrijker dan de negatieve kanten, omdat ook de negatieve kanten bijdragen aan de uitzonderlijkheid van het boek. Juist de uitzonderlijkheid van het boek laat me de mindere punten vergeten. De onderliggende thematiek vind ik belangrijker dan het feit da het boek makkelijk leest, omdat het eerste wat zegt over de inhoud en het tweede over de vorm. De inhoud vind ik altijd belangrijker dan de vorm, omdat het de inhoud is die je hoort bij te blijven. Om die reden vind ik het feit dat de thematiek me raakte ook belangrijker dan het uitzonderlijke taalgebruik. Het uitzonderlijke taalgebruik draagt natuurlijk in grote mate bij aan de uitzonderlijkheid van het boek, maar als het er op neerkomt vind ik het nog veel belangrijker dat in zo’n lichtvoetig boek zo’n diepgaande thematiek geworteld is.

Dus ik vind dat ‘Phileine zegt sorry’ een boek is dat je gelezen moét hebben, omdat de thematiek me geraakt heeft.