Lichte kost door Marcellus Emants

Auteur: Marcellus Emants
Titel: Lichte kost
Eerste druk: 1892
Motto: Geen
Genre: Novelle

Samenvatting.

Deze verhalenbundel is opgedeeld in 5 verschillende verhalen.

Een onfeilbaar systeem

Het Hongaarse echtpaar Trogach ontwikkelt samen een systeem voor het gokken. Dit systeem geeft de garantie dat de speler altijd met winst naar huis gaat. Na veel oefenen besluiten ze naar Monte Carlo te gaan, het Mekka van het gokken. Hier verdienen ze geleidelijk aan meer en meer geld en ontmoeten nieuwe mensen zoals de heer De Morrien en de heer Masset. Deze twee slagen erin te winnen van Bela Trogach. Hij is ontsteld en probeert te bedenken hoe hij heeft kunnen verliezen. Hij bedenkt zich opeens dat de twee heren hem bedrogen hebben. Hij en zijn vrouw gaan naar de politie, maar zij kunnen er ook weinig aan doen, gezien de vele dieven en oplichters in Monte Carlo. Ook heeft het echtpaar geen harde bewijzen. Daarom moeten zij toch betalen, maar helaas verliezen ze al hun geld en kunnen ook van niemand geld lenen. Hierop zijn ze gedwongen terug te gaan naar Hongarije en nooit meer terug te komen.

De grote Crébillard

Crébillard, een gevierde toneelkapper, wordt ingehuurd voor een toneelstuk van een studentenvereniging. Op de avond van de première is hij te laat, veel te laat. Wanneer hij eindelijk arriveert, helpt hij de meeste toneelspelers met hun pruik. Maar er is iets anders aan de anders zo aanwezige Crébillard. Hij lijkt droevig en één van de laatste spelers blijft alleen met hem in de kleedkamer. Het blijkt dat zijn vrouw én zijn kind hem verlaten hebben door een valse streek van een andere man die verliefd is op zijn vrouw. Hierna gaat hij erg achteruit en belandt in een klein appartementje. De student heeft enig medelijden met hem en bezoekt hem regelmatig. Ook helpt hij hem aan geld te komen door pruiken bij hem te bestellen. Dan slaat het humeur van Crébillard als een toverslag om. Zijn weggelopen dochter wil naar het terug komen, maar ze heeft geen geld. Crébillard werkt erg hard om het geld te verdienen en stuurt het naar haar op. Maar zij is geen haar veranderd en heeft haar vader wederom bedrogen. Toen de studentenclub weer een toneelstuk had huurde zij weer Crébillard in. Dit keer kwam hij helemaal niet opdagen. In zijn plaats kwam een andere man die hen vertelde dat Crébillard overreden was.

Genezen

Genezen is het verslag van een man die in een sanatorium verblijft. Hij lijdt aan neurasthenie (overspannenheid) en verteld in een brief aan zijn vriend wat hij heeft meegemaakt. Zijn eerste weken in het sanatorium trekt hij zich weinig van de andere mensen aan. Hij observeert ze alleen maar spreekt nooit met ze. De enige die hem echt intrigeert is juffrouw van Limburg, de persoonlijke verzorgster van mevrouw Timmers. Mevrouw Timmers was volledig afhankelijk van juffrouw van Limburg zo bleek. De andere patiënten vonden haar brutaal en bedachten een plan om haar weg te krijgen. Ze lieten aan de broers van mevrouw Timmers weten dat ze juffrouw van Limburg niet meer nodig had en dat ze moest leren op haar eigen benen te staan. De broers happen en komen Timmers halen. De ik-persoon heeft medelijden met juffrouw van Limburg maar is aan de andere kant ook blij. Hij en zij krijgen (denk ik) een relatie op het eind.

Een dag van ijdelheid.

Een dag van ijdelheid gaat over de pianospeler en componist Hendrik Koever. Op een dag heeft hij de, voor hem, ideale compositie geschreven. Hij ziet zijn compositie als de nieuwe volksmuziek voor Nederland. Door zijn enthousiasme komt hij te laat voor zijn eerste les voor die dag en dreigt zijn baan en status te verliezen als leraar. Zijn schoonvader dreigt dat hij geen geld meer geeft. Helaas voor Hendrik wordt zijn compositie niet gekozen. Dan komt Richard Gurkau bij hem op bezoek. Hij vraagt hem dansmuziek te verschaffen op een soirée. Dit vindt Hendrik te laag en vraagt een belachelijk hoog bedrag voor zijn diensten. Richard weigert dit te betalen en Hendrik is gedwongen weer terug te gaan naar zijn baantje als pianoleraar.

Een gevaarlijk middel

Frau Troistorff is met haar zoon Gottlieb op vakantie. De dokter heeft gezegd dat Gottlieb zoveel mogelijk in de open lucht moest leven. Hij moet ook rust hebben en niet teveel emoties voelen. Maar in het hotel waar ze verblijven is er een mooie jongedame, genaamd mevrouw de Villetain. Gottlieb voelt zich er aangetrokken tot haar maar helaas voelt zij niks voor hem. Ze dansen wel een paar keer maar dat is alles. Op een dag gaan ze weer terug waar ze vandaan komen omdat zijn verliefdheid hem alleen maar zieker maakte.

Onderwerp

Een onfeilbaar systeem: Gokken
De grote Crébillard: Menselijk leed
Genezen: Waanzin
Een dag van ijdelheid: Materialisme
Een gevaarlijk middel: Verliefdheid

Motieven

Een onfeilbaar systeem: bedrog, taalverschillen
De grote Crébillard: bedrog, vertrouwen
Genezen: sanatorium
Een dag van ijdelheid: muziek
Een gevaarlijk middel: ziekte, reis

Thematiek

Emants wil met zijn al zijn verhalen de thematiek van zijn eerdere werk versterken. De verhalen staan in het teken van menselijk leed, een thematiek die ook verkomt in zijn eerdere werken. Deze verhalen illustreren zijn andere werk.

Verklaring titel

‘Lichte kost’ is een antwoord op kritiek op zijn eerdere zwaardere werken. Er zit veel ironie in de titel, het benadrukt dat het eigenlijk niet licht is maar op een luchtige manier is geschreven.

Personages

Vrouw Trogach: Een rustige vrouw, die haar man onvoorwaardelijk steunt. Meneer Trogach: Een drukke, aanwezige man. Hij begrijpt niet veel van de wereld en vertrouwt op zijn eigen waarheid. Hij en zijn vrouw zijn goede balans, ze compenseren elkaar.

Crébillard: Een naïeve, arrogante man. In het eerste deel van zijn leven vindt hij zichzelf heel wat, totdat hij alles verliest wat hem lief is. Hij vertrouwt, ondanks dat ze is weggelopen, zijn dochter nog steeds. Onterecht helaas.

De schrijver van de brief: Een rustige man die niet gek is maar overspannen is waardoor hij naar een sanatorium gaat. Juffrouw van Limburg: Een zuster van het Rode Kruis met een goed hart. Ze wacht al haar hele leven op de ‘ware Jacob’.

Hendrik Koever: Een man die denkt dat hij de hele wereld aankan zodra hij een compositie geschreven heeft, waarvan hij denkt dat het perfect is. Een beetje naïef, doet dingen zonder erbij na te denken.

Frau Troistorff: Frau Troistorff is weduwe. Ze is een wereldse vrouw die het beste met haar zoon voor heeft. Gottlieb: Door zijn ziekte mag hij niet teveel emoties ervaren. Hij doet dingen zonder erbij na te denken en is nog jong.

Tijd

Alle verhalen spelen zich af in de laatste helft van de 19e eeuw.

Ruimte

Een onfeilbaar systeem: Monaco
De grote Crébillard: Waarschijnlijk Frankrijk, stad A. Genezen: Nederland
Een dag van ijdelheid: Nederland
Een gevaarlijk middel: Zwitserland

Milieu

Een onfeilbaar systeem: Spelersmilieu
De grote Crébillard: Toneelmilieu, kappersmilieu
Genezen: Sanatoriummilieu
Een dag van ijdelheid: Kunstenaarsmilieu
Een gevaarlijk middel: Hotelmilieu

Opbouw

Alle verhalen zijn chronologisch. De enige flashback zit in het verhaal Genezen, in briefvorm, waar ze schrijver terugblikt op zijn verblijf in het sanatorium.

Vertelsituatie

Een onfeilbaar systeem: Hier is de alwetende verteller aan het woord
De grote Crébillard: Ik-perspectief, uit de ogen van de student
Genezen: Ik-perspectief, uit de ogen van de schrijver van de brief
Een dag van ijdelheid: Alwetende verteller
Een gevaarlijk middel: Alwetende verteller

Sfeertekening

Een onfeilbaar systeem: Het verhaal speelt zich af in de spelerswereld van Monte Carlo waar gokken en bedrog heersen. De grote Crébillard: Het speelt zich af in de stad A. in Frankrijk, duidelijk in de wereld van de rijken. De studentenwereld en de toneelwereld komen ook aan bod. Later wanneer Crébillard omlaag gevallen is, is de sfeer duidelijk veranderd. Van rijk naar arm. Genezen: De sfeer van het verhaal staat duidelijk in het teken van het sanatorium. De personen die er komen zijn niet echt geestesziek, maar er is duidelijk iets mis met hen. Een dag van ijdelheid: De sfeer van de kunstenaarswereld is duidelijk te proeven in het verhaal. De hoofdpersoon is een gerespecteerde pianoleraar, maar het stijgt hem naar zijn hoofd. Een gevaarlijk middel: In dit verhaal heerst er rust en tegelijkertijd ook wanorde. De sfeer in dit verhaal is moeilijk te bewoorden.

Informatie over de schrijver

Marcellus Emants werd op 12 augustus 1848 geboren. Hij studeerde rechten, maar wijdde zich geheel aan de letteren. Hij was driemaal getrouwd; zijn eerste vrouw overleed na anderhalf jaar, de tweede na twintig jaar, de derde, die hem een dochter schonk, zijn enige kind, overleefde hem tot 1956. Met F. Smit Kleine was Emants oprichten van De Banier, ‘tijdschrift van het Jonge Holland, in 1875. Hij publiceerde daarin verhalen, reisschetsen en beschouwingen, en werd door de na hem komende tachtigers beschouwd als ‘de Johannes Baptista der moderne literatuur’. Met de vijftien jaar jongere Couperus is hij de voornaamste romancier omstreeks de eeuwwisseling. Op 14 oktober 1923 overleed hij.

Ander werk Een nagelaten bekentenis
Inwijding
Liefdeleven
Lilith
Godenschemering

Stroming

Emants’ boeken zijn in te delen in de stromingen naturalisme en realisme. ‘Lichte kost’ valt onder de stroming realisme. De verhalen zijn realistisch geschreven, recht toe recht aan. Maar niet zo natuurgetrouw als bij het naturalisme en een stuk luchtiger. Daarom kies ik voor het realisme.

Omstandigheden

Deze novelle is een verhalenbundel die bestaat uit 5 al eerder gepubliceerde verhalen. De reden waarom Emants deze verhalen bundelden en het ‘Lichte Kost’ noemde, was vanwege de kritiek op zijn zwaardere werk. De ironie in de titel geeft aan dat het eigenlijk geen lichte kost is maar wel zo overkomt.