Otto's oorlog door Koos van Zomeren

Blz. 58: (...) was hij weer klaar wakker. Hij dacht aan Goering. Goering, die met Hitler en Kesselring het lot van Rotterdam had besproken.

Blz. 86: (...) bereikte het leger ook de woning van de Steins. \'Aufmachen. Machen Sie sofort auf!\' Als gehypnotiseerd staarde Otto naar de gehelmde soldaat (...)

Otto\'s echte vader, die hij in de oorlog verloren heeft, is ook een verhaalmotief, want hij denkt telkens weer aan hem terug en vraagt zich dan bijvoorbeeld af waarom hij dat verlies nooit goed heeft kunnen verwerken. Blz. 82: Vertrouwen, schuld en liefde. Simon kon beweren wat hij wou, maar Stein wist zeker dat hij nooit in Nouadhibou verzeild was geraakt als zijn vader niet uit zijn leven was weggerukt toen hij nog een kind was.

Een ander motief is Otto\'s bewondering voor mannen zoals Wessel. Eigenlijk wordt hij verliefd op hem. Omdat Wessel deze genegenheid nauwelijks beantwoordt, volgt hier logisch Otto\'s eenzaamheid en jaloezie jegens Simon uit. Blz. 13: (...) Otto Stein, aan de buitenkant een gehaaid zakenman, maar in zijn hart nog steeds een hunkerend kind, dat o zo makkelijk onder invloed kwam van mannen die een doortastende en idealistische indruk op hem maakten.

Blz. 108-109: Die vertrouwde, superieure stem. Wessel ten voeten uit. De man die de ene helft van zijn leven verwerkte als wetenschapper en de andere als kunstenaar. (...) Zijn vriend. \'Daar kijk je van op,\' veronderstelde Wessel. Stein slikte. Hij vreesde dat hij zijn stem niet onder controle had.

Blz. 113: Stein verheugde zich op het weerzien met Wessel. Voortdurend dwaalden zijn gedachten af naar de voorstelling die hij zich gevormd had van het moment waarop ze elkaar de hand zouden drukken. Dan glimlachte hij.

Blz. 147: Je hebt vaak genoeg laten weten dat je aan mijn vriendschap geen behoefte hebt, voegde hij Wessel in gedachten toe, dan moet je je ook maar alleen zien te redden.

Blz. 160: Zo heb je Wessel ook ingepalmd, dacht Stein bitter. Waarom in godsnaam? Jij hebt vrienden bij de vleet en ik heb er niet één.

Personages De hoofdpersoon van het boek is Otto Stein, een Rotterdamse zakenman van rond de vijftig. Hij is geboren in 1930 en ook zijn levensloop voordat hij Wessel leerde kennen wordt kort beschreven. Otto is erg eenzaam, want zijn reisgenoten sluiten hem vaak buiten en Wessel, die hij zo bewondert, schenkt maar weinig aandacht aan hem. In de Tweede Wereldoorlog is de vader van Otto verdwenen en dit heeft hij nooit goed kunnen verwerken. Hij heeft zich op zijn zaken gestort, is hiermee erg rijk geworden en kan zo de biologische reizen van Wessel financieren. Wessel Matser en Simon Jorna zijn de belangrijkste andere karakters uit het boek. De eerste is een wetenschapper die ongelofelijk veel van vogels afweet en verder gedichten schrijft. Hij is nogal arrogant, maar Stein en Simon mogen hem toch erg graag. Wessel komt in een rolstoel terecht nadat hij in Spanje van een berg afvalt en zijn nek breekt. Simon is de zoon van Otto\'s zus Greetje. Hij is fotograaf en maakt reportages voor het blad Deze Week. Door al zijn sterke verhalen weet hij Wessel te imponeren en ook andere mensen mogen hem snel; zo heeft hij veel vriendinnen (gehad). Alleen zijn oom haat hem uit jaloezie. Simon mag Otto evenmin, waarom is niet precies duidelijk, maar hij gooit hem uiteindelijk in een ravijn.

Titel en motto Otto\'s oorlog slaat niet alleen op de belangrijke rol die de Tweede Wereldoorlog speelt in Otto\'s leven, maar ook op zijn innerlijke oorlog met zijn gevoelens voor zijn vader en Wessel, en op de \'oorlog\' tussen Otto en zijn reisgenoten. Wessel blijkt op een bepaald punt in het boek een gedicht geschreven te hebben met ook de titel Otto\'s oorlog. Dit gaat over Steins \'obsessie\' voor de oorlog. Als hij het gedicht leest, is Otto helemaal ontroerd dat Wessel een gedicht over hem heeft geschreven.

Het motto van het boek is: Gerechtigheid en barmhartigheid
zijn mensendromen, ze gaan de vogels niet aan, noch de vissen, noch de eeuwige God.

John Robinson Jeffers
John Robinson Jeffers is een Amerikaanse dichter die leefde van 1887 tot 1962. Robinson Jeffers
Het motto komt uit een langer gedicht genaamd Birds and fishes, dat gaat over pelikanen die vissen eten en over de schoonheid van de natuur. Het gedeelte waar het motto van Otto\'s oorlog uit genomen is, was oorspronkelijk: (...) and which one in all this fury of wildfowl pities
the fish? No one certainly. Justice and mercy
Are human dreams, they do not concern the birds nor the fish
nor eternal God. (...) Ik vind het moeilijk dit motto te verklaren. Er wordt in gezegd dat dieren, zoals vogels en vissen, niets te maken hebben met de gerechtigheid die mensen zo graag willen. Waarschijnlijk verwijst dit naar de kraai die Otto\'s vader had leren praten. Omdat de kraai \'Hitler is dood\' riep, werd Otto\'s vader als verzetsheld opgepakt door de Duitsers. Otto vermoordde de kraai toen deze wel terugkeerde en zijn vader niet. Misschien speelt de kraai een belangrijkere rol in het verhaal dan je in eerste instantie zou denken, want hij is eigenlijk de oorzaak van het oorlogstrauma van Otto. Het motto geeft aan dat dieren (of zelfs God) er niet bij stilstaan of een bepaalde handeling een ander ellende brengt, dus dat wraak op hen ook geen zin heeft. Ook ziet Stein later in zijn leven heel veel vogels, die weer verwijzen naar de kraai. Volgens Maarten \'t Hart financiert Stein de vogelexpedities, omdat de sprekende kraai van zijn vader zijn onbewuste drijfveer is. Zoals \'t Hart in NRC Handelsblad zegt: \'Elke vogel immers die in dit boek voorkomt is nu net niet die éne kraai, en herinnert ons bewust of onbewust, aan het feit dat die ene verdwenen is.\' Ik denk dus dat het motto duidelijk maakt dat de kraai een belangrijke rol speelt en dat deze uiteindelijk de oorzaak is van Otto\'s problemen in zijn latere leven, omdat hij dankzij de kraai zijn vader zo vroeg verloren heeft.

John Robinson Jeffers
John Robinson Jeffers is een Amerikaanse dichter die leefde van 1887 tot 1962. Robinson Jeffers
Het motto komt uit een langer gedicht genaamd Birds and fishes, dat gaat over pelikanen die vissen eten en over de schoonheid van de natuur. Het gedeelte waar het motto van Otto\'s oorlog uit genomen is, was oorspronkelijk: (...) and which one in all this fury of wildfowl pities
the fish? No one certainly. Justice and mercy
Are human dreams, they do not concern the birds nor the fish
nor eternal God. (...) Ik vind het moeilijk dit motto te verklaren. Er wordt in gezegd dat dieren, zoals vogels en vissen, niets te maken hebben met de gerechtigheid die mensen zo graag willen. Waarschijnlijk verwijst dit naar de kraai die Otto\'s vader had leren praten. Omdat de kraai \'Hitler is dood\' riep, werd Otto\'s vader als verzetsheld opgepakt door de Duitsers. Otto vermoordde de kraai toen deze wel terugkeerde en zijn vader niet. Misschien speelt de kraai een belangrijkere rol in het verhaal dan je in eerste instantie zou denken, want hij is eigenlijk de oorzaak van het oorlogstrauma van Otto. Het motto geeft aan dat dieren (of zelfs God) er niet bij stilstaan of een bepaalde handeling een ander ellende brengt, dus dat wraak op hen ook geen zin heeft. Ook ziet Stein later in zijn leven heel veel vogels, die weer verwijzen naar de kraai. Volgens Maarten \'t Hart financiert Stein de vogelexpedities, omdat de sprekende kraai van zijn vader zijn onbewuste drijfveer is. Zoals \'t Hart in NRC Handelsblad zegt: \'Elke vogel immers die in dit boek voorkomt is nu net niet die éne kraai, en herinnert ons bewust of onbewust, aan het feit dat die ene verdwenen is.\' Ik denk dus dat het motto duidelijk maakt dat de kraai een belangrijke rol speelt en dat deze uiteindelijk de oorzaak is van Otto\'s problemen in zijn latere leven, omdat hij dankzij de kraai zijn vader zo vroeg verloren heeft.

Relatie tussen tekst en auteur

Koos van Zomeren
Koos van Zomeren werkte van 1967 tot 1971 bij Het Vrije Volk, een krant die ook in het boek voorkomt. Ook heeft Van Zomeren van 1976 tot 1986 bij het weekblad Nieuwe Revu gewerkt. Het blad dat in het verhaal genoemd wordt, Deze week, is hiervan afgeleid. Hij schreef o.a. natuurreportages, waarvoor hij verre reizen maakte. De expedities naar Turkije, Senegal en Mauritanië uit Otto\'s oorlog verwijzen daarnaar. De natuur speelt sowieso in alle boeken van Van Zomeren een belangrijke rol. Vóór dit boek schreef hij alleen maar thrillers, wat ook nog lichtelijk terug te vinden is in het verhaal, omdat de hoofdpersonen overwegen elkaar te vermoorden en er wel degelijk een verdacht ongeluk met een van hen is gebeurd. \'Mijn romans gaan allemaal over situaties in de familie, in het gezin. Het gaat nooit over een man die een vrouw wil versieren. Mijn fascinatie voor het gezin kan ik alleen in mijn romans kwijt,\' zegt Van Zomeren. Dit is ook in Otto\'s oorlog heel duidelijk het geval: de vader en de jeugd van de hoofdpersoon zijn heel belangrijk in zijn latere leven. En aan vrouwen versieren denkt hij zelfs het hele boek door niet.

Eindoordeel Het onderwerp van Otto\'s oorlog, een oudere man die worstelt met anderen, zichzelf en zijn verleden, sprak mij niet heel erg aan omdat ik me niet heel makkelijk in hem kon inleven, maar ik vond het toch wel interessant. Alle gedachten en gevoelens van de hoofdpersoon worden zo beschreven dat je als lezer gaat meeleven en ook best wel begrip voor hem krijgt. Ik vond het wel onprettig om te lezen dat hij eigenlijk geen enkele echte vriend heeft, dat niemand van hem houdt. Wessel mag hem nog wel, maar is veel meer bevriend met Simon, waardoor de hoofdpersoon het gevoel krijgt dat iedereen een hekel aan hem heeft. Ook de prachtige vogels en natuur kunnen hem niet gelukkig maken; dat vind ik zo triest om te lezen. De gebeurtenissen vond ik erg goed beschreven. Omdat ze ook in werkelijkheid zouden kunnen gebeuren, kun je je het meestal echt voorstellen. Ik ben zelf ook eens in zuidelijk Afrika op vakantie geweest en het telkens herhaalde C\'est l\'Afrique als er weer eens een afspraak niet doorging, kwam mij dan ook erg bekend voor. Zulke grappige dingen waren leuk om te lezen. Maar het feit dat Wessel van een berg stort en dat Stein ook sterft na een nogal ongelukkig leven, vind ik alles bij elkaar eigenlijk te ellendig. Er zit namelijk niets in dat dit compenseert door bijvoorbeeld een grote vreugde voor de hoofdpersoon. Gelukkig was het taalgebruik wel opgewekt en prettig om te lezen. Zo komen er veel realistische dialogen in het boek voor. Ook worden beschrijvingen van een omgeving, een persoon of een gebeurtenis vrijwel nooit saai, doordat ze voortdurend afgewisseld worden door een flashback, anekdote, gedachte of gesprek. Een voorbeeld van een grappig, luchtig, afwisselend stukje tekst: (blz. 62) voordat hij zijn aanval op het Turkse Rijk kon voortzetten, vestigde Geris zijn aandacht op een hoop stront in de wegberm. Zo te zien een doodnormale hoop stront, maar over een doodnormale hoop stront had Geris natuurlijk geen ophef gemaakt. Ernstig verklaarde hij de stront tot berestront. Door alle flashbacks wordt de opbouw wel onduidelijker, maar over het algemeen is altijd duidelijk waar en wanneer alles zich ongeveer afspeelt. Kortom, Otto\'s oorlog is wel een mooi verhaal dat op een leuke manier verteld wordt, maar het had van mij iets minder ellendig gemogen. Ook vond ik het niet zo aangrijpend dat het me nog jaren zal bijblijven, maar het is wel leuk om te lezen.

Bronvermelding - http://www.english.uiuc.edu/maps/poets/g_l/jeffers/jeffers.htm - http://www.english.uiuc.edu/maps/poets/g_l/jeffers/birds.htm - http://www.schrijversnet.nl/ - Nawoord van Tonny van Winssen