Orient express door A. den Doolaard

Zakelijke gegevens

Auteur: A. den Doolaard
Titel: The Oriënt Express, Salamander, Amsterdam, 1994,240 bladzijden, 1e druk 1934.
Genre: verzetsroman

Eerste reactie

Keuze:
Mijn moeder zat mijn boekenlijst door te nemen toen ze deze titel zag staan. Ze vroeg aan mijn broer of hij dit boek had. Dat wist hij niet. Maar mijn moeder vroeg het zo enthousiast dat ik dacht dat het wel een goed boek zou zijn. Mijn moeder leest namelijk veel en heeft ook een redelijke goede smaak naar mijn mening. Zo doende heb ik dit boek gekozen.

Inhoud:
Ik vind het een goed geschreven boek. Niet echt mijn smaak maar goed genoeg om achterelkaar uit te lezen. Over het algemeen houdt ik meer van ‘happyer ends’.

Verdieping

Samenvatting:
3 Macedonische broers, Damian, Kosta en Kroem wonen in een klein bergdorpje in Macedonië. Damian is getrouwd met Milja, die hoogzwanger is. Hij is een vojvoda wat betekent dat hij een belangrijk persoon is in het Macedonische verzet. Macedonië wordt namelijk bezet door de Turken. Samen hebben ze alle een dochter Stana. Op Ilindendag (Dit is de dag waarop de opstand begint) wordt Milja geboren. Tijdens de opstand sneuvelen Damian en Kroem. Damian Drangov sterft als een ware held, en Kroem wordt simpelweg neergeschoten. Kosta was bij Kroem en redt zijn lichaam, zodat het niet zal worden geschonden door de Turken. Als hij ermee in een stal is, vlak bij huis, hoort hij een groep Turkse ruiters aankomen, en kan hij het lijk niet meer naar huis slepen. Zodoende hakt hij Kroems hoofd eraf, en neemt dat mee, zodat in elk geval zij ogen niet uitgestoken kunnen worden. Dit hoofd geeft hij aan hun moeder, die ook de kleine Milja vastheeft. Omdat de Pope (geestelijke) ook dood is, wordt het bloedt van Kroem’s hoofd dat over het kinderhoofdje loopt gezien als de doop.
Milja vlucht met haar kinderen naar Kratavo, waar Kosta hen naartoe begeleidt. Tijdens kleine Milja’s jeugd moet zij voor iedereen verzwijgen dat ze Macedonische is. Nadat haar zusje in een kerk wordt verbrandt loopt haar moeder gestoord weg en komt nooit meer terug. Ze reist een gedeelte met het leger mee en wordt dan geadopteerd door een Servisch gezin.
Na een aantal jaren, als Milja onderwijzeres is bij een schooltje in het dorp Koenovo, komt er een man naaimachines verkopen, maar eigenlijk wil hij haar op de hoogte brengen van wie ze is en dat ze nog een oom heeft. De man is lid van de V.M.R.O. Dit is de geheime verzetsorganisatie waar haar vader een van de grote leiders van was. Het verschil is, dat ze nu tegen de Serven vechten, die nu heersen over Macedonië. Milja besluit lid te worden. Ze wil ook komitadji zijn.
Nadat een Servische komitadji, Bora Stankovitsj, haar vastgebonden heeft en haar ’s avonds wil gaan verkrachten, wordt zij gered door zijn zoon Christo. Zij zorgt ervoor dat de Serven geen versterking kunnen inroepen bij een aanval door het vuurbaken af te breken, en komt in dontact met de huidige leider van de V.M.R.O., Todor Aleksandrov. Milja krijgt een relatie met hem en gaat bij hem inwonen en leert Frans en Duits. Op een dag moet ze een opdracht vervullen. Daarop volgen er meer. Later wordt Todor vermoord.
Intussen is ook Christo lid geworden van de V.M.R.O. Hij moet dynamiet smokkelen. Hij werkt dus nu tegen ze vader, maar voor Milja waar hij al sinds hij haar voor het eerst had ontmoet, verliefd op is. Milja moet uiteindelijk het dynamiet naar een man brengen bij het dorpje van haar oom Kosta. Hier vlakbij is een spoorwegbrug van de Oriënt Express, die opgeblazen zal worden, om zo de aandacht van het westen te trekken. Er wordt haar verteld dat als ze het doet, dat ze dan te horen krijgt wie Todor vermoordt heeft.
De nieuwe leiders van de verzetsorganisatie, die intussen in tweeën gesplitst is, zijn echte bandieten die enkel nog uit zijn op macht en geld. Zij weten dat de moordenaar van Todor Alexandrov al dood is. Na haar laatste opdracht, komt ze in de Oriënt Express over de brug die dan op dat moment met, het door haar gesmokkelde, dynamiet opgeblazen wordt. Ze sterft een pijnloze dood in haar slaap, als haar nek breekt tijdens de aanslag. Het doel van de nieuwe leiders, die haar uit de weg wilden hebben, is bereikt.
Haar oom Kosta begraaft haar op zijn akkertje. De kist maakte hij van hout uit de Oriënt Express.

Onderzoek van de verhaaltechniek:
de ruimte waar het verhaal zich afspelt is Macedonië. De hoofdpersone Milja reist door het hele land. Dus een echte vaste plaats waar het verhaal zich afspeelt kan je niet noemen. Deze ruimte heeft als functie decor/ achtergrond.
Het verhaal is discontinu, want het verhaal begint in 1903,en gaat na een onderbreking van 10 a 15 jaar verder als Milja al in de twintig is.
De hoofdpersonen is Milja. Zij is duidelijk een roundkaracter. Je leest haar hele levensloop. Van haar geboorte tot haar dood. Andere belangrijke personen in het boek zijn Milja’s ouders en haar ooms Kroem en Kosta. Maar Damian, Milja’s vader, en Kroem sterven al gauw, dus van hen kom je niet zo veel te weten. Ook is er nog de zgn. naaimachineverkoper, Damainovitsj, die Milja in contact brengt met het verzet. Uiteraard is er dan ook nog de Vojvoda Todor Alexandrov, met wie Milja een relatie krijgt. Tenslotte is er dan ook nog de zoon van de Servische komitadji Bora Stankovitsj, Cristo, die vanaf de eerste keer dat hij Milja ontmoette verliefd op haar was. Al deze personen zijn meer flatkarakters omdat je van de meeste niet zoveel te weten komt.
In dit boek is sprake van een, in dit geval, een zij-vertelvorm; de gebeurtenissen worden grotendeels gezien door de ogen van Milja.
Op zoek naar de thematiek: het thema bestaat uit onderdrukking en verzet. Er is dus sprake van een conflict tussen mensen onderling. Onderdrukking en verzet zijn de belangrijkste elementen waar het verhaal mee doordrenkt is. De onderdrukking is er in het begin door de Turken, en later door de Serviërs en de komitadji Bora Stankovitsj. Tegen beiden verzet men zich in Macedonië.
In het boek zitten veel motieven. Een motief van het thema verzet is: de moeder van Milja, die ook Milja heet, smokkelde wapens en munitie. Ook de strijd tegen de turken onder leiding van Damian is een motief van verzet. Als Bora Stankovitsj langs de huizen van de mensen rijdt worden de mensen bang. Bora geniet daarvan. Dit is een motief van onderdrukking.

Plaats in de literatuurgeschiedenis:
A. den Doolaard (pseudoniem van Cornelis Johannes George Spoelstra) werd geboren in 1901 en hoort sinds de jaren dertig tot onze populaire schrijvers. In de jaren 40-45 werd zijn populariteit nog vergroot door zijn opbeurende radiopraatjes vanuit Londen. Om dit boek te schrijven is hij naar de plek waar het allemaal gebeurde geweest. De documentatie verliep avontuurlijk. In het toeristloze Macedonië heeft hij 2 weken op politie paarden gereden en een bomaanslag en twee daverende boerenbruiloften meegemaakt. Ook mocht hij onder geleide 4 in een hinderlaag gelokte dode Bulgaarse komitadji fotograferen. Oudere boeren spraken nostalgisch over de IMRO van vroeger terwijl ze de toenmalige komitadji net zo verfoeiden als de gehate politie. Heeft 2 maanden in het gebied van de komitadji rondgelopen en geschreven toen hij moest opkrassen. Tenslotte werden na publicatie boek plus vertalingen zowel in Bulgarije als in Joegoslavië verboden.
Andere boeken die hij onder andere ook geschreven heeft zijn: De druivenplukkers, De herberg met het hoefijzer, Wampie, De bruiloft der zeven zigeuners.

Beoordeling

Eigenlijk heeft er niets in dit boek mij zo aangegrepen dat ik er echt over na ging denken of dat ik ontroerd werd of iets dergelijks. Er zaten wel bepaalde stukken in die ik mooi vond, die er een beetje uitsprongen voor mij. Een voorbeeld daarvan is als Damian met de zijnen vecht met de Turken. Daar zat ook een beetje humor in met die rode hoedjes die afvlogen en overal verspreidt lagen. Minder leuke onderwerpen vond ik dat het ideaal van de IMRO veranderde in geld en macht en dat de 2 groepen elkaar op straat neerknalden. Ook vind ik het dood gaan van Milja niet leuk. Ik hou meer van dat het goede overwint van het kwade. Dit was de eerste keer dat ik zo’n soort boek lees. Ik wist ook helemaal niets van dit onderwerp af. Ik ben dus wel blij dat ik dit boek gekozen heb. Want zulke informatie is goed voor mijn algemene ontwikkeling. Ik wil graag overal wat van af weten. Door veel te lezen lukt dat aardig. Krant lezen vind ik dan ook heel belangrijk.
In het verhaal zaten een aantal moeilijke woorden. Maar ik vind wel dat die woorden er in horen. Het zijn woorden uit Macedonië. Ik denk dat als je ze gaat vertalen in het Nederlands, dat dan de kracht eraf gaat. En als je jezelf in het verhaal gaat plaatsen kom je er achter wat die woorden betekenen. Zelf ga denk ik niet vrijwillig dit soort boeken lezen. Ik bedoel dit soort boeken lezen voor mijn lol. Anderen zou ik het alleen aanraden om meer over het onderwerp te weten komen en hoe de mensen er over dachten.