Titelbeschrijving. Karel Glastra van Loon, Lisa’s adem, Den Bosch 2001 (tweede druk) Motto. ‘Guilt is a very destructive notion’. David Bohm Verwachtingen. Bij de titel verwachtte ik vrij weinig, het zei namelijk niet veel. Het enige wat ik verwachtte is dat het wel eens over een Lisa kon gaan. Bij het lezen van de achterkant had ik al verwachtingen. Ik verwachtte een zielig verhaal. Eerder een dramatisch verhaal. Een zoektocht naar Lisa, waarom is ze weg? Ik wilde door de achterkant te lezen wel meer weten. Het motte vond ik indrukwekkend, het heeft iets met schuld te maken. Ik vond toen het boek echt interessant worden, het werd een raadsel voor me wat schuld en een zoektocht met elkaar te maken hadden. Hoofdstukken. Het boek is in 3 delen verdeeld, en daarin zitten nog aparte hoofdstukken. De delen zijn: 1. Fluistertijd

2. Gebarentaal voor blinden
3. Tosach Fregra
De hoofdstukken staan voorin niet aangegeven en het zijn er erg veel, vandaar dat ik die er niet bij vermeld. Titelverklaring. De titel Lisa’s adem is een zeer vage titel. Je kunt het namelijk op verschillende zien. De titel kan letterlijk en figuurlijk op worden gevat. Je kunt het zien als Lisa’s laatste adem omdat achterblijvers niet weten of ze nog in leven is. Ook kan je het zien als een ademtocht, een lange zoektocht zonder enig resultaat. Of je kunt het interpreteren als het enige tastbare wat je hebt, is de adem van Lisa. Talm dacht vaak aan Lisa, en als hij dan aan haar dacht, dacht hij aan haar adem, haar regelmatige adem. Het motto kan ik niet aan de titel koppelen. Die staan los van elkaar. Persoonlijke reactie. Onderwerp Er is in het boek niet slechts één onderwerp, maar meerdere. De verschillende relaties tussen de personen waren het belangrijkste, en daar komen meerder onderwerpen bij kijken. Bij de relatie tussen Sophie en Lisa komt bijvoorbeeld ‘moeder-dochter-relatie’ kijken, en bij de relatie tussen Lisa en Talm ‘(eerste) liefde’. Bijna alle onderwerpen spraken mij wel aan. Het meest herkenbaar voor mij is toch wel de relatie tussen Lisa en Talm, zij hebben een beetje dezelfde leeftijd als ik nu en zijn dus met dezelfde dingen bezig. De relatie die Lisa met haar moeder heeft herken ik daarin tegen weer helemaal niet. Toch is het wel heel interessant om te lezen hoe ‘anders’ dit dus kan zijn. Om iets over incest te lezen vond ik erg interessant. Het is toch niet zo’n hedendaags onderwerp, er wordt weinig over gesproken. Toch denk ik dat het vaker voorkomt dan mensen denken, en ik denk dan ook dat zo’n verhaal als "Lisa's Adem" best echt zou kunnen gebeuren, al is het wel wat extreem. Het was ook echt een boek waar ik na dat ik het gelezen had, nog een paar dagen over na heb gedacht. Het bleef in mijn hoofd hangen, niet op een vervelende manier hoor. Dat vind ik juist goed gelukt van de schrijver, want daar is een boek ook voor gemaakt. Het liet op mij een indruk achter en juist daardoor vond ik het heel mooi. Ik had nog niet eerder een boek over dit onderwerp gelezen, ik denk ook niet dat er daar veel over zullen zijn. In mijn ogen was dit een erg uniek boek, hoe het geschreven is en hoe de verhaallijn loopt. Gebeurtenissen De gebeurtenissen en gedachten van de personages stonden in dit boek heel dicht bij elkaar. De gedachten en herinneringen werden heel uitgebreid beschreven, de gebeurtenissen zorgden ervoor dat de twist tussen de gedachten van de personen heel spannend werd. Ik vond niet dat er te veel gebeurtenissen in het boek voorkwamen, wel vond ik ze niet zo goed verdeeld. In sommige stukken gebeurde er weinig en even later werd je weer overspoeld met gebeurtenissen. Als ik de gebeurtenissen zou benoemen zonder het boek te lezen zouden ze heel raar klinken, maar doordat je de gedachten van de personen kon volgen werd alles veel realistischer. Dat vond ik heel knap gedaan van de schrijver. Het einde vond ik wel indrukwekkend. De dood van Sebastiaan was al lang genoemd in het boek en de gesprekken tussen Talm en Sebastiaan leidden nergens heen, tot het einde. En dat Talm Sebastiaan vermoordde kwam heel onverwacht. Maar het werd nog erger toen Sophie Talm vertelde dat Sebastiaan het nooit gedaan kon hebben. Ik vond dat echt geweldig om te lezen, omdat het einde mij de mogelijkheid gaf om er daarna nog lang over na te denken.
Personen De vier hoofdpersonen waren heel duidelijk beschreven. Door al hun herinneringen en gedachten kwam ik heel goed te weten hoe de verschillende personages in elkaar zaten. De beschrijvingen vond ik echt heel duidelijk en de schrijver heeft zo gezorgd dat alles wat ze deden heel begrijpelijk bleef. Daardoor kon ik me helemaal in de personen inleven. Het boek is vanuit drie personen geschreven. Wanneer weer een ander ‘aan het woord kwam’ zat ik zeg maar weer in een ander lichaam. Ik kon me vooral goed vergelijken met Talm, omdat hij zo hopeloos verliefd was. Hij zag geen enkel minpuntje aan Lisa en dat sprak me wel aan. Ik vond zijn gedachten over de kleine details die bij haar hoorden heel erg mooi. Het personage van Sebastiaan vond ik schokkend. De schrijver heeft heel goed beschreven hoe iemand een dubbelleven kan leiden en dat vond ik wel een beetje vreemd. Voor dat personage kreeg ik een soort van afkeer, maar het was wel heel knap beschreven. Opbouw Zoals ik al eerder zei is de opbouw van het boek heel afwisselend. Per alinea wisselt de tijd en de gebeurtenis van het verhaal en in het begin vond ik dat vooral heel verwarrend. Ik moest een aantal keren terugkijken naar wie en wat, maar daarna raakte ik er wel aan gewend. Ik merkte dat ik door deze opbouw heel goed oplette bij het lezen en dus meer in het verhaal zat. Door deel 2 van het boek kwam ik moeilijk heen. Ik vond dit deel minder spannend dan de andere twee delen. Er kwamen veel dialogen in voor, en ik vond het nog al langdradig. Maar gelukkig keerde de spanning weer terug! De afloop vond ik heel leuk, omdat ik nog lang nadacht over wat er nu gebeurd kon zijn. Het bevestigde ook mijn gevoel dat het niet om de oplossing van de verdwijning ging, maar om de ontwikkeling met de personages. Ik vond dat heel origineel van de schrijver, omdat ik het totaal niet verwachtte. Taalgebruik Het taalgebruik vond ik niet moeilijk. Er kwamen geen moeilijke woorden in voor en de zinnen waren niet te lang. Heel goed te volgen dus. Dat compenseerde de lastige opbouw! Sophie had ooit een Duitse vriend en in het boek kwamen er dan ook Duitse zinnen in voor. Ook gebruikte Sebastiaan vaak Engelse zinnen. Ik vond dat niet zo prettig, het voegde voor mij ook niets toe. Sommige gedachten omschreef de auteur heel ‘zweverig’. Dat was mooi, en ‘weer eens wat anders’. Al met al heb ik toch een goed gevoel aan het boek over gehouden. Dat kwam vooral door het einde, dat was spannend en mooi. En dat blijf je toch onthouden. Daarvoor vond ik het saaie middenstuk toch ook wel de moeite waard.
Open plekken. De belangrijkste open plek was in dit boek: wat is er met Lisa’s gebeurd? Een vraag waarop de personages antwoord zoeken, en helaas, niet vinden. Tussendoor zijn er wel eens open plekken, maar niet echt belangrijke. Iets wat mij liet doorlezen was de relaties tussen de personages, niet zozeer de spanningen. Ik baalde wel ontzettend toen ik het boek uit had en nog steeds niet wist waar Lisa nu was en wat er gebeurd was. De open plekken worden gevormd omdat ze stukken afkappen, maar later worden ze een voor een weer ingevuld. Samenvatting. (bron: http://huiswerk.scholieren.com/uittreksels/verslag.php?verslagid=8632) De drie hoofdpersonen in het boek hebben één ding met elkaar gemeen: Het gemis van Lisa. Voor haar vriendje was zij zijn eerste grote liefde. Voor haar moeder, een slachtoffer van de seksuele revolutie dat een geschiedenis van ongelukkige relaties met zich meedraagt, was zij haar enige kind. En voor Sebastiaan, de stiefvader die voorheen een hoerenloper met ongeoorloofde voorkeuren was, is zij het geheim waaraan hij ten slotte te gronde gaat. Lisa is zeventien als zij tijdens een vakantie in Frankrijk spoorloos verdwijnt. Haar dierbaren stellen zichzelf allerlei vragen over haar verdwijning. Heeft ze zelfmoord gepleegd, is ze weggelopen of is ze ontvoerd? Ze moeten leren leven met vragen waarop ze nooit antwoord zullen krijgen en raken geïsoleerd in hun eigen verdriet. Talm heeft na Lisa’s verdwijning lang naar haar gezocht, tijdens die zoektocht kwamen er veel vragen bij hem naar boven waar hij nooit antwoord op heeft kunnen vinden. Talm beschouwt Sebastiaan als de oorzaak van Lisa’s verdwijning aangezien Lisa hij weet dat Lisa seksueel door hem is misbruikt. Maar zijn beschuldiging blijkt niet helemaal waar te zijn en ligt echter wat gecompliceerder. Dit blijft zeven jaar lang aan hem knagen en dan ziet hij de stiefvader van Lisa in een televisieprogramma over daklozen in Amsterdam, hij besluit ook af te dalen naar de onderbuik van Amsterdam om zo antwoorden te krijgen op zijn uitgestelde vragen. Terwijl Talm als semi-dakloze door het leven gaat, komt hij erachter dat niet al de vragen waar hij mee aan het worstelen is uiteindelijk beantwoord worden. Hij weet de stiefvader op te sporen en voeren interessante discussies over goed en kwaad, over frustraties en woede. Ze draaien om elkaar heen maar de echte confrontatie stellen ze steeds uit. Met de speurtocht van Talm naar aanknopingspunten voor het mysterie snijdt de auteur allerlei interessante en maatschappelijk gevoelige onderwerpen aan. De schuldvraag en vooral de vraag wie bevoegd is beschuldigingen te uiten, geven stof tot nadenken. Tot aan de laatste bladzijde blijft het onduidelijk wat zich precies heeft afgespeeld rondom de verdwijning van Lisa.
Personages. Als eerst hebben we Talm, de vriend van Lisa. Met hem begint en eindigt het boek. Talm is zijn bijnaam, zijn echte naam wordt niet bekend gemaakt. Talm is nu midden in de twintig. Zijn hele leven heeft vanaf zijn zeventiende gedraaid om Lisa. Hij heeft haar nooit kunnen vergeten. Talm is iemand die het moeilijk vindt de waarheid onder ogen te zien. Wanneer iemand hem iets moeilijks verteld wendt hij snel zijn hoofd af. Uiteindelijk ziet hij alleen zijn waarheid: Sebastiaan heeft Lisa vermoordt. Hij is daar helemaal zeker van. Door zijn woede en om van zijn spookbeelden af te komen vermoordt hij Sebastiaan. Talm is ook heel meegaand. Wanneer Sophie toenadering bij hem zoekt houdt hij haar niet tegen maar dompelt zich onder in zijn herinneringen aan Lisa. ‘…het lichaam van de moeder wordt het lichaam van de dochter, de adem van Sophie wordt Lisa’s adem…’ (p. 230). Hij moet uiteindelijk alle feiten onder ogen zien. Sophie is een ongelukkige vrouw. Zij heeft maar heel weinig geluk gehad in haar leven. Nu zoekt ze troost en evenwicht bij de vriend van haar verdwenen dochter. Ze was er zelf al vroeg van overtuigd dat ze geen goede moeder was. Daarom liet ze ook abortus plegen. Na haar mislukte relatie met Albert volgden er nog veel meer. Met Sebastiaan leek ze eindelijk haar geluk te hebben gevonden, maar na de verdwijning van Lisa is haar leven voorgoed mislukt. Ze is een heel eenzame vrouw geworden. Alleen met haar herinneringen. Wanneer ze iemand (Talm) heeft gevonden met wie ze het over haar gevoelens kan hebben hecht ze zich meteen aan hem. Ze zuigt zich aan hem vast voor troost. Sebastiaan is een slappe man. Dat komt misschien door zijn jeugd. Hij werd opgevoed in een simpel gezin en hij werd altijd vertroeteld. Hij wordt seksverslaafd en loopt jarenlang de jonge hoertjes buiten Amsterdam af. Wanneer hij Sophie ontmoet neemt hij zich voor nooit meer aan zijn behoeften aan pedofilie toe te geven, maar uiteindelijk bezwijkt hij voor zijn stiefdochter. Zij stribbelt niet echt tegen en hij kan zich dus niet inhouden. Na Lisa’s verdwijning wordt Sebastiaan zwerver in Amsterdam. Hij voert filosofische gesprekken met. Hij is gewoon half gek geworden door alle gebeurtenissen. Hij geeft uiteindelijk toe dat hij Lisa vermoordt heeft maar het is niet duidelijk of hij dat letterlijk of figuurlijk bedoeld. Ze heeft natuurlijk geestelijk erg veel geleden onder de incestrelatie met hem. Over Lisa kom je in dit verhaal het minste te weten. Ze werd misbruikt door haar stiefvader, maar ze stemde daar zelf mee in. Ze kan zich bij Talm niet helemaal laten gaan omdat ze al zoveel heeft meegemaakt. Ze is vaak erg verward en gesloten. Het hele verhaal draait om Lisa, maar je komt eigenlijk maar erg weinig van haar te weten. Dat maakt het verhaal ook erg spannend. Tijd. Vertelde tijd: 26 jaar. Het boek vertelt eerst, door middel van flashbacks, over een tijd van een jaar over het leven van Sophie voor ze Lisa krijgt. Daarna wordt er verteld over Lisa’s jeugd, ook door middel van flashbacks. Dit duurt zeventien jaar, tot aan haar verdwijning. Daarna gaat er zeven jaar overheen en gaan de hoofdrolspelers ieder hun eigen weg. Na zeven jaar gaat Talm op zoek naar de waarheid en een confrontatie met Sebastiaan. Dit duurt, denk ik, een jaar. Verteltijd: 10 uur. Het verhaal wordt op alles behalve een chronologische manier beschreven. Er wordt continu teruggekeken naar het verleden of naar andere situaties zonder dat daar aanleiding voor is. Zo kan de schrijver bijvoorbeeld zomaar van de een op de andere alinea overspringen op een heel andere situatie, die zich tien jaar geleden afspeelde. Het boek begint met een medias res. Het begint met een gesprek tussen Talm en Sophie, die elkaar na alles wat is gebeurd, ontmoeten. Hier zitten ze dus in het heden omdat alles al voorbij is. De rest van het boek is dus eigenlijk een flashback. Het boek heeft een zeer open einde. Ik begreep namelijk totaal niet wat nou het antwoord was op het vraagstuk over Lisa’s verdwijning was. Eigenlijk draaide het boek ook na een tijdje niet meer om de verdwijning van Lisa maar om andere vragen waar je mee geconfronteerd wordt tijdens een zoektocht naar antwoorden. Het verhaal speelt zich gedeeltelijk af in een stad in Nederland waar Lisa en haar ouders en Talm wonen. Daarnaast speelt het zich ook af in Amsterdam waar Sebastiaan en Talm zich voor een bepaalde tijd bevinden. Ruimte. De omgeving waarin dit alles zich afspeelt is niet zo belangrijk voor het verhaal. Het gaat vooral over de gevoelens en de relaties tussen te personen. Een paar plaatsen die duidelijker beschreven worden: De woonboot ‘Moammar Khadafi’. Hier bedrijven Lisa en Talm de liefde. Ze praten er met elkaar over de relatie tussen Lisa en haar stiefvader. Talm praat er met Sebastiaan en vermoordt hem daar. Dit is de plek waar alle belangrijke gebeurtenissen plaatsvinden. Het huis van de weduwe Doris Koning. De weduwe zelf is op vakantie en Lisa verzorgt haar kat en de planten. Ze neemt Talm hier mee naar toe en ze gaan er voor het eerst met elkaar naar bed.
Perspectief. In Lisa’s adem zitten drie hoofdpersonen waardoor er meerdere vertelperspectieven zijn. Toch wordt alles verteld door een alwetende verteller. Talm wordt bijvoorbeeld vaak de jongen genoemd, Sebastiaan de man en Lisa het meisje. Dit heeft de schrijver waarschijnlijk expres gedaan om zo het overzicht te houden. Thematiek. De thema’s van dit boek zijn echt van deze tijd. Het gaat vooral om incest, ongewenste intimiteiten en pedofilie. De hoofdgedachte is: De invloed van incest is erg groot en veel mensen komen ermee in aanraking. Je komt ook nooit meer van de herinneringen af. Het verhaal zit vol met motieven voor dit thema. Bijna iedere herinnering heeft te maken met seks en incest. Lisa’s verdwijning is daar zeer waarschijnlijk het gevolg van. Nu ze weg is moeten de mensen in haar omgeving hun leven weer op de rails zetten. Iedereen doet dat op een andere manier, en niet iedereen kan evengoed met de gevolgen omgaan. Men zoekt troost bij anderen en zoekt een schuldige. Kunstgrepen. Het verhaal is niet-chronologisch. Ik vind dat dat een slim iets is van de schrijver. Door de flashbacks in het verhaal en de afgebroken stukken word je nieuwsgierig en lees je door. Dat effect had het ook op mij. Het was wel een beetje vreemd om dan later op dat punt weer te beginnen. (waar je eerder gestopt was voor iets anders) Maar het is wel een leuke schrijfstijl die leuk leest. Het had niet het effect op me dat ik ontroerd was of iets, ik vond het alleen prettig lezen. We is het dat je gaat nadenken over wat er zou kunnen gebeuren als er een stuk wordt afgekapt.
Recensie (bron: http://www.collegenet.nl/verslagen/) NRC Handelsblad
20 april 2001
Help, de lezer verzuipt • Karel Glastra van Loon: Lisa's adem. Karel Glastra van Loon, de winnaar van de Generale Bank Prijs 1999, is een man met een missie. Nog voordat hippe auteurs in Amerika en Engeland zich in het openbaar begonnen af te zetten tegen het relativisme van de jaren negentig, riep hij zichzelf uit tot ,,een schrijver die zich keert tegen de ironie en het cynisme'. In een interview met deze krant bestempelde hij de ironie als een maniertje (,,op een grappige manier niks zeggen') en onderstreepte hij de moraal van zijn succesroman De passievrucht. In een maatschappij waarin de wetenschap - en vooral de gentechnologie - de liefde banaal maakt, ging de hoofdpersoon uit zijn romandebuut op zoek naar de essentie van de liefde. Want als de tijdgeest de romantiek en het engagement schuwt, is hartstocht de enige remedie. Ook in Glastra van Loons tweede roman, Lisa's adem, draait het om de liefde; op een conventionelere manier dan in zijn voorganger. Zoals de onvruchtbare Armin Minderhout in De passievrucht op zoek ging naar de biologische vader van zijn kind (en dus de minnaar van zijn overleden vrouw), zo zoekt een jongen met de bijnaam Talm in Lisa's adem naar de geheimen die zijn grote liefde voor hem verborgen hield. Lisa is plotseling verdwenen, tijdens een vakantie met haar ouders, en als Talm detectivegewijs alle mensen afgaat die een rol in Lisa's leven hebben gespeeld komt hij erachter hoe verknipt zijn geliefde moet zijn geweest. Vertelperspectieven Drie hoofdpersonen telt Lisa's adem, dat daardoor niet bepaald verlegen zit om vertelperspectieven. Behalve met Talm maakt de lezer kennis met Lisa's moeder Sophie, een slachtoffer van de seksuele revolutie dat een geschiedenis van ongelukkige relaties met zich meedraagt; en met Lisa's stiefvader Sebastiaan, die na Lisa's verdwijning `de ketenen' van het burgerdom aflegt en als gentleman-zwerver de straten van Amsterdam afschuimt. Om met `Sir Sebastiaan' in contact te komen daalt Talm zelf ook af in de onderbuik van Amsterdam, zij het met een lifeline van een tas met geld die zich in een kluis op het station bevindt. Geen wonder dat Talm te horen krijgt dat hij alleen maar doet alsof hij een zwerver is: `Je hebt gekeken maar niet gezien, je hebt geluisterd maar niet gehoord,' zegt Sebastiaan tegen hem. `Leven op straat is geen leven. Het is overleven, en dat is iets heel anders.' Op Sebastiaan zal Talm uiteindelijk wraak nemen - en zo verwordt het mysterie in Lisa's adem tot een murder mystery. Maar net als bij de vaak door Sebastiaan geciteerde Hamlet, de grootste talmer uit de wereldliteratuur, leidt handelend optreden alleen maar tot meer ellende. De lezer had gewaarschuwd moeten zijn door het overigens wezenloze motto dat Glastra aan zijn roman heeft meegegeven: `Schuldgevoel is een hoogst destructieve notie.' Zeker, en een ongeluk zit in een klein hoekje. Van de schrijver die ons de verrassende plot van De passievrucht gaf, mochten we iets beters verwachten. Lisa's adem is niet alleen een etalage van interessant klinkende oneliners (`een kind dat niet gewenst is, wordt geboren met een gat in zijn hart', `liefde is een tragisch misverstand'), maar ook een catalogus van modieuze thema's: incest, pedofilie, ongewenste intimiteiten, verzet tegen de consumptiemaatschappij, ontluistering van de erfenis van de jaren zestig. Dat zou niets hoeven uitmaken -- per slot van rekening put Michel Houellebecq in Elementaire deeltjes uit dezelfde bronnen -- als Glastra het allemaal goed had opgeschreven en geïntegreerd. Maar de grote woorden en dito emoties waarmee de personages worden opgescheept, grijpen de lezer niet aan, terwijl de taal (met wurgende verlangens, tergend langzame tongen en personages die `zichzelf in een roes van alcohol verliezen') maar al te vaak een sleetse indruk maakt. Het is altijd oneerlijk om citaten uit hun verband te rukken -- clichés op de juiste plaats kunnen heel effectief zijn, zoals Gerard Reve een leven lang heeft bewezen. Maar Glastra nodigt ertoe uit, al was het alleen maar doordat hij de quasi-diepe uitingen van zijn personages meer dan eens een ereplaatsje aan het eind van een hoofdstuk of een door witregels gescheiden alinea gunt. Zo staat er bij wijze van scharnier tussen twee impressies van het liefdesleven van Talm en Lisa de volgende zin, die zelfs voor analfabeten een déjà vu zal zijn: `Misschien, denkt hij, is dat het geheim van de liefde: als je denkt haar te hebben gevonden, ontglipt ze je; als je denkt haar te hebben verloren, vind je haar.' Gekunsteld En dan, het is zoveel erger. Kenmerkte De passievrucht zich door een stijl die je kunt omschrijven als prettig rechttoe-rechtaan, Lisa's adem maakt in de eerste plaats een gekunstelde indruk. Niet alleen door het slecht gedoseerde artistieke gebruik van de voltooid tegenwoordige tijd (`Ze is gekomen. Hij heeft gekeken'), maar ook door Glastra's voorliefde voor herhaling. Opvallend vaak beginnen opeenvolgende zinnen of alinea's met dezelfde woorden; heel poëtisch -- talloze redenaars zijn er groot mee geworden -- maar niet als de lezer in de overvloed verzuipt. Het is dat Glastra af en toe verrast met een mooie zin of een goedgekozen metafoor, want anders zou je Lisa's adem zonder pardon afdoen als een doktersroman. De hartstocht die volgens Glastra tegenwicht moet bieden aan het alledaags cynisme, is verworden tot holle passie. Een tweede roman schrijven is altijd moeilijk - zeker als de voorgaande een succes is geworden. P.F.Thomése, Pauline Slot en Abdelkader Benali kunnen erover meepraten - en die verkochten geen tweehonderdduizend exemplaren van hun eersteling. Wie Lisa's adem leest, gaat bijna denken dat Karel Glastra van Loon de uitdaging bij voorbaat niet wilde aangaan. Het liefst, zo luidt de in dit boek verborgen boodschap, had hij die tweede roman gewoon overgeslagen; maar aangezien hij er niet onderuit kon, moest het maar een tussendoortje worden. De belofte zou hij altijd nog bij een derde poging kunnen inlossen. Ik heb al eerder een boek van hem gelezen, de passievrucht, wat in allebei de boeken voortkwam is dat een verhaalfiguur opzoek was naar iemand. In de passievrucht naar de biologische vader van zijn ‘zoon’. In Lisa’s adem naar Lisa. Uit het tijdvlak kan ik weinig vertellen omdat het dit jaar gepubliceerd is.
Samenvatting recensie. Lisa’s adem is een etalage van interessant klinkende oneliners en modieuze thema’s, dit zou niks hoeven uitmaken als Glastra het goed had opgeschreven en geïntegreerd. De grote woorden en de dito emoties waarmee de personages worden opgescheept grijpen de lezer niet aan terwijl de taal maar al te vaak een sleetse indruk maakt. Lisa’s adem maakt een gekunstelde indruk door het slecht gedoseerde artistieke gebruik van de voltooid tegenwoordige tijd maar ook door de vele herhalingen. Je zou Lisa’s adem zonder pardoen afdoen als een doktersroman als je niet af en toe verrast zou worden door mooie zin of goedgekozen metafoor. Het is altijd moeilijk om een tweede roman te schrijven als het eerste zo’n succes was, maar als je Lisa’s adem leest zou je bijna denken dat Glastra de uitdaging bij voorbaat niet aandurfde. Oordeel over de recensie. De recensie vergelijkt Lisa’s adem met de Passievrucht. Ik vind beide boeken erg goed. Ik ben het niet eens met de recensie, ik vind Lisa’s adem geen poging tot nieuw succes. Ik vind Lisa’s adem een nieuwe roman, misschien wel van dezelfde schrijver, maar hij moet niet vergeleken worden met het 1e. Dat vind ik vanwegen mijn eigen standpunt dat je dingen niet met elkaar moet vergelijken, mensen niet maar andere dingen ook niet. Alles is zoals het is, en het is niet anders. En ik vind Lisa’s adem gewoon een ontzettend goed boek, net als de Passievrucht. Het heeft niets met de schrijver te maken, maar met de opzet van het verhaal. En die zijn nou eenmaal anders. Het artikel heeft me niet geholpen naar een heldere interpretatie. Eindoordeel. Ik vond dit boek erg aangrijpend. Ik zou er niet aan moeten denken dat zoiets mij zou overkomen. Je wordt verliefd op iemand die een incest verhouding blijkt te hebben met haar (in mijn geval zijn) vader. Ik kan mevoorstellen dat dat voor iedere betrokkene erg verwarrend en moeilijk moet zijn. Het verhaal beschrijft duidelijk hoe Talm, Sophie en Sebastiaan met hun gevoelens omgaan. Sophie wordt een eenzame vrouw die troost zoekt bij iemand die haar begrijpt. Sebastiaan gaat een zwerversbestaan lijden en drinkt erg veel. Talm vermoordt uiteindelijk degene die hij schuldig acht. Mij lijkt het onmogelijk om nog een enigszins normaal leven te kunnen leiden na deze gebeurtenissen. Het was ook erg diepzinnig. Er werd niet alleen veel aandacht besteed aan de gevoelens van de personen maar er werden ook filosofische gesprekken beschreven. Daar ben ik toch wel even over na gaan denken. Bijvoorbeeld over banden met anderen: ‘Het is net als met een babychimpansee die mensen aanschaffen om hem als huisdier te houden. Na een paar jaar is de chimp lichamelijk uitgegroeid tot een volwassen aap, maar geestelijk blijft het dier een kind, omdat hij niet opgroeit in een chimpanseegemeenschap waarin hij gedwongen wordt te socialiseren. Zo’n dier wordt levensgevaarlijk.’ (p. 225) Door dit stuk moest ik denken aan de relaties tussen mensen. Iedereen heeft andere mensen nodig om te kunnen leven. In je eentje kun je niets. Wanneer je altijd alleen bent geweest zul je je vijandig opstellen tegenover mensen die met anderen zijn opgevoed. Er kwamen ook grappige stukjes in dit boek voor. Het onderwerp is daar natuurlijk niet helemaal voor gemaakt, maar toch was dat wel heel verfrissend. ‘‘Ik kan op mijn handen lopen,’ zegt Lisa. ‘En mamma ook. Maar als mamma op haar handen loopt, hangen haar tieten verkeerd om.’…’Ja, dat is toch zo mamma?’ zegt Lisa. En als Sebastiaan is uitgelachen: ‘Dat zegt ze zelf, hoor.’’ (p. 180-181) Toen ik dit las moest ik echt wel even lachen. Het paste ook heel goed op die plek in het boek. Dat was een stukje uit de tijd dat Lisa, Sebastiaan en Sophie samen gelukkig waren. Dan verwacht je zoiets. Het stuk dat mij het meeste aanspreekt is het laatste deel van het boek. Daar wordt duidelijk wat Talm uiteindelijk drijft tot de moord op Sebastiaan. Hij besluit heel logisch voor iemand die zoveel meegemaakt heeft. Ook voor mij was het een heel logische beslissing dat hij Sebastiaan doodde. Als je al zo lang wordt achtervolgd door het verleden en je hebt de schuldige gevonden en die zegt ook nog eens dat het niet zo erg was dan ga je toch wel helemaal door het dolle heen. Het boek ‘Lisa’s adem’ heeft ook negatieve kanten. Het belangrijkste punt hierbij is dat het heel verwarrend is geschreven. Het boek begint met persoonlijke voornaamwoorden (hij zegt, zij zegt) en pas aan het einde van het eerste hoofdstuk begrijp je een beetje over wie het nou eigenlijk gaat. Dit gebeurt zo bijna ieder hoofdstuk. Ook bij sommige dialogen is het onduidelijk wie wat zegt. Hierdoor moet je soms hele fragmenten opnieuw lezen en dat is irritant. Verder vind ik het open einde wat minder. Je weet dan dat Talm Sebastiaan heeft vermoord en dat Sophie op een intieme manier troost zoekt bij Talm, maar dan? Gaat Talm hierop in of blijft Sophie een eenzame verdrietige vrouw zonder enig geluk. Hierover had de schrijver wat mij betreft wel iets meer mogen vertellen. Het past misschien wel bij het soort boek om het vooral een beetje vaag te houden maar iets duidelijker zou fijner geweest zijn. Ik heb zelf gelukkig nog nooit incest te maken gehad. Het probleem is dus ook niet herkenbaar in mijn eigen leven. Je hoort tegenwoordig wel erg veel over deze onderwerpen dus ik wist er al veel van af. Het boek geeft geen oplossing voor het probleem van incest, het geeft alleen de gevolgen en dat vind ik ook goed. Je weet vaak niet hoe mensen zo’n ervaring verwerken en hoe ze verder hun leven leiden. Lisa’s adem vind ik een goed voorbeeld. Het boek geeft vooral aan dat het onmogelijk is om van je herinneringen en de gebeurtenis zelf verlost te worden. Ik zou willen dat iedereen besefte hoe erg mensen getekend worden door incest en misbruik. Het thema heeft me zeker aan het denken gezet over de gevolgen van seksueel misbruik. Ik vraag me af waarom mensen dit toch toen. Dan ben je toch zeker hartstikke gestoord? Ik kan er echt niet met mijn verstand bij hoe mensen tot zo’n daad komen. Je zou ze levenslang willen martelen, maar de straffen zijn lang niet zo streng. Daar moet echt verandering in komen. Het boek was soms niet zo makkelijk te begrijpen, maar dat lag niet aan het taalgebruik. De schrijver gebruikte weinig moeilijke woorden. Alleen de citaten waren soms een beetje moeilijk te begrijpen. Maar daar ging het volgens mij ook niet om. Die waren alleen bedoeld om te laten zien hoe iemand zijn toevlucht neemt tot iets ‘onzinnings’ als hij uit zijn evenwicht is. Dat maakte de verwarring van het verhaal zelf ook compleet. Iedereen is verward na de gebeurtenissen rondom Lisa en het taalgebruik gaat daar in mee. Ik vond de citaten wel origineel. Ik heb zelf nog nooit een boek gelezen met zoveel citaten van beroemde schrijvers. Ik vond dit een heel goed boek. Al was het vaak wel verwarrend, het onderwerp was duidelijk en interessant en het was ook spannend.