Noorderzon door Renate Dorrestein

1 Auteur: Renate Dorrestein
Titel: Noorderzon
Ondertitel: -
Verschenen in: 1986
Aantal blz.: 192
Leestijd: 7 uur
Uitgelezen op: 24 september 2004

2 Het was een van de weinige boeken van de boekenlijst die nog aanwezig waren in de bibliotheek en die me ook nog interessant leken. Na een half uur zoeken had ik 3 boeken, waaronder deze.

3 Zoals ik hierboven al vermelde was het een van de weinige boeken die me wél aansprak nadat ik de achterkant had gelezen. Het zou over een jonge vrouw gaan, wat er al voor zou kunnen zorgen dat ik me beter kan inleven in het verhaal. En dat het zich op een onherbergzaam eiland af zou spelen sprak me ook wel aan omdat ik erg van reizen houd.

4 Het boek was veel somberder en meer deprimerend dan ik had gedacht. De gebeurtenissen waren niet echt opbeurend, maar wel erg boeiend. En het was ook best spannend, ik was toch wel telkens benieuwd naar wat er zou gebeuren. En telkens was het niet wat ik had gedacht. Een erg onvoorspelbaar boek dus. Het boek zet je ook wel aan het denken over het leven. Hoewel je soms denkt dat je het allemaal in de hand hebt, loopt het vaak toch allemaal anders dan verwacht. En ook over hoe oneerlijk sommige dingen in het leven zijn. Uiteindelijk was het boek door deze dingen wel heel anders dan ik verwacht had. Maar omdat het evengoed zo spannend en boeiend was en bovendien niet zo lastig te lezen, vind ik het toch een aanrader.

5 De hoofdpersoon Topaas gaat ineens op reis. Topaas had een tijdje daarvoor een ongeluk gehad. Ze zat dronken op de fiets en een door rood rijdende automobiliste, Lin Annemoon Savitra, die haar probeerde te ontwijken kwam daarbij om het leven. Topaas voelt zich hier de schuldige van, ze denkt dat ze over een ‘Boos oog’ beschikt en ging er vandoor om te proberen haar ziel weer rein te maken, zodat ze zich van het boze oog kan ontdoen. Justine, Topaas’ secretaresse, logeert in het huis van Topaas. Ze krijgt op een dag een cassette van Topaas en nodigt Julius, de vriend van Topaas uit om er samen naar te luisteren. Topaas vertelt dat ze eerst bij een man verbleef die haar veel mooie verhalen vertelde. Als op een dag een van zijn ganzen door haar toedoen omkomt bij een ongeluk, denkt ze dat haar ‘Boze oog’ weer heeft toegeslagen en besluit naar een onbekend eiland te gaan waar die man eens over vertelde. Er is daar een abdij waar ze graag bij de abt om vergeving wil vragen. Ze logeert daar bij Spider, zijn zus Adrena en hun zoon Wants. Wants is het enige kind op het eiland, want de andere kinderen zijn omgekomen toen ze schuilden in een grot en de grot onder water liep. Sindsdien heeft niemand op het eiland kinderen kunnen krijgen. Om die reden, maar ook om het feit dat Wants doofstom en gestoord lijkt heeft bijna iedereen een hekel aan hem. Als Topaas wil gaan biechten bij de abt, is de stoker van whisky, Carebara de enige bij wie ze haar verhaal kan vertellen. Ze moet nu iets anders bedenken en besluit dat ze Wants zal leren praten. Het probleem is alleen dat Wants haar niet echt accepteert en durft te vertrouwen. Als ze er uiteindelijk achterkomt dat Wants wel kan horen, omdat hij een muziekstuk fluit dat Adrena altijd op heeft staan, gaat ze zo snel mogelijk op zoek naar iemand aan wie ze dit goede nieuws kan vertellen. Ze vindt alle eilandbewoners terwijl ze met een soort ritueel bezig zijn. Ze zijn allemaal naakt en zoeken kledingstukken uit. Maar Topaas wordt ontdekt en wordt door een aantal mannen naar huis gebracht. Daar vindt ze Wants die het hele huis over hoop heeft gegooid. Wants heeft het hele huis overhoop gehaald, omdat Topaas hem vergat op te sluiten. Topaas neemt hem mee voor een wandeling, maar ze kan niet meer helder denken. Ze let een ogenblik niet goed op en Wants dondert naar beneden op de klippen. Ook dood. Niemand vond het echt erg, want ze hadden toch niets aan hem en hij liep alleen maar in de weg. Topaas zit er wel mee. Het ongeluk blijft haar maar achtervolgen. Ook heeft ze haar taak niet volbracht, want ze heeft Wants niet laten praten. Ze wordt dan zelf net als Wants. Ze kan niet meer praten en heeft vleugels als een meeuw. Ze krijgt steeds meer het gevoel dat de mensen op het eiland haar niet mogen en haar willen vermoorden. Ze vlucht weg en ontmoet een vorige eilandbezoeker in een verwilderde hut op het strand. Hij is erg ziek en niet meer te redden, dus gaat Topaas terug naar Flata, de bazin van een kroeg op het eiland. Flata vertelt haar de gruwelijke geschiedenis van het eiland en zegt dat er geen plaats voor Topaas meer is. Maar omdat ze het verhaal nu kent mag ze niet meer weg.
Gelukkig lukt het Topaas om te vluchten en ze gaat naar de veerboot. Julius en Justine hebben ondertussen besloten uit te zoeken waar Topaas is en gaan naar het eiland. Topaas ziet Julius en Justine net aankomen met de veerboot, maar zij herkennen haar niet. Ze kan hen ook niet roepen of naar ze toegaan om ze te overtuigen van de gevaren op dit eiland, omdat ze niet meer kan praten en ze bewaakt wordt. Maar het lukt haar zelf het veer te nemen. Julius en Justine krijgen te horen dat Topaas al weg is en besluiten samen dan maar een weekje rust op het eiland te houden…

Tijd en Ruimte

Het verhaal speelt zich waarschijnlijk af in de tijd dat het ook geschreven is. Dit is af te leiden uit het feit dat er wel wat moderne apparaten en vervoersmiddelen in boek voorkomen. Hoewel op het eiland waar het verhaal zich grotendeels afspeelt de tijd toch wel lijkt stil te staan. Dit komt doordat het eiland erg geïsoleerd ligt: er komt maar 1 keer per week een veerboot en verder is er geen verbinding met de buitenwereld (zelfs geen telefoon!). Ook leeft er maar een kleine groep (rond de 100) mensen op het eiland. Waar het eiland zich precies bevind is niet te bepalen, maar het moet ergens in het noorden van de Atlantische oceaan zijn. Het is er erg rotsachtig wild begroeid. Er is 1 dorp en 1 berg: Dun-1. Hier begint het boek echter niet. Het eerste stuk speelt zich namelijk in het huis van Topaas, de hoofdpersoon, in Nederland af, maar zij is daar zelf niet aanwezig. De reis van Topaas duurt een paar weken, maar minimaal 4 (af te leiden aan het aantal keer dat de veerboot langskomt). Waarschijnlijk loopt het aan het eind tegen de herfst. Het is dan vaak slecht weer en er zijn zware stormen, terwijl ervoor het nog redelijk warm was en Topaas blijkbaar ook alleen kleren heeft meegenomen voor wat gunstigere weersomstandigheden. In het verhaal is een aantal keren een flashback te vinden, vaak door middel van de gedachten en herinneringen van Topaas. In principe springt de tijd wel wat vaker heen en weer omdat in ieder geval in het begin je het verhaal van een cassettebandje waarop Topaas haar belevenissen vertelt hoort. Dit cassettebandje is opgestuurd met de post en heeft daar minimaal 2 weken over gedaan. Maar later is deze grens vager en weet je niet meer wat nou op het cassettebandje wordt verteld en wat er werkelijk op dat moment gebeurt. Het verhaal heeft een beetje een open einde.

Spanning

De spanning in dit boek wordt vooral veroorzaakt door de mysterieuze en raadselachtige gebeurtenissen. Er wordt ook veel aan de fantasie overgelaten. Dingen worden gesuggereerd, maar niet verklaard. Op het eind is Topaas ook erg in de war en is de grens tussen werkelijkheid en suggestie maar vaag. Soms worden grote gebeurtenissen waardoor de personen zich anders (gaan) gedragen ook pas achteraf verteld. Je wilt graag doorlezen om er achter te komen of het nog goed komt met Topaas, of dat de situatie alleen nog maar zal verslechteren. En je wilt graag doorlezen omdat je wil weten wat er is gebeurd. De toekomst, maar in sommige gevallen ook het verleden, zijn erg vaag en onvoorspelbaar in het boek.

Thema en motieven

Het thema van het boek is denk ik voornamelijk (het kwijtraken van) schuldgevoelens. Het motief waar het verhaal om draait is dan ook schuld en boete. Bijna elke personage heeft een schuld begaan of denkt dat hij dat heeft en moet daarvoor boeten.
Dit komt overal in het boek terug en in feite gaat het boek van het begin af aan daarover. Vooral de schuld van Topaas is natuurlijk belangrijk. Ze is immers van huis vertrokken om verlossing van haar schuldgevoel te zoeken. Een motief wat daar mee te maken heeft is het ‘Boze oog’. Topaas denkt dat ze een boos oog heeft en dat deze de schuld is van alle problemen en ongelukken. Van het boze oog probeert ze dus ook af te komen. Verder gaan of zijn er een hoop mensen en dieren dood in het boek. Dit vind ik ook een motief.

Personages

De Hoofdpersoon is Topaas. Ze is een vrouw van rond de 30. Over haar uiterlijk wordt alleen verteld dat ze sproeten en een onregelmatig gebit heeft. Qua karakter is Topaas niet helemaal een realistisch persoon. Sommige eigenschappen zijn lijkt mij overdreven. Ze is een levendige vrouw die veel praat en lacht. Topaas heeft een goede baan als dramaturg bij de radio en doet de hele dag niks meer dan een paar opmerkingen maken en haar technici en regisseurs het werk laten doen. Maar ik denk dat ze haar werk wel leuk vind, want ook op reis is ze nog bezig met haar hoorspelen. Ook dronk Topaas erg veel, totdat ze een ongeluk krijgt en de vrouw die haar aanrijd daaraan overlijd. Julius, de vriend van Topaas, is terecht erg bezorgd om haar. Topaas denkt echter zelden aan Julius en op het eind van Julius dan ook voor Justine, secretaresse en huisgenoot van Topaas. Justine vind Topaas niet echt aardig en probeert vanaf het begin af aan al Julius in te pikken. Over Justine word verteld dat ze rechte parelmoeren tandjes, een blanke huis en witblond engelenhaar dat rond haar gezicht krult, waardoor ze vak als lief en weerloos word beschouwd heeft. Ze moest nog meerderjarig worden. Justine neemt in bijna alle opzichten de plek van Topaas in, als deze van de aardbodem verdwijnt. Verder nemen de eilandbewoners in het verhaal een grote rol in. Sommige komen wat meer voor dan anderen, maar allemaal maken ze deel uit van een samenzwering tegen vreemdelingen.