Orient express door A. den Doolaard

BESCHRIJVINGSOPRACHT

A Auteur: A. den Doolaard
Titel: Orient-Express
Jaar uitgave: 1934
Uitgever: Amsterdam, Querido uitgeverij
Aantal blz: 237 blz
B Dit boek was erg interessant omdat het een historische achtergrond heeft. Er wordt in dit boeka goed weergegeven hoe het is om in een bezet gebied te wonen. En hoe de bevolking zich verzet. Je kunt je bij dit boek heel goed het heden voorstellen, je hoeft alleen maar naar Irak of Afghanistan te kijken. Ik weet dat dit niet hetzelfde is, omdat de tijd, de wapens en de mensen anders zijn dan in 1900 (de tijd waar het verhaal zich afspeelt). Ik vond dit een mooi boek om te lezen. Het laat je een leven zien dat je helemaal niet kent. Je kunt je goed in leven in de hoofdpersoon Milja. Je voelt met haar mee, dat maakt dit boek zo mooi. Je leeft zelf het leven van iemand in het verzet, Milja’s emoties worden jou emoties. Dat vind ik zo mooi aan dit boek. Toch vond ik dit boek vrij moeilijk om te lezen. Het gaat dan niet zo zeer om het taal gebruik, maar om de verschillende verhaallijnen in het boek. Deze houden allemaal verband met elkaar, en maakt het boek daardoor moeilijk te begrijpen. Ik zeg niet dat ik het niet begrepen heb, maar ik heb af en toe een stukje opnieuw moeten lezen om de rode draad van het verhaal nog te kunnen volgen. Al bij al heeft dit boek een grote indruk op mij achter gelaten. In zekere zin komt dit door de gebeurtenissen. Maar ook door de opbouw van het verhaal. Dit is een boek wat je laat nadenken. In het begin is het onbewust. Maar tegen het eind van het boek ga je er steeds meer over nadenken. Dat laat bij mij een indruk achter.
C Milja is de vrouw van Damian Drangov. Ze is hoog zwanger van haar tweede kind en woont in het door Turken bezette land Macedonië. Haar man Damian is Vojvoda (een hoge verzetsleider) en zijn broers Kroem en Kosta zijn Komitadji’s (mensen van het verzet) Samen smokkelen zij wapens hun dorp in, ze bereiden een grote bevrijdingsactie voor. Het verzet moet deze actie eerder uitvoeren dan voorzien. Ze zijn niet goed voorbereid, maar toch gaan zij voor hun land. Op de dag van de actie word Milja, dochter van Damian en Milja Drangov geboren. Damian sterft. Net zo als Kroem. Het bloed van Kroem word tevens de doop van Milja. Kroem wordt vermoord door de Turken. Kosta weet dat als hij zijn broer achter laat hij verminkt wordt door de Turken, dit wil Kosta zijn dode broer niet aandoen. Hij neemt het lichaam van Kroem mee. Halverwege de weg naar huis kan Kosta niet meer. Hij besluit het hoofd van Kroem af te hakken. En zo te voorkomen dat Kroem verminkt wordt. De kleine Milja is bij haar grootmoeder om dat haar moeder is ondergedoken. Kosta brengt het hoofd van Kroem naar zijn moeder (grootmoeder van Milja). De grootmoeder is kapot van verdriet. Ze valt in slaap met Milja en het hoofd van Kroem. Het bloed loopt over het lichaam van de baby. Aan gezien de Pope (soort priester) vermoord is door de Turken is dit Milja’s doop. Nadat moeder Milja zeker weet dat Damain dood is besluit ze het dorp te verlaten. Op een ezel vertrekken Moeder Milja, baby Milja en de wat oudere dochter Stana naar broers van moeder Milja. Later trekken zij verder en komen in een dorp in Joegoslavië te wonen. Als Milja en haar moeder op een dag van het bos naar huis lopen, zien zij van een afstand dat het huis in brand staat. Milja’s oudste dochter Stana is nog in dat huis. Stana overlijd in het vuur. Na deze gebeurtenis wordt Milja’s moeder een beetje gek, ze kan alleen nog maar aan Stana denken wat erg moeilijk is voor Milja.
Dan wordt het dorp bezet door de Serviërs. Zij hebben de Turken verdreven uit Macedonië. Enkele van de soldaten komen bij Milja in huis. Als haar moeder weg loopt en niet meer terug komt is Milja overgeleverd aan de soldaten. De vriendelijke kok vind Milja wel leuk en noemt haar zijn dochter. Totdat het leger verder trekt gaat alles goed. Maar het leger gaat nu naar het noorden en daar is het te koud voor een Kind. Gelukkig regelt de kok dat Milja bij een doktersstel mag wonen. Deze mensen blijven haar pleeg ouders. Milja groeit op en word onderwijzeres. Zij woont bij de onderwijzer in huis. Op een dag komt een man haar opzoeken. Hij verkoopt naaimachines en wilt Milja er een verkopen. In werkelijk is hij een vriend van Milja’s oom Kosta. Deze man wijd Milja in, in de geheimen van de Komitadji’s. Milja is er trots op dat zij de dochter van Damian Drangov is. De zelfde dag gaat zij naar haar oom Kosta toe. Hij waarschuwt Milja tegen de Komitadji’s. hij vindt dat Milja daar niets mee te maken moet hebben. Het is te gevaarlijk voor haar. Milja gaat weer naar huis.
Weken moet Milja wachten op enig teken van het verzet. Totdat zij een briefje moet door geven. Dan veranderd haar leven volkomen. De opa van enkele leerlingen uit haar klas word vermoord. Hij had het verzet onderdak gegeven. Milja gaat bij hem op bezoek. Wat haar duur komt te staan. De Serviërs vinden dit verdacht en doorzoeken de kamer van Milja. Ze vinden hier spullen van het verzet. De leider van de Serviërs bind Milja vast om haar later te verkrachten. Alleen heeft deze man geen rekening gehouden met zijn zoon, die opslag verliefd is geworden op Milja. De zoon komt terug en bevrijd Milja. Milja vlucht weg en gaat op zoek naar de grote Vojvoda van het nu; Todor Aleksandrov. Als zij hem vind worden ze verliefd en gaan samen strijden voor het verzet. Milja hoeft in het begin niet veel te doen. Later moet ze vaak boodschappen overbrengen. Soms gaat ze naar haar Oom Kosta. Na een hele tijd wordt Todor vermoord. Milja wilt niets meer met het verzet te maken hebben, ze gelooft er niet meer in. Tot dat het verzet haar weer benaderd. Het verzet chanteert Milja, in ruil voor iets wat zij moet doen, krijgt ze te horen wie de moordenaar is van Todor. Milja moet de Orient-Express (een trein) laten ontploffen. Zij is hier voor uitgekozen omdat Milja’s oom Kosta vlak naast het traject van de Orient-Express woont. Op de avond dat Milja de trein moet laten ontploffen, doet ze het niet. Ze kan het niet vanwege haar oom. Ze wil niet dat hij gewond raakt. Ze vertrekt in alle haast. Later schrijft ze Kosta in een brief dat ze naar hem toekomt. Milja weet niet dat het verzet op wraak zint. Milja heeft haar taak immers niet volbracht en de Orient-Express rijd nog steeds. Het verzet laat de trein ontploffen. En daar mee doden ze Milja. Milja zat op dat moment in de trein opweg naar oom Kosta. Kosta vind Milja en begraaft haar op traditionele wijze. Hij besluit hier bij dat Milja de enige van de Drangovs is die een waardige begrafenis heeft gehad.

VERDIEPINGSOPDRACHT 1: OPBOUW

A Dit boek is in logische chronologische volgorde geschreven. Het boek bevat wel veel terugblikken, vaak geven die terug blikken invullingen op openplekken in het verhaal.
B Er is wel een verschil tussen fabel en sujet. Dat komt doordat het verhaal chronologisch is verteld maar toch vele manipulaties bezit. Er zijn veel dingen gedaan om het verhaal spannender te maken.
C Het boek is verdeelt in vier gedeeltes die elk weer verdeelt zijn in en aantal hoofdstukken. Het aantal verschilt per gedeelte. In de eerste zijn dat er zeven in de tweede zijn dat er drie, in de derde zijn dat er drie en in de vierde zijn dat er vier. De hoofdstukken hebben allemaal een naam. Deze naam geeft een beetje weer wat voor onderwerp het hoofdstuk heeft.
D In dit boek zijn er meerdere verhaallijnen. De rodedraad draait om het leven van Milja. De andere verhaallijnen zijn ondergeschikt aan de rodedraad.Deze lijnen zijn wel belangrijk maar zonder deze gaat het leve van Milja gewoon verder. In de ondergeschikte verhaallijnen wordt telkens een klein beetje informatie gegeven die je kan helpen het boek beter te begrijpen. Daarom zijn deze verhaallijnen wel belangrijk.
E .Het verhaal is aaneengesloten verteld. Alle gebeurtenissen volgen elkaar logisch op. Toch zijn er wel openplekken in het verhaal. En krijg je de informatie die je nodig hebt vaak in terugblikken.
F De vertelwijze is in het algemeen scénisch. Natuurlijk zijn er ook stukken in het boek die panoramisch verteld zijn. Anders zou je erg lang aan het lezen zijn, een heel leven van iemand lezen kost nog al veel tijd. Daarom zijn is er soms in een heel kort stuk veel tijd samen gevat. Bijvoorbeeld het stuk dat Milja is geadopteerd door haar pleegouders en dat ze lerares wordt. Het stuk daar tussen is in grote lijnen samen gevat.

VERDIEPINGSOPDRACHT 2: OPBOUW EN TIJD

A Het boek bevat een informatieve opening. Er wordt eerst uitgelegd wat er precies aan de hand is in Macedonië. Ze doen dit niet op een manier van punten opsommen, maar meer in het verhaal. Je kunt uit het verhaal opmaken wat er in Macedonië aan de hand is. Het eerste hoofdstuk is een inleiding in het leven van de Drangovs. Er gebeurt nog niet veel. Je leest over de dagelijkse dingen. Het tweede hoofdstuk geeft je al meer een beeld van wat er nu eigenlijk speelt. De grote actie van het verzet vind plaats en Milja wordt geboren. De inleiding van hoofdstuk één loopt over in de actie van hoofdstuk twee.
B Het boek kent voor Milja een gesloten einde. Milja’s leven is ten einde. Zij kan niets meer doen, ze is dood. Voor Macedonië heeft het boek een open einde. Je weet immers niet hoe het verder gaat. Zal Macedonië ooit nog eens bevrijd worden. Zullen de Serviërs verdreven worden. Je weet het niet. Je weet ook niet hoe het verder gaat met het verzet. Blijft dit nog bestaan. Ze missen nu twee van hun grootste strijders, namelijk Todor en Milja.
C De vertelde tijd van het boek begint in 1903 dan wordt Milja geboren. Milja word ongeveer dertig jaar dus het boek eindigt ongeveer rond 1933. De vertelde tijd bevat ongeveer dertig jaar. De verteltijd is 273 bladzijden. Dat wil zeggen dat de verteltijd kleiner is dan de vertelde tijd.
D Er zijn enkele tijdvertragingen in dit boek, zoals in het stuk dat Milja wordt ingewijd als Komitadji. De man die haar inwijd komt er heel de tijd tussen. Bijvoorbeeld door gedachtes van hem. De schrijver laat deze man denken, zodat het langer duurt voordat je kunt lezen dat Milja ingewijd wordt. Hier kun je uit opmaken dat dit een belangrijk stuk is. In dit boek komen veel terug verwijzingen voor. Het zijn meestal kleine dingen waar de nadruk op gelegd wordt. Vaak zijn het dingen die je al weet, maar opnieuw aan Milja worden verteld. Zodat de lezer er meer over na gaat denken. Dit zie je in het stukje dat Kosta Milja verteld over haar doop. Je weet al van af het begin bvan het verhaal dat Milja is gedoopt met het bloed van haar oom. Als Kosta dit tegen Milja verteld zie je dit in een heel ander daglicht. Er zijn in dit boek maar weinig vooruitwijzingen.
E Het verhaal speelt zich af in het begin van de 20ste eeuw. Vooral het boeren leven van die tijd is in het boek goed beschreven. De vervoersmiddelen spelen in het boek ook een grote rol, er is een stukje in het boek waarin een man op een paard rijd, hij zegt dan dat hij paarden nog steeds verkiest boven een automobiel. Dat vind ik wel heel herkenbaar. De armere mensen hebben vaak geen paard, en zeker geen automobiel. Deze mensen gebruiken als vervoersmiddel een ezel, als ze die niet kunnen betalen dan moeten ze lopen. Ook dit vind ik heel herkenbaar.

VERDIEPINGSOPDRACHT 3: VERTELSITUATIE

In dit boek is er voornamelijk sprake van de alwetende vertelsituatie. Soms word er ook gebruik gemaakt van de personale vertelsituatie. Je ziet soms stukjes uit het boek door de ogen van Milja of de ogen van Kosta.

VERDIEPINGSOPDRACHT 4: TITEL EN THEMA

A De titel “Orient-Express” heeft te maken met de treintraject dat achter het huis van Milja’s oom Kosta loopt. Het boek bouwt langzaam op naar het hoogte punt. De ontploffing van de Orient-Express. Op een moment denk je dat dit hoogte punt er is. Dat is op het stuk dat Milja de trein moet laten ontploffen. Omdat Milja dit niet doet ontstaat er een soort spanning. Je verwacht niet dat de trein nog zal ontploffen. Toch gebeurt dit wel. Door deze ontploffing stopt het leven van Milja. Zij zat op dat moment in de trein op weg naar Kosta. Het verzet vond dat Milja verraad had gepleegd. Maar eigenlijk pleegt het verzet verraad tegen Milja omdat zij haar doodde.
B Het is moeilijk te zien aan de titel waar het boek over gaat, of wat het thema van het boek is. Het thema van het boek is de strijd voor een vrij land. In dit geval Macedonië. De strijd die Milja heeft geleverd voor haar land eindigt letterlijk en figuurlijk bij de Orient-Express. Milja was iemand die alles voor haar land deed. Alleen dat ene beetje, het laten ontploffen van de Orient-Express was te veel voor haar. Als ze het had gedaan had ze het niet uit liefde voor haar land gedaan, maar voor zichzelf. Zij wilde immers weten wie Todor had vermoord. Zo heeft de Orient-Express een einde gemaakt aan de strijd die Milja leverde. Hij doodde haar geestelijke en lichamelijke verzet.
C Het eerste motief is de grote actie van het verzet die synchroon loopt met de geboorte van Milja. Het verzet wist dat ze deze actie niet zou winnen. Voor één nieuwe Drangov sterven er twee. De naam die ik aan dit motief zou willen geven is: vechten voor de kinderen, want zij zijn de toekomst. Het tweede motief is de vlucht van Milja’s moeder met kinderen. Dit motief zou ik “vlucht” noemen. Het derde motief is Milja die lid word van het verzet. Dit motief zou ik: een appel valt niet ver van de boom noemen.