Feitelijke gegevens van het boek

Auteur: Kim van Kooten, maar gebaseerd op het verhaal van Pauline Barendregt.

Titel: Lieveling.

Oorspronkelijk gepubliceerd: 2015.

Uitgeverij: Overamstel Uitgevers.

Bladzijdes: 240.

Genre: literaire fictie, psychologische roman.

Verwachtingen en eerste reactie

Eerlijk gezegd wist ik niet precies waar dit boek overging voordat ik het besloot te lezen. Door de flaptekst van het boek vermoedde ik wel een beetje dat het over seksueel misbruik en pedofilie ging, maar het werd nergens expliciet genoemd. Het boek was veel verontrustender en enger dan ik had gedacht. Ik had niet verwacht dat het hele boek over het seksuele misbruik zou gaan, wat wel zo was. In de flaptekst stond dat het verhaal met humor was verteld en zowel hartverwarmend als ondraaglijk was, maar ik heb weinig van gemerkt, ik vond het vooral gewoon een erg heftig verhaal.

De samenvatting

Het boek begint op Pucks vijfde verjaardag, de dag waarop ze bij de nieuwe vriend van haar moeder Patricia ging wonen. Puck en Patricia verhuisden van een achterstandswijk in Rotterdam naar het grote huis van Ludovicus, Patricia’s nieuwe vriend, in Zwijndrecht. Puck was niet erg enthousiast, maar ze werd overstroomd met cadeautjes en Ludovicus gaf haar veel aandacht.

Die avond waste hij haar haren en droogde hij haar af met zijn handen. Dit was het begin van een wekelijkse gewoonte: Ludovicus waste drie keer per week haar haren en misbruikte haar seksueel. Daarnaast maakte Ludovicus elke zondag een foto van Puck terwijl zij naakt was.

Dit hield zich jaren aan, en uiteindelijk snapte Puck ook wel dat wat Ludovicus deed niet normaal was, maar ze wist niet wat ze eraan moest doen. Ze overwoog meerdere keren om het aan iemand te vertellen en om te vragen of wat hij deed normaal is, maar ze durfde het elke keer toch niet.

Uiteindelijk kwam ze in het ziekenhuis te liggen voor een gebroken been en ondervoeding. Haar meester, meneer Hofslot, kwam haar bezoeken in het ziekenhuis omdat ze een goede band hadden. Aan hem vertelde ze uiteindelijk dat Ludovicus haar seksueel misbruikte. Toen hij Patricia en Pucks oma op de hoogte had gesteld, werd er actie ondernomen.

Er werd aangifte gedaan en Pucks moeder en oma hadden het huis van Ludovicus leeggehaald en duizenden euro’s van zijn rekening afgehaald. Puck en haar moeder vertrokken samen weer terug naar Rotterdam. Maar Patricia was niet zuinig genoeg met het geld dat ze hadden en gaf er veel te veel van uit. Vervolgens belande Patricia in een inrichting doordat ze was doorgedraaid. Toen Patricia terugkwam, trokken ze de aangifte in en gingen ze weer bij Ludovicus wonen.

Personages

Feitelijk is er maar een personage dat je goed leert kennen en dat is Puck. De andere personages zijn kort beschreven met weinig diepgang. Dit komt doordat het boek vanuit Puck is geschreven.

Puck (round character). Puck is de hoofdpersoon in het verhaal. In het begin van het boek is ze vijf jaar oud, op het eind is ze veertien jaar oud en ze werd al vanaf het begin misbruikt door Ludovicus. In het begin twijfelt ze of het normaal is dat haar ‘vader’ deze dingen bij haar doet; later in het boek weet ze het wel zeker, maar heeft hij haar overtuigd dat zij er mee was begonnen en dat zij het wilde. Puck is een erg stil meisje doordat ze met zo’n geheim rondloopt. Later in het boek wordt ze ook depressief en ontwikkelt ze een eetstoornis.

Ludovicus (flat character). Ludovicus, ook wel ‘Pikkedoos’ en ‘Ome meneer’ genoemd, is Floortjes stiefvader. Ludovicus is een rijke, oudere man die getrouwd is met Pucks moeder. Hij is een pedofiel en misbruikt Floortje regelmatig. Hij houdt niet van Pucks moeder; hij is alleen bij haar voor Puck. Hij is een stille man, en hij toont nauwelijks emotie. Wel wordt hij snel boos op Puck en straft hij haar daarna.

Patricia (flat character). Patricia is de moeder van Puck. Ze geeft veel om luxe en haar uiterlijk, en ze geeft niet toe dat ze arm was voordat ze Ludovicus ontmoette. Ze draagt altijd ongepaste kleding en ze kan niet lezen en schrijven. Ze is erg onvolwassen en kan niet voor zichzelf en voor Puck zorgen. Ze lijdt eronder dat Ludovicus niet naar haar luistert en zich niet gedraagt alsof ze getrouwd zijn, maar ze blijft bij hem voor zijn geld. Ze lijkt niet van het misbruik door Ludovicus te weten.

Meester Hofslot (flat character). Meester Hofslot is Pucks leraar op haar basisschool. Puck vond hem erg aardig en vertrouwde hem. Toen ze naar de middelbare school ging, bleef ze contact houden met hem. Hij was de eerste persoon die ze vertelde dat Ludovicus haar seksueel misbruikte.

Oma Crooswijk (flat character). Oma Crooswijk is Pucks oma en Patricia’s moeder. Ze komt regelmatig langs bij hem, maar dat is alleen maar omdat ze dan geld krijgt van Patricia. Ze is onbeleefd en maakt platte opmerkingen.

Tijd

‘Lieveling’ is chronologisch verteld, maar er wordt wel gebruik gemaakt van tijdsprongen. Deze tijdsprongen duren meestal een paar jaar. Waarschijnlijk is dit om aan te geven hoelang het misbruik doorgaat en hoe weinig er verandert. De vertelde tijd van het boek is ongeveer 9 jaar en de verteltijd is 240 bladzijden. Het verhaal is in tegenwoordige tijd geschreven.

Het boek speelt zich af in de eind jaren ’70 en begin jaren ’80, dit kan je zien aan de vier tijdvakken waarin het is opgedeeld: 1975, 1977, 1980 en 1984.

In het begin van het boek is Puck 5 jaar oud, en op het eind dus rond de 14 jaar oud. Er komen alleen vaste telefoons in voor, geen mobiele telefoons. Ook toupeert Patricia haar haren meestal, wat ook bij die tijd hoort. Ik denk niet dat het verhaal er heel anders uit zou zien als het zich in het heden afspeelde, omdat seksueel misbruik tegenwoordig ook nog steeds voorkomt. Wel zouden sommige uitspraken in het boek nu onacceptabel zijn, bijvoorbeeld het gebruik van het woord ‘n*ger’ en andere racistische opmerkingen. Dat is nu namelijk niet meer gebruikelijk.

Ruimte & plaats

‘Lieveling’ speelt zich voor het grootste deel af in Nederland. Het begin van het boek speelt zich af in een achterstandswijk in Rotterdam waar Puck met haar moeder woont. Vervolgens verhuizen ze naar Ludovicus’ grote huis in Zwijndrecht, waar het grootste deel van het boek zich afspeelt. Het verhaal speelt zich heel even af in Saint Tropez, waar Puck op vakantie is met Ludovicus en haar moeder. Op het eind is Puck weer met haar moeder in Rotterdam.

(Schrijf)stijl

Doordat het boek vanuit Puck is geschreven, die in het begin van het boek pas vijf jaar oud is, is het taalgebruik beknopt en simpel, makkelijk te lezen. Het boek is kort; de hoofdstukken zijn kort en de zinnen zijn kort. In het begin van het boek gaat het vooral over Pucks gedachten, maar op het laatst worden lange dialogen beschreven, die niet altijd even duidelijk zijn qua boodschap en inhoud. Het eind van het boek, nadat ze weg zijn gegaan bij Ludovicus, is rommeliger dan het begin van het boek. Er is een grote tegenstelling tussen de dramatiek van de inhoud en de komische/humoristische beschrijvingen die er soms in voorkomen.

Doordat het vanuit een jong meisje is geschreven, worden veel dingen niet expliciet genoemd en moet je ze zelf concluderen. Bijvoorbeeld dat Ludovicus Puck misbruikt wordt pas later in het boek expliciet gezegd. Ook wordt er niet expliciet gezegd dat Puck een eetstoornis heeft. Dit kan soms een verwarrend zijn.

Vertelwijze/ perspectief

Dit boek is geschreven vanuit het ik-perspectief. Puck is in dit geval de ik-figuur. Alles wordt verteld vanuit Pucks gedachten.  Dit maakt dat het zware onderwerp op een luchtigere manier wordt beschreven, omdat een kind niet alles ziet. Maar het zorgt er ook voor dat je heel dicht bij de gebeurtenissen bent en alle hartverscheurende dingen meebeleeft.

Thematiek

De abstracte motieven in dit boek zijn misbruik, geheimen, sociale klasse, geld en opvoeding. Het klassieke motief zou een Lolita-motief kunnen zijn, een motief waar een oude man verliefd wordt op een jong meisje. Ik vind dat dit motief niet helemaal past bij het boek, omdat ik het niet duidelijk vind dat hij echt verliefd op haar is. Hij lijkt in mijn ogen alleen seksueel aangetrokken te zijn tot haar. Het thema van ‘Lieveling’ is het seksuele misbruik van Puck door Ludovicus.

De titel ‘Lieveling’ kan van het liedje ‘Lieveling’ van Wim Sonneveld komen, het favoriete liedje van Patricia. Puck zong het liedje regelmatig tijdens het avondeten. Ze hield van zingen, maar het was vooral om tijd te rekken. Want als ze klaar was met eten, dan moest ze met Ludovicus mee om ‘haar haren te wassen’. Puck is als het ware Ludovicus’ lieveling, ook al is het gevoel niet wederzijds.

Het motto van het verhaal wordt aangegeven in het begin van het boek door middel van een citaat:

“Mama kan het niet alleen, het leven.

En ik kan het niet alleen met mama,

dus ik liep naar een telefooncel

en ik belde papa en papa kwam.

- Puck”

Auteur

Kim van Kooten (1974) is een Nederlandse actrice en (scenario)schrijfster. Ze begon aan een studie scenarioschrijven aan de Filmacademie, maar doordat ze begon te werken als een actrice stopte ze met haar studie. Ze maakte haar debuut als actrice in Zusje (1995), en speelde daarna in Jezus is een Palestijn, Mariken en Phileine zegt sorry. Later pakte ze het scenarioschrijven weer op, en ze heeft onder andere scenario’s geschreven voor Alles is Liefde en Alles is Familie. Lieveling was de eerste roman die Kim heeft geschreven. Het boek is gebaseerd op het levensverhaal van Pauline Barendregt, een vriendin van Kim.

Bronnen:

https://www.bol.com/nl/c/kim-van-kooten/662270/
https://nl.wikipedia.org/wiki/Kim_van_Kooten
https://jessicavangeel.nl/interviews/kim-van-kooten-en-pauline-barendregt/

Mening

Ik had gemengde gevoelens over dit boek. Ik vond het thema afschuwelijk, maar aan de andere kant is het boek wel op zodanige manier geschreven dat het wel leesbaar bleef; het boek leest gemakkelijk weg. Het is echt een meeslepend verhaal en ik leefde echt mee met Puck. Wel vond ik het jammer dat je veel dingen in het boek zelf moest bedenken, bijvoorbeeld of Puck gewoon ondervoed was of anorexia had en of Patricia echt niet wist wat er aan de hand was of dat ze het niet wilde weten. Ook het einde was erg frustrerend. Het was een open einde, maar het leek alsof Puck en Patricia weer teruggingen naar Ludovicus. Ik weet niet of ik nog een keer een boek wil lezen met dit thema, ik vind het erg heftig.