Onze lerares Nederlands sprak veel over het verhaal Karel ende Elegast. Het is een speciaal verhaal, en het was veel gelezen in de middeleeuwen. Ik dacht dat het een saai en zweverig verhaal zou zijn, maar dat viel achteraf eigenlijk wel mee. En vond ik het een grappig en interessant verhaal.

'Vraie historie ende al waer / Mach ic u tellen; hoorter naer!' (Ik kan u een betrouwbaar en volstrekt waar verhaal vertellen, Luister ernaar! - vert. Hubert Slings).
 

Keizer/Koning Karel de Grote verblijft in zijn kasteel te Ingelheim aan de Rijn ( Duitsland). De volgende dag zal hij hofdag houden. In zijn slaap verschijnt een engel, die hem (tot drie maal toe) beveelt te gaan stelen, anders zal hij zijn leven verliezen.  Ongemerkt verlaat Karel het kasteel ( de wachters slapen): hij bidt tot God en denkt o.a. aan de verbannen ridder Elegast. In het bos ontmoet hij een zwarte ruiter; na een fel duel noemt de onbekende zijn naam: Elegast ( na zijn verbanning door Karel roofridder geworden). Karel noemt zich Adelbrecht en stelt voor bij de koning te gaan stelen. Elegast wijst dit verontwaardigd af en weet een beter slachtoffer: de schurk Eggeric van Eggermonde. Elegast heeft al snel door dat Adelbrecht geen verstand heeft van inbreken ( ploegijzer!). Hij gaat alleen Eggerics kasteel binnen; door een wonderkruid verstaat hij de taal van hanen en honden: ze vertellen dat de koning buitenstaat! Elegast schrikt, gaat terug naar Adelbrecht  (die ook wonderkruid in de mond neemt), maar deze stelt hem gerust. Elegast bemachtigt een flinke buit, maar wil ook nog een kostbaar zadel uit Eggerics slaapkamer stelen. Eggeric wordt wakker, bekent zijn vrouw dat hij een samenzwering tegen Karel gesmeed heeft en slaat haar een bloedneus als ze verontwaardigd tegen hem uitvalt. Elegast vangt wat bloed in zijn handschoen op, tovert hen in slaap gaat terug naar Adelbrecht en vertelt hem alles. Adelbrecht belooft hem de zaak met de koning te bespreken. Tegen de morgen komt Karel weer ongemerkt in zijn kasteel terug. De volgende dag licht hij zijn getrouwen in. De samenzweerders worden gevangen genomen; Elegast toont Eggerics schuld aan. Eggeric vraagt om een tweekamp. Er ontstaat een hevige strijd tussen Elegast en Eggeric; Karel bidt om uitkomst. Uiteindelijk doodt Elegats Eggeric (godsgericht). De verraders worden opgehangen; Elegast wordt in ere hersteld en krijgt Eggerics weduwe tot vrouw.

Naam roman:             Karel ende Elegast                                         

schrijver: onbekend ( denk aan de gemeenschapskunst!). (Misschien een West-Vlaamse monnik of een Brabander?)

Structuur

De compositie is ellipsvormig (cirkelstructuur):

-Karel en zijn opdracht / kasteel van karel

-Nachtelijke tocht en duel in het bos

inbraak en ontdekking van de samenzwering/kasteel van Eggeric

straf, eerherstel en slotgebed / kasteel van Karel.

Stijl: de taal is Zuidnederlands, eenvoudig en beeldend. Het verhaal is geschreven in versvorm (bedoeld om voorgedragen te worden, beter te onthouden!); gepaard eindrijm.

Tijd

Wanneer

Hoe lang

Chronologie

     Flash back

     Flash Forward

         Fabel / Sujet

Tijdsprong

Tijdverdichting

Tijdvertraging

Ab ovo /

in medias res / post rem

Vertelde tijd / verteltijd

Karel ende Elegast speelt zich af in de Middeleeuwen, de tijd waarin het verhaal werd geschreven.

Het verhaal duurt een nacht en een dag en is chronologisch verteld. Fabel en sujet zijn daarom gelijk.

Het verhaal begint bij het begin (Ab ovo).

De vertelde tijd: het verhaal begint bij het vallen van de avond, als Karel aangeroepen wordt door de engel om uit stelen te gaan. Het eindigt aan het eind van de hofdag, nadat Eggeric is ontmaskerd, heeft geduelleerd met Elegast en als Elegast heeft gewonnen krijgt hij de bezittingen en vrouw (!) van Karel toegewezen. Het gebeuren speelt zich dus af binnen een nacht en een dag (episode uit Karels leven).

De verteltijd is ongeveer twee uur.

Van een tijdsprong is sprake als Karel weer terug is gekeerd bij zijn kasteel en als een ieder de hofdag en de komst van Eggeric afwacht.

Ruimte/plaats

        Sfeer

        Spanning

        Bevestigend

        Tegengesteld

Symbolische ruimte

Thematische ruimte

Er is enigszins sprake van spanning. Als toehoorder/lezer weet je meer dan de personages in het verhaal.

De gebeurtenissen spelen zich op diverse plaatsen af: op Ingelheim, in het woud, in en om de burcht van Eggeric en ten slotte weer op Ingelheim. Ritten te paard verbinden de locaties. Het zijn momenten die Karel de gelegenheid geven de situatie te overdenken.
 

Personages

          Karakter

              round

              flat

              karikatuur

              type

          hoofdpersoon

          (bijfiguren)

          Identificatie (speaking names)

Karel de Grote: is wispelturig, machtig, vroom(gebeden om hulp), onhandig (inbraak!), edelmoedig (doodt Elegast niet). Karel de Grote (768-814) is de hoofdpersoon. Hij is een gelovig christen, trouw aan God. In de loop van het verhaal maakt hij enige ontwikkeling door. Aanvankelijk komt hij naar voren als de hooghartige heerser van een immens gebied en een hardvochtig leenheer, maar hij krijgt steeds meer respect voor de trouw van Elegast en ziet in dat hij tegen zijn onderdanen veel te hard is opgetreden.

Elegast: is door Karel om een klein vergrijp verbannen en roofridder geworden (zwarte wapenuitrusting); is een meesterdief; ontziet de armen; is trouw aan de koning. (Elegast zou Elvenheer kunnen betekenen, vgl. Oberon, de elfenkoning – bijv. in “De kleine Johannes-F. Van Eeden. Misschien staat hij ook in verband met de ‘woudman’: een krankzinnige, in het zwart geklede zwerversfiguur uit het middeleeuwse volksgeloof). Elegast krijgt eerherstel. Karel is een edelmoedig ridder: hij doodt geen hulpeloze tegenstander die zijn zwaard verspeeld heeft. Elegast is eveneens een nobel ridder: Eggeric mag opnieuw zijn paard bestijgen alvorens verder te vechten. Hij is ook een gelovig christen en trouw aan zijn heer. Tegenover deze eigenschappen, staat zijn leven als roofridder en zijn gemanipuleer met zwarte kunst. Zijn misdaden komen voort uit noodzaak. Hij vecht voor Karels eer tegen de verrader.

Eggeric van Eggermonde ( = Aigremont in de Ardennen) is Karels zwager; beraamt een samenzwering; braller. Eggeric is de ongelovige, notoire slechterik, met wie het verkeerd moet aflopen.
 

Vrouw: is Karels zuster. Onbeduidend figuur, getrouwd met Eggeric van Eggermonde, wordt door hem in het gezicht geslagen. Wordt na Eggerics dood weggegeven aan Elegast. Is flat karakter.

Handeling

       Thematiek

          Motieven

Grondmotief/

thema

          Klassiek

          Leidmotief

titelverklaring

Handeling: Karel moet als eerlijk vorst uit stelen gaan, doet dat op bevel van God. Ontmoet Elegast, die ooit verbannen is door Karel na klein vergrijp, maar Elegast is altijd trouw gebleven. Uiteindelijk wordt trouw beloond, Elegast krijgt alles en Eggeric moet zijn slechte plannen met de dood bekopen.  Karel blijft trouw aan God en zo komt alles goed.

Thema: eer en trouw tegenover ontrouw en verraad. Trouw zijn loont.

Motieven: sprookjesmotieven (o.a. toverkruid), duels/godgericht; inbraak en diefstal; geweld en grofheid; samenzwering en verraad; getal 3(symbolisch getal van volmaaktheid, zekerheid en drie-eenheid( vader, zoon en heilige geest); bovenaardse wezens (engel; duivel0; godsvertrouwen; riddereer en riddertrouw.

Titelverklaring: verwijst naar de hoofdpersonen. De oorspronkelijke titel is onbekend. (Karel de Grote: 742-814), was keizer van 800-814). Rond 785 was er werkelijk sprake van een samenzwering tegen hem)

Perspectief         +betrouwbaarheid

+spanning

+verteller

Ik-verteller

      vertellende ik

       belevende ik

Personaal:

       Hij/zij verteller      Alwetend/auctoriaal

 Er is sprake van een auctoriale/ alwetende ik-verteller: ( mach ic u tellen …) je leest de gedachten van de personages.

De verteller spreekt de toehoorders rechtstreeks aan.

Verhalen gingen van mond tot mond, maar er waren ook beroepsvertellers of minstreels. Vaak traden ze op aan het hof van een adellijk persoon. Om het geheugen van de verteller te ondersteunen was de tekst berijmd. Veel herhalingen hielpen de luisteraar de draad te volgen en vestigden de aandacht op belangrijke motieven. De opdracht om te gaan stelen, het toverkruid, het plan van Eggeric komen meer dan eens aan de orde. De voordrachtskunstenaar kon de tekst inkorten, uitbreiden of aanpassen aan actuele omstandigheden. Bij het slot betrekt hij het publiek ook: 'Nu seghet Amen allegader' (vs.1472). Het perspectief is voor een deel ook subjectief vanuit Karel. Hij overdenkt bij zichzelf zijn situatie of zijn gedrag, of hij bidt (monologue intérieure). Het publiek of de lezer krijgt daardoor inzicht in zijn denkwereld. Belangrijk zijn verder de dialogen tussen de personages:twistgesprekken of overleg.
 

Type boek:

Soort:

-Voorhoofse Middelnederlandse ridderroman (ridderepiek). Dat wil zeggen een verhaal op rijm (en niet vgl. Met wat wij nu onder een roman verstaan!).

-Frankische of Karelroman. Karel ende Elegast is de enige compleet bewaarde roman.

-Voorhoofs wil zeggen:

*ondergeschikte positie van de vrouw, geen respect voor de vrouw (de vrouw van Eggeric wordt door haar man in het gezicht geslagen, ze wordt na Eggerics dood aan Elegast geschonken.

*Vele gevechten, bloederig. (Elegast en Karel vechten ’s nachts en tijdens de hofdag vindt het duel tussen Elegast en Eggeric plaats.)

*Andere kenmerken: feodale trouw ( Elegast blijft ook na verbanning toruw aan zijn koning; beiden blijven trouw aan God. Dit i.t.t. Eggeric, die bijv. niet bidt voor hij gaat duelleren met Elegast)

Motto

---

Het was een verassend en interessant verhaal om te lezen.

De schrijver heeft creatieve ideeën over wat hij misschien wel had willen zien in het echt. En ik snap dat de mensen van toen het verhaal ook leuk vonden om te lezen.

Ik zou wel meer willen lezen van deze schrijver, gewoon omdat het een leuk fantasie verhaal is.