Langs lijnen van geleidelijkheid door Louis Couperus

1. Titelbeschrijving

Naam auteur: Louis Couperus
Titel boek: Langs lijnen van geleidelijkheid
Plaats: Amsterdam, Uitgeverij Veen
Jaar van verschijning: 1900
Gelezen druk: 11e

2. Beschrijving

Motivatie boekkeuze
Omdat Louis Couperus een bekende schrijver is, leek het mij leuk om ook wat van zijn werk gelezen te hebben. De flaptekst van het boek ‘langs lijnen van geleidelijkheid’ sprak mij het meeste aan.

Korte samenvatting inhoud
De hoofdpersoon van het boek is Cornélie de Retz. Zij komt uit Den Haag waar ze getrouwd was met Rudolf Brox. Na een jaar met hem getrouwd te zijn geweest is ze van hem gescheiden omdat hij haar mishandelde. Haar familie heeft haar hierbij nooit gesteund en Cornélie wil weg uit Holland. Ze vertrekt naar Rome in Italië waar ze al veel over gelezen en gehoord heeft. Eenmaal aangekomen gaat ze in het pension van de marchesa Belloni wonen. Daar ontmoet ze verschillende mensen, waaronder Miss Urania Hope, dochter van een rijke Amerikaanse tricotfabrikant, en de Nederlandse familie Van der Staal. Met Kerstmis komt er familie van de marchesa, prins Virgilio di Forte-Braccio, naar het pension. Cornélie overhoort een gesprek tussen de marchesa en de prins over Miss Hope. Hieruit kan ze opmaken dat de prins alleen op haar geld uit is. Cornélie waarschuwt Urania, maar die valt toch voor de prins en de lokkende adellijke titel.

Inmiddels leert Cornélie steeds beter de zoon van Mevr. Van der Staal, Duco Van der Staal kennen. Het begint als een vriendschap, maar loopt uit tot een relatie. Duco is schilder en kenner van kunst. Hij leert Cornélie om Rome op een andere manier te zien en zij kan nu ook de mooie dingen van Rome inzien. Cornélie houdt zich bezig met het schrijven van een feministische brochure ‘De Maatschappelijke Toestand der Gescheiden Vrouw’. Deze stuurt ze in naar het tijdschrift Het Recht der Vrouw. Haar brochure wordt goed ontvangen en ze krijgt er wat geld voor. Cornélie zet echter niet door met haar feministische acties, na alles een keer van zich af geschreven te hebben, heeft ze daar geen behoefte meer aan.

De omgeving van Duco en Cornélie is het totaal niet eens met hun manier van leven, omdat ze niet getrouwd zijn. Duco wil wel, maar Cornélie wil vasthouden aan haar feministische levensstijl. Duco ziet hierdoor zijn moeder en zussen niet meer en ontvangt ook geen geld meer van hen. Cornélie heeft het financieel ook moeilijk als ze te horen krijgt dat haar vader haar geld is verloren op de beurs. Cornélie trekt bij Duco in in zijn atelier en samen proberen ze rond te komen. Het gaat echter steeds slechter maar ze willen zich niet laten helpen door Cornélie’s vriendin Urania, die genoeg geld heeft sinds haar huwelijk met de prins. Urania weet haar uiteindelijk een baan te bezorgen als gezelschapsdame bij de steenrijke, negentigjarige Amerikaanse Mrs. Uxeley die ondanks haar leeftijd nog zeer veel feesten geeft.

Cornélie en Duco houden ontzettend veel van elkaar, op zo’n manier die ze beiden nog nooit hebben meegemaakt. Omdat Cornélie Duco niet wil missen zegt ze bijna de baan als gezelschapsdame af, maar haar financiële nood dwingt haar om de baan aan te nemen. Na het moeilijke afscheid van Duco vertrekt ze naar Nice, waar Urania en de prins nu ook wonen.

Op een van de vele feesten van Mrs. Uxeley ontmoet Cornélie haar ex-echtgenoot weer. Cornélie voelt in haar hele lijf dat ze zijn vrouw is, dat ze hem toebehoort, zijn eigendom is, maar geeft hier ondanks zijn aandringen niet aan toe. Ze vlucht naar Florence, waar Duco inmiddels woont. Ze vertelt hem alles en Duco probeert haar ervan te overtuigen dat Rudolf geen macht over haar heeft en wil met haar trouwen. Maar Cornélie voelt zich niet vrij, ze voelt zich Brox’ vrouw, ook al houdt ze niet van hem. Na een dreigbrief van Rudolf vertrekt Cornélie terug naar Nice. Daar ontmoet ze hem en begint ze precies een jaar na de scheiding weer met hem samen te leven als man en vrouw.

Uitgewerkte persoonlijke reactie
Ik vond ‘Langs lijnen van geleidelijkheid’ een nogal langdradig boek. Soms gaat het pagina’s lang over dezelfde gedachte, die voor het verhaal niet altijd even belangrijk is, en komt deze steeds weer terug. Elke keer als Cornélie met een bijfiguur afspreekt, of toevallig ontmoet, krijg je een beschrijving van wat die persoon van haar uiterlijk denkt en wat zij uitstraalt. Als ze een kamer inloopt waar drie bijfiguren zitten, krijg je dus drie keer een ongeveer dezelfde beschrijving. Die herhaling gaat een beetje vervelen.

Onderwerp
Het onderwerp van de tekst is de onvrijheid van de mens. Dit werd me pas duidelijk in de laatste twintig bladzijden van het boek. In het hele boek zitten namelijk maar zeer kleine aanwijzingen die je er op zouden kunnen wijzen dat Cornélie zich van binnen niet vrij voelt, maar nog steeds gebonden aan haar echtgenoot. Ik vond het verhaal wel interessant omdat ik tijdens het lezen dacht dat Cornélie haar leven als ‘vrije vrouw’ zou gaan doorzetten, ook al had de maatschappij zoveel commentaar. Het einde viel me dus tegen. Het onderwerp feminisme had ik leuker gevonden, dan zou Cornélie echt iets bereikt hebben en niet teruggevallen zijn in oude rolpatronen.

De gebeurtenissen en gevoelens zijn zeer uitgebreid beschreven in het boek, maar juist daardoor waren ze vaak moeilijk te begrijpen. Door het wat oudere taalgebruik, waarbij er andere zinvolgordes gebruikt worden, moest ik die stukken een paar keer lezen voor ik ze begreep. De gevoelens van Cornélie en de gedachten over levenslijnen die elkaar kruisen, samensmelten, uit elkaar springen of samenvlechten vond ik wel mooi bedacht, maar wat er met die lijnen werkelijk bedoeld werd, en hoe Duco en Cornélie daar over dachten was in het begin van het boek niet echt duidelijk.

Gebeurtenissen
Ik vond ook dat er erg onwaarschijnlijke gebeurtenissen in het boek voorkwamen, maar misschien heeft dat te maken met de maatschappij zoals die was rond 1900. Omdat Cornélie niet getrouwd is denkt de Italiaanse prins Virgilio dat elke man recht op haar heeft, en hijzelf in het bijzonder. Hij is dan ook zwaar beledigd als Cornélie hem afwijst en een klap geeft als hij haar wil dwingen met hem naar bed te gaan. Cornélie geeft hem na dat incident meteen een zoen zodat hij zich niet meer zo afgewezen voelt. Ik kan me dit niet echt voorstellen, maar Cornélie blijkbaar wel. Later als Duco ook in het kasteel logeert en hij samen met Cornélie in de pergola zit, worden ze bespied door de prins en wanneer ze elkaar zoenen springt hij tevoorschijn met een mes in zijn handen. Hij is van plan Duco te vermoorden en is ontzettend kwaad dat Cornélie zich wel aan Duco geeft maar niet aan hem. Andere vrouwen, zoals de gravin, schijnen dit namelijk altijd wel te doen. Nu is dit alles ook wel een beetje Cornélie’s schuld, omdat zij het erg amusant vindt om met de prins te flirten, maar zij heeft al een relatie met Duco. Die relatie wordt echter niet erkend, door de prins niet en door haar ex-echtgenoot niet, omdat ze niet met Duco getrouwd is. Vrouwen die niet getrouwd waren (en geen maagd meer waren) werden in die tijd blijkbaar gezien als vrije objecten, waar iedereen aanspraak op mocht maken.

Personages
Cornélie is voor mij zeker geen heldin. Dat was ze wel geweest als ze haar feminisme had doorgezet, wat toentertijd een grote, moeilijke stap was. Maar nu vind ik haar erg slap, doordat ze zichzelf laat dwingen terug te gaan naar Rudolf door dreigementen en rolpatronen. Cornélie’s karakter wordt wel duidelijk beschreven, maar maakt voor mij op het eind een te grote omslag. Na het lezen van wat secundaire literatuur, waarin ze de aanwijzingen eerder in het boek naar voren halen, zie ik wel in dat dit motief door het hele boek heen al een beetje speelde. Ik zal daar enkele voorbeelden van geven:
- In de eerste plaats is Cornélie niet vrij door haar karakter. Ze heeft twee kanten: ze is artistiek, heeft gevoel voor kunst en voor harmonie, wat tot uiting komt in haar affaire met Duco, maar ze is ook een oppervlakkige flirt die graag van haar vrouwelijkheid gebruik maakt, met name als ze in de buurt van de prins is.
- In de tweede plaats is Cornélie niet vrij door haar opvoeding. Zij heeft niet geleerd zelfstandig te zijn, maar werd opgevoed voor het huwelijk: “Ik geloof het wel, dat ik nooit ben opgevoed, en dit zal mijn zwakte zijn. Wij: mijn vriendinnen, mijn zusters en ik, werden zo gauw mogelijk op de huwelijksveiligheid gewezen…” (pag. 201)
- In de derde plaats geeft Cornélie op het einde toe dat haar onafhankelijkheid een illusie was: “Nu was het gedaan, nu was alle eigen wil ijdel.” (pag. 239) En in het begin van het boek kan je al lezen hoe ze verlangt naar haar man: “Wijd was de eenzaamheid om haar heen, pijn deed haar heur leed, haar ziel verlangde naar een ziel, maar haar mond naar een zoen, haar armen naar hèm, éenmaal haar man…” (pag. 16)
- In de vierde plaats wijzen enkele voorwerpen op onvrijheid. Zo wordt haar kamer bij de marchesa Belloni getypeerd als een vogelkooitje. Kijken haar kamers uit op het Colosseum, symbool voor het Verleden van onderdrukking en lijden (pag. 62-63). Symboliseert de Sint-Pieter in Rome de onvrijheid die door religie wordt opgelegd. Kondigen de beelden van Eros en Amor het leed dat de liefde teweegbrengt aan. Verwijst de Lippo Memmi’s Annunciatie-engel, dat op het atelier van Duco staat, en het hele boek door genoemd wordt naar de goddelijke taak van kinderen krijgen, waartoe de vrouw geroepen is. Cornélie wil op het eind ook kinderen van Rudolf krijgen. En tot slot symboliseert een schilderij van Duco, waarop een vrouw een donkere afgrond inloopt, de levensweg die Cornélie zal moeten gaan.
Zo zijn er nog veel meer motieven en achtergronden in het verhaal aanwezig.

Ik vind de meeste personages niet levensecht omdat zij een soort typetjes blijven zonder diepgang. Duco en Urania zijn de enige personages die een begrijpelijke ontwikkeling doormaken vind ik. Duco houdt gewoon erg veel van Cornélie en wil om hun relatie voor de maatschappij aanvaardbaar te maken trouwen. Maar hij accepteert dat Cornélie dat niet meer wil en dringt niet meer aan. Dat is echte liefde, zoals die vaak genoemd wordt in het boek als Duco en Cornélie samen zijn. Cornélie rent weer terug naar haar ex-echtgenoot als die dat eist, en ze zegt wel echt van Duco te houden, maar laat hem toch in de steek, dat vind ik geen echte liefde, daar moet je wat voor over hebben. Urania vind ik een leuke bijfiguur, ze wordt een beetje onderschat door haar omgeving en in het begin ook door Cornélie, maar ze gaat voor wat ze wil; een adellijke titel en laat zich niet weerhouden. Als ze eenmaal getrouwd is begint ze aan allerlei projecten en bewijst dat ze heel slim is. In haar huwelijk is ze minder gelukkig, ze wordt niet geaccepteerd door de hoger Italiaanse kringen of door de familie van de prins, want ze krijgt de familiejuwelen niet. Aan het einde van het boek heeft ze een minnaar, net zoals haar man, de prins, vele minnaressen heeft, en krijgt ze een mooie edelsteen toegestuurd van de familiejuwelen van de prins. Urania slaat zich er dus wel doorheen en daardoor vind ik haar de leukste bijfiguur.

Opbouw
Ik vind het fijn dat het boek helemaal chronologisch is en niet zoveel flashbacks bevat. Ik denk dat het boek dat moeilijker was geworden om door te komen dan het al is. Het had misschien wel duidelijk kunnen maken dat Cornélie zich in haar hart nog steeds verbonden voelde met haar ex-echtgenoot, maar misschien heeft de schrijver dit expres gedaan omdat Cornélie het zelf ook pas besefte toen ze hem weer tegenkwam op het feest in Nice.

Het boek is geschreven vanuit de derde persoon waarbij de belangrijkste personages van binnenuit getekend worden. Hij vertelt niet alleen over het uiterlijk waarneembare, maar ook wat er zich in Cornélie’s innerlijk afspeelt: “Zij zag een oud moeilijk lopend mannetje op haar toe komen” (pag. 6), maar dus ook “Zij kreeg een gevoel van gezelligheid, van verzorgd te worden door het oude, hinkende mannetje” (pag. 6).Dit doet de schrijver alleen bij andere personen dan Cornélie wanneer die personen naar Cornélie kijken en haar uiterlijk en uitstraling interpreteren. Om gedachtestromen weer te geven gebruikt de schrijver veelvuldig een indirecte innerlijke monoloog: “Duco was een prettige vriend; wat zoû zij eenzaam zijn zonder hem. Alleen, een doel moest haar leven krijgen… Wat? Wat? De vrouwenbeweging…? Maar hoe, in den vreemde? Er aan te arbeiden was zo moeilijk… Hare brochure nu zoû zij zenden aan een nieuw blad voor vrouwen, pas opgericht. Maar dan? Zij was nu eenmaal niet in Holland: en toch, daar zoû ze zeker gemakkelijk werkzaam zijn, van gedachten wisselen met anderen. Maar hier in Rome…” (pag. 65).

Aan het slot blijf je niet met veel vragen zitten, alles wordt uitgelegd. Het is misschien alleen moeilijk om die uitleg te accepteren, omdat het een beetje onwaarschijnlijk is. Ik vind het wel prettig dat alles wordt uitgelegd aan het eind, ik hou niet van boeken waarbij je met erg veel vragen blijft zitten. Vooral bij boeken waar blijkt dat een heel personage misschien helemaal niet bestaan heeft vind ik dat vreselijk.

Het boek boeide me in het begin niet, ik vond het erg oppervlakkig. Later, toen Cornélie en Duco iets met elkaar kregen kwam er wat meer pit in het verhaal. Ze moesten samen financieel zien te overleven en de opmerkingen en kwalijke blikken vanwege hun affaire negeren, dat deel van het verhaal vond ik erg leuk om te lezen, het boeide me.

Taalgebruik
Ik vond het taalgebruik in het boek erg lastig. Zoals ik al eerder zei wordt er een andere zinvolgorde gebruikt, maar ook worden er oude woorden gebruikt, en Franse en Italiaanse woorden. Het Engels dat gebruikt werd was makkelijk te begrijpen, maar het Frans soms niet, en het Italiaans al helemaal niet. De oude woorden die gebruikt worden kon ik ook niet terugvinden in een woordenboek, en daarom moest ik vaak maar een beetje raden wat het zou betekenen in de context van de zin.

Er werd in het boek ook nogal eens gebruik gemaakt van dialogen. Er stonden dan alleen streepjes voor de zinnen en je moest dus goed in de gaten blijven houden wie nou wat zei. Dit had de schrijver beter iets duidelijk kunnen maken door er op z’n minst één lettertje ter naamsaanduiding voor te zetten. In modernere boeken zijn de uitspraken namelijk wat makkelijker bij de juiste persoon te plaatsen omdat je daar wel een beetje kan verwachten wat iemand zegt. In dit boek, waar soms voor mij onbegrijpelijk gedrag in voor komt, was dat veel moeilijker.

Doordat ik slecht op de hoogte ben van de maatschappelijke ontwikkelingen en geschreven boeken rond 1900 heb ik niet alles uit de tekst kunnen halen wat erin zat, dat vind ik wel jammer, want dat is toch anders dan het naderhand lezen in secundaire literatuur.

Soms werd er ingewikkelde beeldspraak gebruikt, vooral als de lijnen-van-het-leven-theorie naar voren kwam, deze begreep ik naarmate het boek vorderde steeds beter, tot het op het eind weer iets vager werd.

3. Verdiepingsopdracht

Politieke achtergronden
Rond 1900 kwam het feminisme snel op. Zoals je ook in dit boek kunt lezen waren er toen congressen en brochures voor vrouwen om hen te helpen zich los te breken uit de rolpatronen. Wanneer Cornélie met een Engelse feministe praat over haar brochure zijn het met elkaar eens dat meisjes verkeerd, of zelfs niet worden opgevoed. Ze worden alleen voorbereid op het huwelijk en niet op het leven. Beide dames denken dat ze een veel makkelijker leven hadden gehad als ze door hun ouders meer waren voorbereid op tegenslagen. In dit boek zijn er nog geen feitelijk politieke besluiten te herkennen, maar de aanloop naar het vrouwenkiesrecht en de opkomst van vrouwen in vele beroepen is wel degelijk te herkennen.

Het schijnt ook dat Couperus met dit boek reageerde op een boek van Cécile Goekoop-de Jong van Beek en Donk, getiteld ‘Hilda van Suylenberg’, geschreven in 1897. De hoofdpersoon uit dit boek is duidelijk als tegenhanger bedoeld van Eline Vere, de hoofdpersoon uit een ander boek van Couperus. In het boek van Cécile zet de hoofdpersoon Hilda wel door in haar feminisme en gaat ze studeren na aanmoediging van een vrouwelijke arts. Dit boek heeft toen maatschappelijk nogal wat te weeg gebracht. In 1898 begint Anna de Savornin Lohman met haar brochure ‘De liefde in de vrouwenquestie’ de discussie en Cornélie Huygens antwoordt met een brochure getiteld ‘De liefde in het vrouwenleven, voorheen en thans’. In ‘Langs lijnen van geleidelijkheid’ kan je dit terugvinden. Als Rome’s verleden Cornélie niet de voldoening brengt die zij ervan verwacht had ruimt ze Ovidius, Petrarca en Hare’s Walks in Rome op en neemt uit haar koffers romans en brochures over de vrouwenbeweging in Holland: “Bij den aanblik dier brochures, den aanblik van die roman, kwam het verlangen in haar ziel op: modern zijn, modern zijn!” (pag. 52). Even verder staat er: “En zij las de brochures. Over de Vrouwenkwestie en de Liefde.” (pag. 53) Voor een lezer rond 1900 moet het duidelijk geweest zijn dat hiermee de roman en de brochures werden bedoeld die ik eerder noemde.

Sociaal-economische achtergronden
In het boek komt het heel duidelijk naar voren dat een man en vrouw alleen een seksuele relatie mochten hebben binnen het huwelijk. Duco en Cornélie hebben in het begin alleen een vriendschappelijke relatie, maar worden zelfs dan al scheef aangekeken omdat ze niet verloofd of getrouwd zijn. Wanneer ze later bij hem intrekt zijn de afkeurende reacties om hen heen ontelbaar. Ook Urania snapt niets van Cornélie’s gedrag. Een ‘vrije vrouw’ is blijkbaar beschikbaar voor alle mannen, en onzedelijk. Zo denkt ook de prins dat hij aanspraak op haar mag maken omdat ze niet getrouwd is, dat ze een relatie heeft met Duco telt niet. Duco’s moeder wil haar zoon niet eens meer zien en het nieuws over hun verhouding lekt zelfs uit naar Den Haag, waar Cornélie’s familie woont. Van Rudolf hoort ze later dat haar vader heeft gezegd haar nooit meer te willen zien door haar gedrag. Haar baan bij Mrs. Uxeley kan ze ook alleen behouden als ze belooft Duco niet te zien. Door deze reacties van de omgeving wil Duco heel graag trouwen, maar Cornélie wil niet.

Wanneer Cornélie haar ex-echtgenoot later weer tegenkomt zegt ze te voelen dat ze zijn bezit is, door zijn houding en het gevoel in haar. Er staat letterlijk: “En zij voelde met heel haar lichaam, dat hij haar man was geweest, dat zij hem had in haar bloed. Zij was, maagd, zijn vrouw geworden, door hem gewijd tot vrouw. En zij voelde zich door hem als gestempeld tot het zijne, zij voelde het tot in haar bloed en haar merg.” (pag. 211). Als Duco met haar wil trouwen, kan Cornélie dit niet omdat ze zich niet vrij voelt, ze voelt zich Rudolfs vrouw, ook al houdt ze niet van hem: “Het is een al-oude wet, een oer-oud recht van man op vrouw, wet en recht van bloed en vleesch en allerinnigste merg!” (pag. 235).

Het thema in dit boek is de onvrijheid van de mens. De ‘vrije vrouw’ Cornélie heeft de illusie (net als Duco Van der Staal) de illusie vrij te zijn, te kunnen leven buiten de maatschappelijke orde om, maar keert uiteindelijk door het noodlot gedreven naar haar ex-echtgenoot terug. Een mens mag tijdelijk proberen te streven naar het hogere, zoals Cornélie doet in haar relatie met Duco, maar uiteindelijk moet een mens zijn levenslijn volgen. Dit betekent voor een vrouw onderworpenheid aan haar echtgenoot en de moederrol. Dit boek is dus duidelijk weinig vrouwvriendelijk en antifeministisch. (Zie ook mijn uitgewerkte persoonlijke reactie onder personages)

In de tijd waarin dit boek is geschreven was de ontkerkelijking ook een opvallend aspect. In dit boek is religie wel belangrijk, zo probeert Mr. Rudyard in het begin mensen te bekeren en wanneer het hem niet lukt worden er twee monsignori aangenomen in het pension van de marchesa. Urania moet zich bekeren om met de prins te mogen trouwen en het gedrag van Cornélie druist tegen veel regels van de kerk in.

Culturele achtergronden
In dit boek wordt veel gesproken over de Italiaanse kunst van vroeger. Er zitten wat verwijzingen in naar de Renaissance en voor Duco is kunst zijn leven. Hij kan zich totaal inleven in de wereld van vroeger wanneer hij in het Forum zit of langs galerijen van toen loopt. Veel kunstvoorwerpen hebben een achtergrond in dit boek, zij staan ergens symbool voor. (Zie ook mijn uitgewerkte persoonlijke reactie onder personages)

Literaire stromingen en genres
Louis Couperus wordt gerekend tot de naturalisten, maar ik vind het niet duidelijk of hij ook tot de Tachtigers gerekend kan worden. Die staan erom bekend dat het hen om de schoonheid van kunst gaat en niet om de boodschap. Cornélie staat inderdaad een beetje afstandelijk tegenover de kunst en zegt ook dat ze er niet in kan zien wat Duco erin in ziet, het zijn voor haar maar beelden en gebouwen, terwijl er voor Duco een hele wereld achter zit die hij in zijn dagdromen ziet. Maar Cornélie wil wel heel graag de kunst begrijpen en krijgt dit naarmate haar contact met Duco sterker wordt ook voor elkaar.

Couperus is heel duidelijk een naturalist. De naturalisten staan erom bekend dat hun personages geen eigen wil hebben. Hun handelen is het gevolg van bepalende omstandigheden. Het middelpunt van hun romans is vaak een onevenwichtig, immer twijfelend karakter. Dit wordt gekenmerkt met muziek of andere vormen van kunst. De onevenwichtige karakters hebben vaak ook dromen die niet te verwezenlijken zijn. Dit vind je allemaal terug in dit boek. Cornélie heeft geen eigen wil en wordt geleid door de opvattingen die in de maatschappij heersen, dit heeft ook te maken met haar opvoeding. Cornélie twijfelt heel vaak over wat ze moet gaan doen, ze weet niet waar ze zich nu echt voor wil inzetten en als het lijkt of ze iets gekozen heeft, slaat ze 180 graden om. Cornélie heeft de droom om als vrije vrouw te kunnen leven, samen met Duco, maar aan het eind beseft ze dat dit onmogelijk is, niet te realiseren valt. (Zie ook mijn uitgewerkte persoonlijke reactie onder personages)
Er wordt in het boek ook erg vaak over kunst gesproken en zelfs daarin is Cornélie onevenwichtig met haar mening.

Het genre van het boek, het is een psychologische roman, is ook erg kenmerkend voor de tijd waarin het geschreven is, toen de opvattingen van Freud erg belangrijk waren en uitgebreid aan bod kwamen in de literatuur.

4. Evaluatie

Na de verdiepingsopdracht begrijp ik het boek en de tijd waarin het geschreven is veel beter. Ik vind het ook heel leuk om dit beter te leren begrijpen, omdat ik dan de volgende keer misschien zelf meer verwijzingen zie. Het zou ook verstandiger zijn om de volgende keer een soort algemene verdiepingsopdracht te doen, voor ik het boek lees. Gewoon wat lezen over die tijd en de literaire stromingen die er toen waren, dat zou daarbij helpen.

Nu sta ik ook iets positiever tegenover het verhaal en kan ik de omslag in Cornélie’s gedrag beter begrijpen. Dit maakte het verhaal achteraf juist interessant, dat verrassende element dat eigenlijk de hele tijd al stiekem werd aangekondigd.

Ik ben heel tevreden over het uitvoeren van de beschrijvingsopdracht en de verdiepingsopdracht. Normaal gesproken vind ik dit een vreselijke en moeilijke klus, maar dit keer vond ik het leuk om te doen, vooral omdat je bij de verdiepingsopdracht beseft dat praktisch elke schrijver in een literair hokje te plaatsen valt. Bij de beschrijvings- en de verdiepingsopdracht heb ik het Lexicon van literaire werken gebruikt.

Ik vond het best lastig om het boek door te komen, vooral vanwege de zinsopbouw en de sommige voor mij onbekende woorden. De grote lijn van het verhaal was wel gemakkelijk te volgen.

Ik zou het maken van een boekverslag de volgende keer weer hetzelfde aanpakken, alleen zou ik van tevoren ook wat willen lezen over de tijd waarin het geschreven is. Ik vind deze manier van een boekverslag maken fijner dan het invullen van de sheets zoals dat bij moderne boeken moet.