Kaplan door Leon de Winter

Bibliografische gegevens:

Titel: Kaplan
Schrijver: Leon de Winter
Jaar van uitgave: 1986
Gelezen druk & jaar: negende druk, 1994
Uitgever: De bezige bij
Plaats van uitgave: Amsterdam
Aantal blz: 464

Samenvatting:

Deel 1
Leo Kaplan is een joodse succesvolle schrijver. In het dagelijks leven kampt hij echter nogal met wat problemen. Een daarvan is zijn regelmatig ontrouw aan zijn tweede echtgenote Hannah. Daarnaast heeft hij sinds tweeënhalf jaar geen boek meer kunnen schrijven, hij heeft last van een zogenaamde 'writers block'.
Het verhaal begint wanneer Leo heeft besloten trouw te blijven aan zijn vrouw Hannah en hij beëindigt zijn kortstondige relatie met de studente Jonneke.
Hannah kondigt echter kort hierna aan, dat zij een verhouding heeft en van Kaplan wil scheiden. Kaplan vertrekt uit het grote grachtenpand dat hij met Hannah deelde en belandt via een hotelkamer op een klein studentenkamertje. Hier verzuipt hij zijn verdriet over Hannah en zijn ongelukkige bestaan. Echter over een paar maanden wordt hij miljonair waarneer de erfenis van zijn vader na 15 jaar voor hem vrij komt. Hij zal dan over de ruim 2 miljoen gulden van zijn vader beschikken.
Het boek volgt ook Ellen de Waal, zij was Kaplans eerste, en eigenlijk enige echte liefde. Op achttien jarige leeftijd kregen ze een hartstochtelijke relatie. Ze leefden samen onder een stolp, waarin ze zichzelf afschermden van de buitenwereld. Tot Ellen zwanger raakte en de stolp scheurtjes begon te vertonen. Ellen maakte Kaplan wijs dat ze het kind weg had laten halen, tot grote woede van Kaplan die het huis uitvluchtte naar Frankrijk.
Ellen trouwde later met de diplomaat Frank Jonker, samen voedden ze het kind van Leo en Ellen op. In tegenstelling tot Leo heeft Ellen met Frank een trouw huwelijk. Ook al is het huwelijk nogal eentonig wil Ellen Frank trouw blijven. Wanneer ze echter denkt, Frank betrapt te hebben op een verhouding met de koffiedame, gaat ze vreemd met de grote charmeur Dino.
Kaplan drinkt zich ondertussen helemaal lam om zijn verleden te vergeten. hij beseft dat hij geen enige houvast meer heeft na zijn tweede scheiding. Hij vindt zichzelf een Golem, een mens van leem, hij zoekt naar helderheid. Sinds zijn jeugd heeft Leo al moeite gehad met zijn joodse afkomst, zijn vader was daarnaast een grote handelaar in schroot wat hem een fortuin opleverde waar Leo zich voor schaamde. het kost hem dan ook de moeite de erfenis van zijn vader aan te nemen.
Zijn writers block frustreert hem eveneens. Kaplan is niet meer in staat boeken te schrijven sinds hij zijn jeugdliefde Ellen bij toeval in Cairo heeft gezien. Sindsdien krijgt hij geen letter meer op papier en gaat hij met tal van vrouwen vreemd.
Het verhaal gaat weer verder in Rome, waar Ellen via de ambassade hoort dat Leo in Rome een lezing zal gaan houden over zijn de verfilming van zijn laatste boek Hoffman's honger. Kaplan schrijft ondertussen in de tuin van zijn nieuwe huis zijn eerste verhaal na lange tijd: Nabokov, het is een kort verhaal voor de krant.

Deel 2
In dit deel wordt over de jeugdliefde tussen Ellen en Frank verteld. Ze lijken een ding gemeen te hebben, ze willen allebei hun verleden en afkomst vergeten. Beiden zijn in Den Bosch opgegroeid echter in totaal verschillende milieus. Ellen groeide op in een gezin dat in de oorlog "fout" is geweest, een zwaar verbitterd katholiek gezin. Leo wil ontsnappen aan zijn joodse ouders, die Kaplan als enig kind als een soort van enige hoop na de verschrikkingen van de tweede wereldoorlog beschouwen. Ze doen er alles voor om Leo een zo goed mogelijk leven te geven. Leo krijgt het echter alleen zeer benauwd door de druk van zijn ouders en ontvlucht het joodse leven en bouwt een eigen leven op in Amsterdam. De liefde tussen Ellen en Leo worden door beide families erg afgekeurd.
na de breuk vlucht Kaplan naar het buitenland waar hij zijn eerste verhalen begint te schrijven. Hij wordt al snel een succesvol schrijver. Twintig jaar later wanneer hij op weg is naar Rome beseft hij zich dat in zijn verhalen steeds de schimmen opduiken van zijn Joodse overleden familie. Schrijven is voor hem een mannier om dit gemis te verwerken. In het vliegtuig ontmoet hij Paula, een stewardess die helemaal gek van de schrijver is.
Op het vliegveld van Rome ontmoeten Leo en Ellen elkaar na twintig jaar weer. Ellen komt Kaplan afhalen als officieel afgevaardigde van de Nederlandse ambassade. Beiden doen alsof ze elkaar niet meer kennen. Wat zowel Leo als Ellen veel pijn doet. Als twee vreemden houden ze een gesprek over koetjes en kalfjes, tot Ellen als eerste toegeeft. Na een korte ruzie praten ze over vroeger en dat het niet zo had mogen eindigen. Ellen verzwijgt echter een grote leugen, ze vertelt Kaplan niet dat zij nooit het kind heeft laten wegmaken en dat Kaplan nog een zoon heeft. Ze kan het hem niet vertellen omdat ze mede destijds tegen Frank heeft vertelt dat het kind een kind van haar en een inmiddels overleden vriend van haar was. Ze besluit ook Leo dit verhaal te vertellen. Beiden zouden niets liever willen dan de draad van vroeger weer op te pakken, maar Ellen kan Frank dit niet aandoen.
Leo heeft tijdens zijn verblijf een verhouding gekregen met de jonge stewardess Paula, tot grote jaloezie van Ellen. Leo houdt niet van Paula, hij gebruikt haar om het zijn verlangen naar Ellen te kunnen uiten.
Wanneer het einde van het verblijf van Ellen en haar gezin in Rome nadert besluit Ellen dat ze nog een keer met Leo naar bed wil. Ze belanden in een hotelletje aan de weg, wanneer Leo ontwaakt is Ellen al verdwenen, hij beseft dat zij nu voorgoed uit zijn leven is verdwenen.
Kaplan stort tijdens een interview volledig in door het grote verdriet om het verlies van Ellen en de zelfmoord van zijn grootste vriend.
Kaplan wil nog maar een ding en dat is zijn innerlijke rust vinden door met zijn verleden in het reine te komen.

Deel 3
Het lijkt Kaplan niet te lukken de rust te vinden waar hij zo naar verlangt. Enkele maanden later heeft hij de jonge stewardess Paula alweer ingeruild voor een even jonge vriendin van haar. Hij heeft inmiddels zijn erfenis ontvangen maar maakt het voornamelijk op aan de drank.
Kaplan gaat op zoek naar een foto van zijn dode oom Leo waar hij naar vernoemd is. Daarvoor breekt hij in alle wanhoop in, in de synagoge in Den Bosch, waar hij betrapt wordt door de politie. De voorzitter van de joodse gemeenschap Ben Gelder haalt Kaplan al snel uit de gevangenis die de joodse familie Kaplan erg goed kende. Kaplan logeert op verzoek van Ben bij de familie Gelder en Leo belooft hem de volgende dag de ontbrekende tiende man in de gebedsdienst te zijn.
's Nachts ontmaagdt hij de nog altijd vrijgezelle dochter van Ben, die hij nog van vroeger kent. Deels om de pesterijen van vroeger goed te maken en omdat zij er zo naar verlangt.
Wanneer Kaplan de volgende dag met Ben naar de sjoel loopt voelt Kaplan zich eindelijk geborgen en veilig. Als Ben vervolgens de mop vertelt die Leo's op zijn sterfbed vertelde, raakt hij zwaar geemotioneerd. Hij beseft dat hij eindelijk vrede heeft gesloten met zijn vader en het geloof.

Indentificatie:

Ik zal mij indentificeren met Leo Kaplan en Ellen de Waal

Kaplan:
Een man, van 38 jaar. Over zijn levenstop heen, succesvolle schrijver geweest. Problemen met zichzelf, ontrouw, ontevreden. Niet zo snel een persoon met wie ik mij makkelijk kan indentificeren. Zijn problemen zijn vrijwel onbekend voor mij. Bijvoorbeeld de drang om vreemd te gaan, om zijn liefde zijn liefde voor Hannah te laten blijken, is voor mij totaal onbekend. In zijn studententijd heeft Kaplan een relatie met Ellen waarin ze leven onder een stolp van geluk. Dit wordt echt beschreven als het ultieme geluk. Ik denk dat weinig mensen dit geluk zo ervaren als het in het boek beschreven wordt, ik ken het geluk van de liefde wel, maar sloot me daarbij niet af van de buitenwereld. In Rome komt Kaplan Ellen weer tegen, wat moet je dan doen. Het is de vrouw waarmee je het echte geluk hebt gekend. Ik denk dat ik, hoewel het wel raar zou zijn, toch proberen een leuk gesprek te voeren over die oude tijd. In plaats van proberen net te doen of er nooit iets geweest is. net als in het boek. Kaplan heeft geen relatie meer met Hannah, dus is weze is hij vrij om met andere vrouwen te slapen. Hier maakt hij ook gebruik van. Ik denk niet dat ik dit zo snel zou kunnen na een huwelijk van een aantal jaar. Maar Kaplan sliep ook al met andere vrouwen toen hij nog een relatie met Hannah had, dus het zal voor hem geen moeite gekost hebben. Nadat Hannah de relatie met Kaplan beeindigd heeft, trekt Kaplan weg uit het huis en gaat leven in een vuil, klein flatje. Hier raakt hij in een soort isolement, van slapen, denken en veel drinken. Hij komt haast nooit meer op straat. Ik zou ook erg verdrietig en boos zijn, maar als je zo gaat leven raak je alleen nog maar dieper in de put. Er moeten vrienden voor je zijn waarmee je kan praten, en die leuke dingen met je gaan doen zodat het makkelijker te verwerken is. maar Kaplan heeft geen echte vrienden dus hij wordt ook niet uit dat isolement getrokken. Ik vind het moeilijk met Kaplan te indentificeren, omdat we weinig raakvlakken hebben. Hij is een soort loser in zijn leeftijdcategorie, iets waar ik totaal nooit wat mee te maken heb gehad.

Ellen:
Een vrouw van middelbare leeftijd. Getrouwd met de Nederlandse ambassadeur Frank. Lichtelijk sexueel gefrustreerd, door saai huwelijk met Frank, maar gaat niet vreemd omdat Frank zoveel voor haar heeft gedaan. Ook een lastig persoon om me mee te indentificeren. Ellen denkt te ontdekken dat Frank is vreemgegaan, en neemt het er meteen zelf ook goed van en versiert de ober Dino en heeft een kortstondige sexuele relatie met hem. In het boek lijkt het erop alsof Ellen Frank gewoon wil betrappen op overspel, zodat zij zelf overspel kan plegen en dat gerechtvaardigd is. Dit lijkt me niet helemaal de goede oplossing. Maar het is iderdaad een lastige situatie, Ellen die wil wel eens wat anders, maar durft niet omdat Frank zoveel voor haar gedaan heeft. Maar als je niet gelukkig bent, wat moet je dan. Overspel, doorgaan met de relatie of de relatie beeindigen. Ik denk dat in de situatie van Ellen dat ze toch het best door kon gaan als ze zoveel om Frank geeft. Maar het zou mij ook flink bezig houden. Ellen vertelt Kaplan dat zij het kind van hun heeft laten weghalen. Kaplan is zo woest dat hij daarna vertrekt en dat is het einde van de relatie. Maar de enige reden waarom Ellen deze leugen heeft verteld is omdat Kaplan zo druk bezig was met zijn politiek. En Ellen is daar niet blij mee, en in plaats van Kaplan daarop te wijzen, vertelt ze hem de leugen zodat hij ook boos wordt op haar. Maar dat het zo uit zou pakken had ze niet verwacht. Ik vind het een beetje een domme actie, vuur bestrijden met vuur. Ze had beter gewoon kunnen vertellen aan Kaplan dat ze ermee zat, dan had hij er vast wel wat aan gedaan. Ook Ellen is een lastig persoon voor mij om mee te indentificeren. Dit komt vooral door het grote leeftijdverschil en levenservaring.

Mening:

Ten eerste vind ik het een goed boek, omdat Leon de Winter er passages in gebruikt die op het eerste gezicht niets met het verhaal te maken hebben, maar pas later merk je wat hij ermee wil zeggen. Bijvoorbeeld het stuk over de Gorilla Günther en het stuk wat begint bij het roze tafelkleed en dan via allerlei personen en dingen uitkomt bij Il monstro van Florence (bestaat echt) en dan de dood van de echte minnaar, van wie Ellen dacht dat het Frank was. en dan weer terug gaat naar het tafelkleed. En dat je dus beseft wat voor verhaal daar achter zit. Moeilijk uit te leggen, maar prachtig om te lezen.
Ten tweede is het een mooi verhaal, omdat dat het gaat over een ideale liefde die niet uit is gekomen. Maar het wordt niet verteld als in een schriftroman met alleen maar pracht en praal. Maar er komen ook problemen bij om de hoek kijken. De personages zijn echte mensen met echte problemen en zo gaat er dus ook veel mis en worden er veel emoties getoond. Maar toch hadden Kaplan en Ellen iets heel bijzonders wat boven normale liefde uitsteekt. Dus realistische personages, met een liefde die mooier is gemaakt dan normaal.
Wat ik jammer vind is dat Leon de Winter in dit boek weinig gebruik heeft gemaakt van wetenschappelijke feiten en weetjes. Vaak gebruikt hij deze om de lezer niet alleen bezig te laten zijn met het verhaal, hoewel dit vaak wel verbonden is met het verhaal. Deze stukken zijn niet altijd even duidelijk, maar van mij hoeft dat niet, ik vind het wel leuk om te weten hoe bijvoorbeeld de aarde is ontstaan. Hij heeft deze schijfwijze in dit boek niet gehanteerd en dat vond ik toch altijd wel leuk.
Ook ben ik niet helemaal tevreden over de personages. Kaplan is in het begin echt de schoft en de zuiplap. En later betert hij dan toch zijn leven. En Ellen die gaat ook vreemd maar betert dan toch haar leven. Ik vond dat Leon de Winter zoveel de menselijke gevoelens en emoties via deze personages probeerde over te brengen. Hierdoor werden de personages voor mij juist onrealistisch.
Daarbij zijn ook de problemen van de personages totaal niet de problemen van de jeugd. Dus de jeugd zal zich weinig indentificeren met de hoofdpersonen. Dit gaat misschien een beetje ten kost van de inleving. Maar dat doet niet af dat het een leuk verhaal is.
Het is een leuk en makkelijk boek om doorheen te komen. Ik heb het met mijn plezier gelezen maar het boeide mij minder dan de andere boeken van Leon de Winter. Het is gewoon minder spannend en fascinerend. Hoewel het verhaal toch wel uniek is, had Leon de Winter er meer mee gekund.

Thema en motieven:

Liefde gaat niet over rozen
Het hele verhaal gaat eigenlijk over Kaplan en diens liefde voor Ellen. Deze relatie is eigenlijk perfect. Ze voelen elkaar precies aan, en leven onder een soort stolp. Maar zelfs deze liefde kan niet blijven staan. Kaplan gat op in zijn werk, en Ellen voelt alsof de stolp afbrokkelt, en liegt tegen hem. Het loopt fout af, omdat Kaplan hier helemaal stuk voor is. Maar eigenlijk had dat alles niet gehoeven als Ellen niet had gelogen.
Ellen die is getrouwd met Frank vrij snel nadat Kaplan weggevlucht is. Maar Frank is eigenlijk niet avontuurlijk genoeg voor haar. Ze heeft daarom vaak een beetje sexuele frustraties. Ze grijpt dan ook meteen de aanleiding om vreemd te gaan, als ze Frank licht verdenkt van overspel. Ze wil goedkeuring voor haar daden, en ze denkt dus wat hij doet mag ik ook. Maar het blijkt dat Frank helemaal niet vreemd gaat, dit brengt grote schuldgevoelens op. Hier zie je dus ook weer dat er grote problemen ontstaan.
Kaplan is in het begin van het verhaal getrouwd met Hannah. Kaplan gaat al een aantal jaren vreemd met verschillende meisjes. Na elk meisje denkt hij weer, Hannah is de ware, maar toch gaat hij dan weer vreemd met een ander. Het huwelijk is langzaam aan het doodgaan. En dat komt Hannah met de mededeling dat zij een ander heeft, ze zegt niets over het vreemdgaan van Kaplan, maar hij denkt dat zij het wel weet. Kaplan komt ergens in een oud appartement te wonen en raakt in een sociaal isolement.

Titelverklaring:

De titel is de (achternaam) van de hoofdpersoon. Het is wel een goede titel, het hele verhaal draait namelijk om Kaplan. Ze leefden in Den Haag, en daar werd de vader van Kaplan, “Jood Kaplan” genoemd. Kaplan is ook joods. Kaplan is ook beter al titel te kiezen dan bijvoorbeeld: Janssen, als de persoon deze achternaam zou hebben. Kaplan klinkt toch gewoon beter.
Wat ook als titel zou kunnen is : het leven van Kaplan. Of onwerkelijke liefde.