Paradiso door Kees van Beijnum

Motieven

Motieven
Overspel

In het boek pleegt Mart overspel; hij heeft al langere tijd een verhouding met Karin en hij staat op het punt om zijn vrouw te verlaten voor haar. Echter, bij thuiskomst ontdekt hij dat zijn vrouw verdwenen is.
Als zijn dochter achter de affaire komt, maakt Mart er een einde aan. Hij voelt zich erg schuldig tegenover zijn dochter. Zijn dochter en zijn schoonvader zetten hem onderdruk om de verhouding te beëindigen. Dit doet hij dan ook en hij focust zich compleet op de zoektocht naar zijn vrouw.
Citaat: “’Heb je een affaire? Als dat zo is, wat al afschuwelijk zou zijn, dan lijkt het me meer dan ongepast dat je die vrouw in deze tijd ontmoet. Ik verwacht volledige inzet voor je gezin van je, dat je alles in het werk stelt Dana terug te vinden en Adèle te beschermen in deze bange dagen.’” (blz. 94)
Citaat: “’Je dochter kwam hier overstuur aanzetten omdat een klasgenoot van haar jou met een vrouw had zien lopen. Hoe kun je haar zoiets aandoen? Hoe kun je überhaupt met iets anders bezig zijn dan de verdwijning van Dana?’” (blz. 94)

Ook Dana krijgt een verhouding. Zij raakt erg geïnteresseerd in Thomas, een jonge jongen die af en toe onder andere klusjes doet bij hen. Hij lijkt namelijk erg op Johan, de vroegere jeugdliefde van Dana. Dana’s verdwijning heeft ook te maken met haar overspel.
Citaat: “’Het was verleidelijk om verder te gaan,’ zei ze, ‘om uit te zoeken waarheen het zou leiden. Dat had ik niet moeten doen, dat heb ik wel gedaan.’” (blz. 268)
Citaat: “‘Samen uit eten? Dat moest dan op de avonden zijn geweest dat hij bij Karin was.
‘Daar bleef het bij?’ vroeg hij aarzelend.
‘Nee, daar bleef het niet bij. Begrijpen we elkaar of vind je het nodig dat ik op dit punt uitwijd?’” (blz. 269)

Beiden denken ze het geluk te vinden door een affaire te hebben.

Geheimen

In het boek spelen geheimen een grote rol in het leven van Mart.

Zowel Mart als Dana heeft een verhouding. Ze weten het beiden niet van de ander, waardoor er veel leugens worden verteld.
Citaat: “Het afgelopen jaar had hij doorstaan met dat geheim in hem, een geheim dat zich door mijmeringen en gesprekken heen vlocht, waaraan hij voortdurend dacht, waarvan hij droomde, waarover hij nooit sprak, geen woord. De ene na de andere leugen had hij verzonnen, een hele keten om zijn geheim in stand te houden.” (blz. 102)
De liefdesgeheimen, de verhoudingen, van Mart en Dana spelen een grote rol in Dana’s verdwijning; als Mart niet bij Karin was geweest tijdens de nacht van de dijkdoorbraak, zou Dana hoogstwaarschijnlijk niet verdwenen zijn. Bovendien zou Dana helemaal niet verdwenen zijn als zij geen verhouding had gehad met Thomas, die haar vasthoudt.

Ook Thomas houdt dingen achter voor Mart tijdens zijn zoektocht. Als hij samen met Mart gaat kijken in het bowlingcentrum of Dana daar is, doet hij heel verontwaardigd als ze er niet blijkt te zijn, terwijl Thomas erg goed weet waar Dana is.
Citaat: “’Vreemd.’ Ter verontschuldiging, leek het, haalde hij zijn schouders op.” (blz. 34)

Tijdens zijn zoektocht naar Dana, komt Mart achter veel dingen die hij nog niet wist over zijn vrouw; het blijkt dat Dana veel geheimen heeft voor hem. Hij is erg geïrriteerd als hij erachter komt dat zijn omgeving meer over zijn vrouw weet dan hijzelf.
Citaat: “Zij had geen idee wat voor uitwerking haar opmerking op hem had, zij maakte deel uit van die onbekende, steeds groter wordende groep mensen die volstrekt buiten zijn leven leek te staan maar toch op de hoogte was van iets wat hij nog niet wist.” (blz. 137)
Citaat: “’Ik maak me zorgen om haar, om wat er gebeurd kan zijn. Ik wist niet dat ze in therapie was. Ze was toch bij u in therapie?’” (blz. 76)

Zoektocht

Mart zit erg met zichzelf in de knoop in het boek; hij wil het geluk vinden en hij denkt dit te bereiken door een verhouding te hebben. Toch komt hij voor grote dilemma’s te staan; hij wil zijn vrouw verlaten, zijn vrouw is verdwenen, hij komt achter bepaalde geheimen en hij weet niet goed hij met de situatie en zijn dochter moet omgaan. Kortom: hij weet niet goed wat hij moet doen en hij is op zoek naar veel dingen: het geluk, zijn vrouw, de geheimen van zijn vrouw, een manier om met zijn dochter om te gaan en naar zichzelf.
Citaat: “Veertig uur geleden wandelde hij met zijn arm om Karins middel door het gekwetter en de lichtjes van de zomerse stad naar zijn auto. Was hij nog steeds de man die zaterdagmiddag de boodschappen deed?” (blz. 89)

Ook zijn vrouw is op zoek. Bij haar uit dit zich in een identiteitscrisis. Ze loopt sinds de dood van haar jeugdliefde erg te worstelen met het liefdesverdriet. Als ze dan een jongen, Thomas, ontmoet die op hem lijkt, is ook zij op zoek naar het geluk en ze denkt dit te bereiken door een verhouding met hem te beginnen. Uiteindelijk komt ze erachter dat haar interesse in Thomas afneemt.
Citaat: “’Uw vrouw bevindt zich eerder in een identiteitscrisis dan in een existentiële crisis, ze is op zoek.” (blz. 77)

Het thema

“Het leven is een zoektocht naar geluk.”

Zowel Mart als Dana is op zoek naar het ultieme geluk.
Mart probeert dit eerst te bereiken door een verhouding te hebben met Karin; hij staat zelfs op het punt om Dana voor haar te verlaten. Als zijn vrouw verdwenen blijkt te zijn, is het vinden van haar zijn nieuwe ‘gelukszoektocht’. Hij doet er alles aan om haar te vinden.  
Ook Dana begint een verhouding om haar geluk te vinden. Ze vindt in haar nieuwe minnaar Thomas haar jeugdliefde terug, die ze is verloren door een ongeluk. Voor haar betekent is dit tijdelijk geluk, omdat ze nooit het verwerkingsproces van Johans dood heeft kunnen afsluiten.
Beiden komen ze erachter dat hun affaires niet het ultieme geluk bieden.
Citaat: “Nog maar enkele dagen geleden had hij gekozen voor Karin, voor een nieuw leven, nieuw geluk. En zijn vrouw was met deze jongen als tussenpersoon op zoek geweest naar haar oude liefde, oud geluk.” (blz. 281)
Citaat: “De komst van Thomas bracht iets op gang, een proces dat blijkbaar allang om voltooiing vroeg.” (blz. 269)
Hun nieuwe zoektocht naar geluk is het samen herstellen van hun huwelijk (voor zover dat mogelijk is).
Citaat: “hij en zijn vrouw zouden achterblijven met een langdurige missie om te bepalen hoeveel wederzijds vertrouwen er nog bestond in hun gezamenlijke toekomst die zo grootmoedig werd aangeduid als ‘de rest van hun huwelijk’.” (blz. 279)

Dit thema komt verder ook erg goed naar voren in het werk van Mart; hij is namelijk een psycholoog die zich bezighoudt met het vinden van geluk. Hij geeft lezingen, heeft boeken geschreven en een tv-programma over geluk gepresenteerd. Hij geeft dus anderen advies om het geluk te vinden, terwijl het hem zelf amper lukt.

Motto

Het boek heeft geen motto.

Titelverklaring

De titel komt een aantal keer letterlijk in het boek voor.

Citaat: “Paradiso,” (blz. 12)
Dit is de uitgaansgelegenheid waar Mart, de hoofdpersoon, zijn minnares Karin voor het eerst ontmoette.

Citaat: “’Paradiso’” (blz. 231)
Hier gaat het om de map op de computer van Marts werk waar hij alle foto’s en gesprekken tussen hem en Karin bewaart.

Titel slaat vooral op het ‘paradijs’ waar ‘geluksdeskundige’ Mart Hitz naar op zoek is. Als hij dit paradijs gevonden denkt te hebben in de verhouding met Karin, is hij bereid om zijn huwelijk met Dana te verbreken. Dan verdwijnt zijn vrouw en begint hij een zoektocht naar Dana. Hierdoor valt zijn paradijs langzaam uiteen.

De opbouw

Titels van de hoofdstukken

Het boek is ingedeeld in een aantal redelijke korte hoofdstukken. Deze zijn niet aangegeven met een titel of een cijfer.

Opening van het boek

Het boek begint op een maandag in juli. Mart komt aan bij het huis van Karins ex-vriend, dat in een buitenwijk staat. Nadat Mart is binnengekomen, pakken ze samen haar spullen in om deze later in de auto te laden. Dan stappen ze allebei in de auto van Mart.

Slot van het boek

Het boek eindigt ongeveer twee weken na het begin, in de nacht van zaterdag op zondag. Mart staat in de opening van de terrasdeuren van zijn nieuwe werkruimte bij zijn huis en hij hoort iets naderen van veraf. Het geluid komt bekend voor, maar hij kan het in eerste instantie niet thuisbrengen. Dan vliegt het plotseling over hem heen en het dier blijkt een zwaan te zijn. Nadat de zwaan verdwenen is, kijkt Mart naar binnen en daar ziet hij Dana, zijn vrouw, naar hem kijken. Hij steekt zijn hand op naar haar en langzaam loopt hij hun huis binnen.

De opening

De opening is in medias res. Het boek begint met de gebeurtenis dat een man en een vrouw samen de spullen van de vrouw inpakken om ze later in de auto van de man te laden. Je weet niks van de personen af; je weet zelfs de naam niet, laat staan dat je weet wat voor een relatie ze met elkaar hebben. Je krijgt dus geen informatieve opening, zoals je dat bij een ab ovo-opening krijgt.

De schrijfstijl

In het boek komen redelijk veel dialogen voor, wat erg passend is aangezien Mart zijn verdwenen vrouw zoekt door onder andere een aantal mensen te ondervragen. Daarnaast wordt hij zelf ondervraagd door de recherche. Doordat het verhaal veel afwisseling in dialoog en omschrijving heeft, is het interessanter om te lezen.

Wat verder vaak voorkomt in het boek, is het gebruik van terugwijzingen. Mart denkt onder andere terug aan zijn eerste ontmoeting met Dana en aan de tijd dat hij als student fotografie foto’s maakt op Disteleiland. De terugwijzingen zijn bijzaken van de hoofdlijn van het verhaal. Toch krijgt het verhaal hierdoor wel meer diepgang, omdat je meer te weten krijgt over de geschiedenis van bijvoorbeeld de relatie van Mart en Dana.
Citaat: “In die verre zomer, twintig jaar geleden, had hij ’s ochtends zo’n bootje, maar dan van hout, bij de jachthaven gehuurd en was ermee naar het eilandje geroeid.” (blz. 70)
Doordat de terugwijzingen soms erg uitgebreid zijn, lijken ze erg op flashbacks.

Bovendien wordt de schrijfstijl van Van Beijnum in dit boek erg getypeerd door zijn uitgebreide beschrijvingen van mensen, dingen en gebeurtenissen. Dit doet hij onder andere door het gebruik van beeldspraak in de vorm van vergelijkingen. Hier volgen een aantal voorbeelden:
Citaat: “Haar oogleden trilden als vlindervleugeltjes” (blz. 48)
Citaat: “Als een drenkeling stond ze erbij,” (blz. 85)
Citaat: “Ze bewoog zich met een zekere gratie, zelfverzekerd, als een actrice die wist dat zij de hoofdrol uiteindelijk toch zou krijgen.” (blz. 251)
De schrijver gebruikt ook veel bijwoordelijke bepalingen om dingen te omschrijven. Dit is goed te zien het volgende citaat:
Citaat: “Van dichtbij bleek pas goed hoe armoedig en gammel het busje was, minstens vijftien jaar oud, schatte hij, met een schuifdeur, en een kenteken uit Andorra.” (blz. 145)
Door de uitgebreide omschrijvingen wordt het verhaal ‘echter’; de lezer kan een betere voorstelling van de situatie maken.
Bovendien bouwt de schrijver af en toe spanning op door zijn omschrijvingen. Een voorbeeld hiervan is het moment dat Mart een afschuwelijk stank ruikt uit de container van bij zijn huis. Ook zijn hond ruikt het en deze begint met haar poten tegen de container te schuren. Als Mart naar ‘graaft’ naar het wezen, vindt hij eerst een pluk haar. Als lezer verwacht je dat zijn verdwenen vrouw daar ligt, maar na een aantal regels kom je erachter dat het een dode vos is. Door de uitgebreide omschrijving van de situatie word je even in spanning gehouden.

De schrijver gebruikt nauwelijks moeilijke woorden, waardoor het boek vlot te lezen is.

Al met al vond ik de schrijfstijl van de schrijver erg prettig. Door het ontbreken van lastige woorden is het boek niet te lastig en ondanks de uitgebreide omschrijvingen las het boek vlot.

De ruimte/plaats

Het grootste deel van het verhaal speelt zich af in het dorp waar Mart met zijn gezin woont. De naam van het dorp wordt niet genoemd, maar je kunt door een aantal dingen in het boek afleiden dat het dorp rond Amsterdam en Hilversum ligt. Karin en Marts vader wonen beide in Amsterdam-Noord en dat ligt, zoals de autoritjes beschreven worden in het boek, niet ver van Marts woonplaats. Bovendien wordt de politie van de regio Gooi-, Vecht en Eemstreek ingeschakeld, als zijn vrouw wordt vermist. Deze afdeling is gevestigd in Hilversum. Hilversum en Amsterdam liggen niet heel ver uit elkaar.
Het boek begint in Amsterdam-Noord, waar Karin destijds woonde, en het eindigt in het huis van Mart. Verder maakt hij nog een uitstapje naar zijn vader in Amsterdam en hij gaat naar disteleiland, een eilandje bij zijn dorp.

De tijd

Het boek speelt zich af in het begin van de 21^ste eeuw. Dit kun je merken aan onder andere de apparatuur die wordt gebruikt, zoals de zakcomputer voor Marts Geluksmeter Project en Marts mobiel.
Citaat: “Over een maand of drie reden er voor zijn Geluksmeter Project op dit tijdstip respondenten met een zakcomputer rond –“ (blz. 234)
Zakcomputers, ook wel pda’s, werden in het begin van de 21^ste eeuw tot ongeveer 2004 nog verkocht/gebruikt. De verkoop stopte hierna door de dalende markt.
Verder speelt het verhaal zich af in de zomer en het begint in juli.
Citaat: “Buitenwijk in juli.” (blz. 7)
In werkelijkheid is in de zomer van 2003 op 26 augustus een dijkdoorbraak geweest in het dorp Wilnis. Deze doorbrak was veroorzaakt door droogte net zoals in het boek. Wilnis ligt bovendien ongeveer tussen Amsterdam en Hilversum. Het boek van Beijnum is dus waarschijnlijk gebaseerd op de dijkdoorbraak in Wilnis.

Het boek begint op een maandag en het eindigt ongeveer twee weken later op een vroege zondagochtend.

Het verhaal is chronologisch verteld; de gebeurtenissen worden na elkaar verteld, zoals ze in de werkelijkheid voor zouden komen. Het wordt niet onderbroken door flashbacks of flash forwards, maar er komen wel veel terugwijzingen in voor.
Citaat: “Op een avond was hij onverwacht toch bijna tot een bekentenis gekomen.” (blz. 75)

Het perspectief

Verteller
Je bekijkt het verhaal door de ogen van de geluksdeskundige Mart Hitz.

Perspectief
In het boek is de personale vertelsituatie gebruikt. Je ziet alles door de ogen van een hij-figuur, Mart Hitz. Doordat je Marts gedachten en gevoelens te weten komt, leer je Mart goed kennen en zo wordt ‘zijn waarheid’ de werkelijkheid voor de lezer. De vertelsituatie is erg subjectief.

Vertelmanier

In het boek gebruikt de schrijver de vertelmanier ‘showing’. Hij beschrijft gebeurtenissen en de staat van personen en dingen erg gedetailleerd. Zo betrekt Van Beijnum je erg goed bij het verhaal; het boek wordt interessanter.
Citaat: “Badend in het zweet lag hij op de bank, gekleed, klaarwakker, zijn ogen gesloten, als een bedelaar in een portiek.” (blz. 107)
Citaat: “Het eerst stak de relatief kleine, scherp gebeeldhouwde kop door de nevels, de snavel een oranje vonk, de oogjes donkere spleetjes, toen de eigenzinnig gestrekte nek, de enorme vleugels die met trage, krachtige slagen het witte lijf, niet voor vliegen bestemd, leek het, in de lucht hielden, de donkere zwemvliezen plat tegen de onderkant van de mythologische buik gevouwen. De wind blies in zijn staartveren.” (blz. 292-293)

Tijdsperspectief

Het tijdsperspectief dat wordt gebruikt is vision avec. De verteller, Mart, weet, net zoals de lezer, niet wat er nog gaat komen en dus niet hoe het verhaal afloopt.

De personages

Mart Hitz
Mart Hitz is de hoofdpersoon van het boek. De in de veertig jarige vader is een ‘geluksdeskundige’ die een aantal boeken over het geluk heeft geschreven. Daarbij geeft hij voor zijn werk lezingen over het geluk en het vinden hiervan. In het verleden heeft hij ook een tv-programma gepresenteerd over geluk. Hiervan herkennen een aantal mensen hem op straat.
In zijn dagelijks leven is hij zelf ook op zoek naar geluk. Hij denkt dit gevonden te hebben in zijn verhouding met Karin en hij besluit om zijn vrouw voor haar te verlaten.
Als zijn vrouw na de dijkdoorbraak in hun dorp verdwijnt, is hij vastberaden haar te vinden en hij stopt zijn affaire met Karin.
Hij raakt af en toe erg gefrustreerd als andere mensen niet meewerken. Dit gebeurt ook, wanneer hij naar de politie gaat om over zijn vermiste vrouw te vertellen. De politieagent reageert echter alsof er niks aan de hand is en hij begint snel over iets anders te praten.
Citaat: “Hij stond op. Het bloed steeg naar zijn hoofd. De ruimte vervaagde en begon enigszins te draaien. ‘Dank u voor uw tijd.’” (blz. 45)
Verder is Mart een gevoelsmens. Wanneer zijn dochter boos op hem is en deze hem ontwijkt, is hij wanhopig en verdrietig. Ook voelt hij zich erg gepasseerd, als het blijkt dat zijn omgeving meer weet van zijn vrouw dan hijzelf.

Dana
Dana is de vrouw van Mart en de moeder van Adèle. Ze komt in het boek nogal koelbloedig over, omdat ze bijvoorbeeld niet moet huilen, nadat Mart haar heeft verteld dat hij is vreemdgegaan.
Dana blijkt een jeugdliefde, Johan, gehad te hebben. Ze is hem verloren na een ongeluk. Ze draagt dit liefdesverdriet vanaf dat moment haar hele leven met zich mee en dit beïnvloedt haar dagelijks leven. Dana leert namelijk een jongen kennen die haar erg doet denken aan Johan. Hij heet Thomas en ze krijgt een verhouding met hem. Hiervoor loopt ze bij een psychiater, die van mening is dat ze een identiteitscrisis ondergaat.
Verder kom je echter niet zoveel over Dana’s innerlijk te weten; als Mart aan haar denkt, denkt hij vooral aan haar voorkomen.

Karin
Karin is de minnares van Mart. Aan het begin van het boek lees je dat ze haar voormalige vriend verlaat voor Mart. Karin is stapelverliefd op Mart en ze wil graag dat hij Dana voor haar verlaat. In volgende moment belt Karin Mart op om te vragen hoe het gesprek ging:
Citaat: “’Hoe is het met je?’ In haar stem klonk een gespannen bezorgdheid door, wat de indruk wekte dat ze op de hoogte was van wat hij op dit moment doormaakte.
‘Een beetje verward.’
‘Hoe is het gegaan?’
‘Ik heb het haar niet verteld.’
‘Nog niet?’” (blz. 53)

Adèle
Adèle is de viertienjarige dochter van Mart en Dana. Als haar moeder vermist is, is ze erg bezorgd en verdrietig. Ze heeft een erg goede band met haar moeder, maar door de ruzies met Dana groeit ze de laatste tijd meer naar haar vader toe. Dit verandert, als ze erachter komt dat haar vader vreemdgaat. Ze is erg boos op hem en kiest meteen de kant van haar moeder. Een tijdje negeert ze Mart volledig.
Citaat: “’Ik dacht dat Vera vanmiddag bij je was,’ zei hij.
‘Was ze ook. Maar ik kreeg een telefoontje.’
Hij probeerde ontspannen te glimlachen.
‘En wie was bij jóu?’ Ze keek hem recht aan, woedend maar ook iets van een smekende machteloosheid in haar blik. De parkeerplaats bolde achter haar op, wit en oogverblindend als een laken in de wind.
‘Iemand die je niet kent, ik kan het je nu niet uitleggen.’
‘Probeer toch maar.’ De woorden begonnen in zijn mond te stollen. ‘Maak je geen zorgen, lieverd, dat hoeft echt niet.’
‘Nee? Mama is weg, misschien is ze wel dood, en jij loopt hand in hand met een vrouw. Je bent zó gemeen, jij. Ik wil je nooit meer zien.’” (blz. 87-88)

Thomas
Thomas is een mysterieuze jongen van in de twintig jaar. Hij woont in zijn oude Volkswagen busje waarmee hij regelmatig naar het buitenland rijdt. Ook doet hij regelmatig klusjes, onder andere bij Mart en Dana. Mart is zich hier echter niet heel erg van bewust.
Hij raakt in contact met Mart, als hij na de dijkdoorbraak Mart informeert over zijn vrouw. Hij is behulpzaam en als het blijkt dat Dana niet in het bowlingcentrum is, zoals Thomas zei, reageert hij verontwaardigd. Thomas weet echter dondersgoed waar Dana is.
Thomas lijkt erg op Johan, de jeugdliefde van Dana, en hij krijgt een verhouding met haar. Wanneer Mart van deze verhouding komt te weten, gedraagt Thomas zich weer onschuldig en hij komt zelfverzekerd nog een keer bij hen thuis.
Je komt in het boek niet heel veel over de persoonlijkheid van Thomas te weten.

Spanning

Het boek begint met een open plek; als lezer weet je niks over de twee personen waar het in het eerste hoofdstuk overgaat. Je gaat je afvragen wie de personen zijn en wat ze van elkaar zijn.
Als Mart thuiskomt en zijn vrouw daar niet vindt, begint de tweede open plek; waar is zijn vrouw en wat is er met haar gebeurd? Deze twee vragen blijf je je een groot deel van het boek afvragen vanwege de vermissing. Een aantal keer wordt de spanning extra verhoogd, doordat de schrijver de verwachting laat ontstaan dat Dana snel gevonden zal worden. Hierbij wordt er vaak erg uitgebreid verteld, waardoor de spanning extra opgehoogd wordt.
Nadat Dana terecht is gekomen, begint er een nieuwe open plek; waar is Dana geweest en wat is er met haar gebeurd? In dit deel is de spanning wel minder groot, vind ik, omdat Dana terecht redelijk gezond terecht is. Ook kwam het nauwelijks meer voor dat bepaalde verwachtingen toch niet meer uitkwamen en dat maakt een verhaal juist spannend.

Relatie met de werkelijkheid

Autobiografisch gehalte
Het boek ‘Paradiso’ is niet gebaseerd op het leven van Kees van Beijnum.

Gebaseerd op ware gebeurtenissen
Het boek is waarschijnlijk gebaseerd op de dijkdoorbraak in Wilnis in 2003. Dit heb ik al uitgelegd bij ‘de tijd’.

Realiteitsgehalte
De zaken die in het boek voorkomen, zoals het vreemdgaan en het op zoek zijn naar geluk, komen ook in de werkelijkheid in het (dagelijks) leven voor. Het enige wat ik niet heel geloofwaardig vond, is dat Dana tijdens haar verdwijning verbleef in een schuur, omdat Thomas haar niet had willen laten gaan en dat ze na haar vrijlating niet boos op hem is of dat ze er een trauma aan over heeft gehouden.

Plaats in de literatuurgeschiedenis

Het boek ‘Paradiso’ kan geplaatst worden in de literatuur van de 20^ste eeuw. Het is dus moderne literatuur.