Ik wás Amerika door Gustaaf Peek

Boekverslag Nederlands, december 2010

1. Administratieve gegevens
1.1 Naam boekbespreker: Tycho van Heekesen, T3b
1.2 Nummer boekbespreking: 1
1.3 Naam docent: mevrouw K. Boers
1.4 Datum start lezen: 14 november 2010
1.5 Datum einde lezen: 13 december 2010
1.6 Inleverdatum boekbespreking: uiterlijk 17 december 2010
1.7 Aantal bladzijden boek: 286

2. Primaire gegevens van het gelezen werk
2.1 Naam van de auteur: Gustaaf Peek
2.2 Titel van het werk: Ik was Amerika
2.3 Ondertitel: n.v.t.
2.4 Eerste druk: 2010

3. Korte samenvatting van de inhoud
Twee jongens, met verschillende achtergronden, die in een gevangenenkamp in Texas zitten, worden goede vrienden. Later als de oorlog voorbij is, keert Dirk, een Nederlander die voor de Duitsers vecht, terug naar huis. Zesendertig jaar later, besluit Dirk terug te gaan naar Amerika, om zijn vriend Harris, de katoenplukkende neger, op te zoeken. De hoofdstukken worden afgewisseld tussen Harris en Dirk vroeger, Dirk 36 jaar later, en de mysterieuze Jennifer. In het boek hebben de hoofdpersonen niet zoiets als een ‘thuis’, ook bij de dood van vele andere personen blijven ze niet lang stilstaan. Het geeft een indringende en realistische kijk op het leven van een oorlogsveteraan, een neger en een vrouw die rondzwerven, zowel op de wereld als in hun hoofd.

4. De analyse
a. De titel: Ik was Amerika
- verklaring: Hier zijn twee verklaringen voor.

- De eerste is, het woord ‘was’ betekent dat de persoon die dit zegt, Amerika ook echt was, maar duidelijk wil maken dat hij/zij dat niet meer is.

- De tweede is, dat de persoon duidelijk wil maken dat hij Amerika representeerde zoals Amerika in die tijd écht was.

b. De motieven: het zoeken naar het verleden, maar ook toeval vormen enkele motieven van dit verhaal. Verder zijn ook gevangenschap, dwangarbeid, rassenhaat, oorlog en de gevolgen daarvan en liefde en dood onderwerpen die bijdragen aan de hoofdgedachte.
Het boek heeft een prachtig en duidelijk motto:
Let me be by myself in the evenin’ breeze,
And listen to the murmur of the cottonwood trees,
Send me off forever but I ask you please,
Don’t fence me in.

c. Het onderwerp: vriendschap en loslaten

d. De hoofdgedachte/het thema: het leven is niet zoals het is, het leven is zoals je het neemt.

e. De personages:

Dirk:
- uiterlijke kenmerken: jong en oud (verandert per passage), blank, bruin haar, ziet er moe en ziek uit door de kanker. Hij was, als Nederlander, soldaat in het Duitse leger.
- innerlijke kenmerken/karakter: eerlijk, rustig, lief.
- Hij is een type, dat het leven neemt zoals het komt, staat niet te lang stil bij dingen die hij onbelangrijk acht, maar hecht wel waarde aan échte vriendschap.

Harris:
- uiterlijke kenmerken: jong en oud (verandert per passage) zwart, rode pet, gespierd. Hij is katoenplukker. Later was hij eigenaar van een tabakswinkel.
- innerlijke kenmerken/karakter: heel sociaal en aardig, lief.
Hij is een type, dat gemakkelijk contacten legt. Hij heeft slechte herinneringen aan het verleden en weet waar het echt gevaar ligt, maar hij laat zijn leven er niet door bepalen.

Jennifer:
- uiterlijke kenmerken: ongeveer 40 jaar, denk ik, zwart.
- innerlijke kenmerken/karakter: wantrouwend, overlever, wanhopig
- Zij is een type, dat er alles voor doet om aan geld te komen om te overleven. Toch heeft ze haar principes.
Ze is niet bang om alleen te zijn, maar wel voorzichtig.

f. De tijd:
- historische tijd: het verhaal speelt zich in sommige passages af in de 2e
wereldoorlog, in andere is het zesendertig jaar later, eind 70-er jaren van de vorige eeuw.

- verteltijd: het verhaal beslaat 286 pagina’s, verdeeld over 33 hoofdstukken.

- vertelde tijd: Het verhaal speelt zich af in 2e helft van 2e wereldoorlog (1943-1945) en het beschrijft de periode, waarin Dirk op weg is naar Harris, 36 jaar later (1979). De afwisseling tussen de verhaallijnen is complex. Dat maakt het uit elkaar rafelen erg moeilijk. Daarom kun je alleen het hele boek als vertelde tijd aanwijzen.
Er zijn ook nog hoofdstukken waarin het niet duidelijk is in welk jaar het zich afspeelt, ergens in de periode tussen 1943 en 1979.

- chronologisch ja/nee?: Nee, de periodes gaan willekeurig door elkaar heen, met een side-story om het extra verwarrend te maken. Ook zitten er veel herinneringen in.

g. De ruimte/het decor:
De katoenvelden, bij het kamp in Texas zijn heel belangrijk. Zij vormen de basis van de vriendschap tussen Harris en Dirk. Hier ontmoeten ze elkaar, vertellen ze elkaar verhalen en maken ze dingen
mee. Hier ontmoet Dirk ook zijn tijdelijke vriendin, die tevens de zus van Harris is. De rest van het verhaal speelt zich af op reis ergens naartoe door Amerika, met tijdelijke tussenstops, bijvoorbeeld in een motel of ziekenhuis. Hier wordt ook een groot deel van het verhaal verteld, maar dat is te groot en vaag om op te sommen.

h. Het vertelperspectief:
- door wiens ogen?: Dat verschilt per passage. Het wisselt tussen Harris, Dirk en Jennifer. De belangrijkste vertellers zijn Dirk en Harris.

- welke vertelwijze?: Het verhaal wordt verteld vanuit de vertellers, maar het is niet in de ik-vorm. Er wordt veel verteld over wat de hoofdpersonen zien, opvallen, doen, en denken.

5. De bronvermelding
- boekverslag: scholieren.com door Cees van der Pol, 1 oktober 2010
- recensie: NRC boeken door Elsbeth Etty, 28 september 2010
- interview: boeken.vpro.nl door Dirk-Jan Arendsman, 6 juli 2010

6. De bijlagen
Het in de bronvermelding opgenomen materiaal heb ik alleen gebruikt als extra informatie, omdat het boek erg ingewikkeld was. Na het lezen van het boek gaven de recensies me meer inzicht om vervolgens het verslag zelf te kunnen maken. Het verslag bevat mijn eigen mening en interpretatie van het boek. En hoewel het moeilijk was, was het uiteindelijk toch de moeite waard.