Ik wás Amerika door Gustaaf Peek

Feitelijke gegevens over het boek

Verschijningsdatum 1e druk: 6 september 2010
Gebruikte druk: 1e
Aantal bladzijden: 282
Uitgeverij: Querido

Beschrijving van de cover

Op de zwart-witte cover staat een foto van een negerstel dat aan het dansen is. Het is echt een sfeerbeeld uit het Amerika van enkele decennia geleden.

Genre

“Ik was Amerika” is een psychologische roman over vriendschap, herinneringen aan de oorlogsjaren, en de intermenselijke verhoudingen als discriminatie en racisme.

De flaptekst

Dirk, een Nederlander vechtend voor de nazi’s, wordt door de geallieerden gevangengenomen in Noord-Afrika. Samen met duizenden Duitse krijgsgevangenen wordt hij overgebracht naar een van de vele kampen in de VS. De mannen eten goed, leren Engels, voeren toneelstukken op, maar ze moeten ook tussen de zwarte arbeiders op de katoenvelden werken. Dirk sluit vriendschap met de tractorrijder Harris en ontmoet diens mysterieuze halfzuster, Cicely.
Zesendertig jaar later keert Dirk terug naar Amerika. Hij reist over de lange wegen van het land opnieuw richting Texas. Harris wacht in Houston op zijn oude vriend. De oorlogsjaren zullen de mannen nog eenmaal samenbrengen.

Samenvatting van de inhoud

Opmerking vooraf: De structuur van de roman is erg caleidoscopisch en de inhoud zou op die manier heel fragmentarisch in de samenvatting worden opgenomen. Dat is niet prettig te volgen voor de lezer. In deze samenvatting heb ik er dus voor gekozen om de gebeurtenissen te vertellen in de volgorde van de tijd.

Het begint met een hoofdstuk waarin de neger Harris Nieuwjaar 1943 viert. Hij zit in een café waarin hem geen bier wordt geschonken. Een soldaat krijgt later wel bier. Wordt hij gediscrimineerd?

Dirk Winter is in de Tweede Wereldoorlog in Duitse Dienst gegaan. In Afrika wordt hij door de Amerikanen krijgsgevangen gemaakt. Wat weinig mensen weten, is dat de Amerikanen deze gevangenen naar Amerika overbrachten en ze in kampen opsloten. In feite werden ze goed behandeld, kregen voldoende te eten en werden door de Amerikanen zelfs voorgetrokken boven de lokale negerbevolking. De Duitse gevangenen mogen in die tijd zelfs een theaterzaaltje bouwen, voetbalwedstrijden spelen waarbij ze suiker als grondstof voor de krijtlijnen gebruiken.

Dirk Winter heeft in de jaren 1943-1945 in een kamp in Texas gezeten en hij moest toen o.a. op het landgoed van ene mr. en mrs. Love werken in de katoenpluk. Hij ontmoet in die tijd een neger Harris die hem tips geeft hoe hij het beste met die taken kan omgaan. Mrs. Love laat de jonge Dirk als tuinman wat lichtere karweitjes opknappen. Ze komt hem opzoeken en vertelt over de “gruwelijke” gebeurtenissen die ze vroeger heeft gezien toen negers gestraft werden voor overtredingen en op gruwelijke wijze werden opgehangen. Negers zijn voor haar inferieur. Dirk zegt in zo’n gesprek hetzelfde over Joden. Die deugen immers ook niet.

Harris heeft een halfzusje Sissy. Die werkt ook op het landgoed en in de mannengemeenschap van het Duitse kamp valt ze natuurlijk op. Dirk en Sissy worden op elkaar verliefd en ze zijn lichamelijk tot elkaar aangetrokken. Dat leidt tot een ongewenste zwangerschap en Sissy verdwijnt van het terrein. Al eerder heeft ze een abortus ondergaan, maar deze keer wil ze het kind houden.
In het kamp moet Dirk van een van zijn meerderen een andere gevangene een lesje leren, omdat hij zich niet aan de kampregels hield. Hij slaat er met een stok op los samen met enkele andere gevangenen. Maar de man overleeft de strafbehandeling niet. Enkele dagen later sterft deze Kirch.

De contacten met Harris worden steeds heviger. Het worden vrienden. Maar de blanke Amerikanen in de buurt zien daarin niet veel. De negerhaters achtervolgen op een middag Dirk en Harris en hangen hen aan een hoge boom op. Maar op het allerlaatste moment worden ze gered door Duitse krijgsgevangenen die de zaak niet hadden vertrouwd. Dirk komt bij in het ziekenhuis, maar hij weet niet waar Harris is. Dirk heeft gebroken ribben en hij hoort dat Harris ergens door zijn hafzus Sissy wordt verzorgd.
Wanneer de bevrijding komt, laten de Amerikanen filmbeelden zien van de Joodse Holocaust. Er komt rumoer onder de gevangenen en de Amerikanen openen het vuur op de Duitsers. Er komen enkelen om het leven. Later wordt er in het kamp een nieuwe lading gevangenen aangevoerd: deze keer zijn het Japanners.

In de periode tussen de oorlog en de terugkeer van Dirk ( zie hieronder) zijn er in de roman tussenstukken wat tijd en verteller betreft. In een aantal ervan is een jonge vrouw Jennifer de rechterhand van een makelaar. Ze moet bezichtigingen leiden, maar omdat ze de sleutel van die huizen heeft, maakt ze er een vreemde gewoonte van om ’s nachts in de huizen te slapen. De lezer zal er geen idee van hebben wat deze Jennifer te maken heeft met de andere vertellers. Jennifer vindt in een van die huizen een pistool. Dat neemt ze mee en ze gaat er gebruik van maken. Zo berooft ze een aantal mensen. Jennifers nachtelijke slaapacties worden door een collega-makelaar ontdekt. Ze wordt paniekerig en gaat weer op rooftocht uit. Ze berooft o.a. een drankzaak. Later wordt ze op straat herkend door een agent. Die schiet gericht en ze wordt geraakt. Harris krijgt later bezoek van een man die zijn ex-vriendin zoekt, Jennifer. Dat moet volgens zijn gegevens familie van Harris zijn. Eigenlijk heet Jennifer namelijk Amarinta. Die naam had Harris haar zelf gegeven, omdat ze bij de geboorte haar moeder Sissy had verloren. Amarinta ( dus ook Jennifer) is het kind van Dirk en Sissy. Maar ze is dus doodgeschoten.

Harris heeft intussen een relatie gekregen met een zelfbewuste negervrouw Lilly. Ze kwam bij hem kranten kopen in de Dutch Tobacco Shop. Na een lange verkenperiode gaan ze met elkaar uit en hebben ze uiteindelijk ook seks. Harris vertelt Lilly over de oorlog en zij wil als aspirant-schrijfster zijn verhalen opschrijven. Ze leest veel boeken en vertelt daaruit aan Harris. Ze hoest echter heel vaak en ze maakt een ziekelijke indruk. Ze gaat ergens een keer een lezing geven over racisme en dat levert veel rumoer op in de zaal. Harris ontzet zijn vriendin. Ze trouwen vlak voordat Lilly voor de eerste keer zal worden geopereerd. Ze hebben een rustige huwelijksnacht: geen seks wel een boel liefde. Daarna wordt ze geopereerd, maar de toestand verzwakt heel snel en ze komt eigenlijk niet door de operatie heen. Wanneer de dokter komt aanlopen, weet Harris al wat hij gaat vertellen..

In 1979 gaat Dirk Winter op uitnodiging van Harris naar Amerika. Hij komt in New York aan, neemt zijn intrek in een hotel, hij kijkt naar oorlogsfilms op de hoteltelevisie en ziet dat het eigenlijk maar nep is. Hij wil snel naar het zuiden, naar Texas waar hij in de oorlog gevangen heeft gezeten. Hij gaat op zoek naar Harris.
Dirk rijdt met de trein naar Philadelphia , maar er komt een botsing van de trein met een auto en hij moet verder reizen met een huurauto. Hij rijdt naar het zuiden, maar hij heeft niet op zijn benzinemeter gelet en komt aan de kant van de weg te staan. Hij krijgt een lift van een bejaard stel naar hun huis waar ze een reservetank benzine voor hem hebben.
Maar met Dirk zelf gaat het niet zo goed. Hij denkt ook terug aan zijn huwelijk met Nettie. Ze hebben geen kinderen kunnen krijgen. Van de dokter weet hij dat het aan Nettie ligt, maar hij zegt tegen haar dat hij de “schuldige “is. Nettie wil zo graag kinderen dat ze hem vraagt enige tijd met andere mannen te mogen vrijen om zwanger te raken. Dirk staat het toe, maar ze wordt natuurlijk niet zwanger.

Hij moet nieuwe medicijnen hebben, maar hij wordt alleen maar zieker. Hij moet heel vaak braken. Hij stapt toch in zijn auto om verder te reizen en hij krijgt een auto-ongeluk. Wanneer hij weer bijkomt uit zijn coma, zit Harris aan zijn bed. Zijn naam was aangetroffen in de beurs van Dirk. Van Harris vernemen we dat Dirk aan kanker lijdt, maar de dokter zegt dat het met zijn hart ook slecht gesteld staat. Ze hebben het over vroeger en over Sissy en zijn dochter.
Dirk wil dolgraag het graf van zijn kind zien en probeert Harris zover te krijgen hem daarheen te rijden. Volgens de ex-vriend van Jennifer lag ze ergens in San Francisco. Harris voelt zich te oud om de reis te maken.
Dirk neemt afscheid van Harris en rijdt in een huurauto op weg naar San Francisco. Hij heeft in het huis van Harris een envelop met 2000 dollar achtergelaten. Onderweg krijgt hij pijn aan zijn hart en hij rijdt de auto de berm in.

Een passerende automobilist komt kijken wat er aan de hand is, maar Dirk is al dood. De man waarschuwt de politie. “s Avonds vertelt hij het verhaal aan zijn vrouw. De overleden man kwam uit Nederland. Zijn vrouw zegt dat de Nederlander een verre reis had gemaakt om hier dood te gaan. De man geeft haar gelijk.

Titelverklaring

Over de mogelijke titelverklaring zegt Elsbeth Etty in haar recensie in het NRC (vrijdag 24 september 2010) het volgende Wat Harris en Dirk bindt, is het verdwenen kind van Sissy, Dirks dochter aan wie Peek zijn indringendste hoofdstukken wijdt. Deze verweesde jonge vrouw, nazaat van Afrikaanse slaven en een onbekende Nederlander met een bruin verleden staat helemaal alleen. Plunderend en moordend gaat zij in San Francisco anoniem ten onder. Is zij de titelheldin van deze roman, was zij Amerika?
De titel doet ook denken aan de gevleugelde uitspraak van Harry Mulisch: ‘In bén de Tweede Wereldoorlog’, omdat hij zich met zijn joodse moeder en foute Oostenrijkse vader het product kan noemen van daderschap en slachtofferschap tegelijk. Bij Peek slaat het pars pro toto (ik = Amerika) niet op het definiëren van zijn eigen ambigue identiteit. Als hij al autobiografische elementen in zijn romans verwerkt, zoals zijn donkere uiterlijk of zijn gemengde Indisch- Duits-Engelse afstamming dan gebeurt dat nooit rechtstreeks.

Opdracht

De roman wordt opgedragen aan “Maaike Tess.”

Motto

De roman heeft een Engelstalig citaat als motto:
Let me be myself in the evenin’ breeze,
And listen to the murmur of the cottonwood trees,
Send me off forever but I ask you please,
Don’t fence me in.

Dit zijn enkele regels uit een bekend westernliedje van Bing Crosby: ‘Don’t fence me in” (1944) Het liedje was ook al eerder door andere zangers uitgebracht. Het is heel goed mogelijk dat Harris en Dirk het liedje tijdens de Tweede Wereldoorlog hebben gehoord. De regels zijn van toepassing op hun situatie.

Structuur
De structuur van deze roman is niet eenvoudig. Peek wisselt zowel van verteller als van tijdlaag. Er zijn twee tijdlagen die elkaar steeds afwisselen: de oorlogsperiode van 1943-1945, toen Dirk in een kamp in Texas werd vastgehouden. In die tijd ontmoet hij de neger Harris en ze sluiten vriendschap. Dirk ontmoet ook Sissy, het halfzusje van Harris/
Zesendertig jaar later gaat Dirk Winter opnieuw naar Amerika. Hij gaat op zoek naar Harris en ze vinden elkaar inderdaad terug.
Er zijn echter ook hoofdstukken die aan de zoektocht van Winter voorafgaan. Daarin wordt bijvoorbeeld verteld hoe Harris kennis heeft gemaakt met Lilly, een vrouw die erg lief voor hem was.
Ook zijn er hoofdstukken waarin opeens een vrouw Jennifer, die voor een makelaar werkt, vertelt wat ze doet in de huizen die ze aan potentiële klanten laat zien. Pas veel verderop in de roman blijkt dat deze Jennifer eigenlijk Amarinta heette en de dochter was van een kortstondige verliefdheid tussen Sissy en Dirk.

Er zijn door het hele boek heen ook enkele cursief gedrukte stukjes. Ze gaan o.a. over :
- de zelfmoord van Dirk moeder toen hij veertien was
- de dood van zijn vader toen hij negentien jaar was
- de dood van Sissy bij de geboorte van haar dochtertje
- de moord die Dirk in Amsterdam in 1939 pleegt.
Het eigenaardige van deze stukjes vertelde tekst is dat ze in de roman verder niet meer worden aangehaald of terugkomen. Het lijkt alsof ze helemaal op zichzelf staan. Bovendien zijn ze erg kort en doorbreken ze de vertellijn van het verhaal nauwelijks.

Maar de lezer weet door deze fragmentarische of caleidoscopische structuur na enkele hoofdstukken eigenlijk niet wat de vertellers met elkaar te maken hebben. Maar Peek is een meester in het maken van puzzels. Hij laat ze aan het eind prachtig in elkaar vallen.
Peek legt weinig uit en dat vergt inspanning van een intelligente lezer.
In totaal wordt het hoofdverhaal verteld in 33 hoofdstukken die met een Romeins cijfer worden aangeduid.

Perspectief
Er is in deze roman een wisselend perspectief. Er zijn diverse personale vertellers. Aan het begin van de roman is het volstrekt onduidelijk in welke relatie ze tot elkaar staan.
De belangrijkste twee vertellers zijn: Dirk Winter, een Nederlander die tijdens de oorlog in Amerika als Duits krijgsgevangene in een kamp heeft gezet,
De andere verteller is Harris, een neger die Dirk in die tijd ontmoet. Harris werkt als katoenplukker op een boerderij en hij helpt Dirk. Ze lunchen vaak samen.
Dan is er een vertelster Jennifer. Vooral in het begin is haar relatie met de andere twee heel onduidelijk. Later blijkt dat Jennifer de dochter van Dirk is en het nichtje van Harris.

Er worden ook nog enkele stukjes cursieve tekst geplaatst. Het zijn fragmenten waarin Dirk vertelt over de zelfmoord van zijn moeder, de dood van zijn vader, de moord die hij pleegt in Amsterdam. Harris vertelt in een van die stukjes over de dood van zijn halfzusje bij de geboorte van haar dochtertje.

En in het allerlaatste hoofdstuk komt er nog een alwetende verteller in het spel met de lezer. Dirk zit dood in zijn auto en hij wordt gevonden door een automobilist die d epolitie waarschuwt.

De tijdlagen van het verhaal
Er zijn eigenlijk twee belangrijke tijdlagen in het verhaal.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog (vanaf eind 1943) is Dirk naar Amerika overgebracht en hij heeft in een opvangkamp in Texas gezeten. Daar heeft hij tot aan de bevrijding van Europa moeten bivakkeren.
Zesendertig jaar daarna gaat Dirk Winter naar Amerika terug om Harris opnieuw te ontmoeten. Hij is eigenlijk ziek: hij heeft een tumor. Hij komt aan het einde van de roman om.
Dan zijn er nog hoofdstukken waarvan eigenlijk niet uit te maken valt in welk jaar ze spelen. Het is allemaal gebeurd in de tijd tussen 1945 en 1979 in.

Het decor van de handeling
Amerika is het decor van de roman. In de oorlogsjaren is dat voornamelijk het kamp in Texas waar Duitse krijgsgevangenen werden opgesloten. Ze werden eigenlijk prima onderhouden, kregen goed te eten , terwijl de negers (Harris) met de nek werden aangekeken en werden gediscrimineerd. Winter vertelt over de toestanden in het kamp en daarbuiten, wanneer hij op het land van mrs. Love mag werken in de katoenvelden.
In het verhaalheden vertrekt Dirk Winter van New York naar het zuiden en hij komt tenslotte weer in aanraking met Harris.

Uitgewerkte thematiek
Het valt niet eens mee om de thematiek van de roman te bepalen. Gustaaf Peek wil zoals in eerdere romans een aantal in menselijk opzicht belangrijke zaken aantonen met zijn roman.

Er is natuurlijk eerst de zoektocht van Dirk Winter naar het verleden van ruim dertig jaar geleden.
Daar heeft hij de Nederlander in Duitse dienst vriendschap gesloten met een neger (toch niet de doelgroep die Hitler met zijn Arische mens op het oog had). Het vreemde is ook dat de
Duitse krijgsgevangenen in de kampen beter behandeld werden dan de lokale negers. Dat is goed te zien in de hoofdstukken waarin Dirk met mrs. Love praat. Het is een aardige vrouw, maar ze voelt niets voor negers. En passant zegt Dirk tegen haar dat het met de Joden ook zo gesteld is. Misschien wil Peek wel aantonen met zijn roman dat het leven van toevalligheden aan elkaar zit. Dirk zijn moeder is toen hij jong was overleden en hij gaat (na een moord ) naar Duistland waar hij zich in 1939 aanmeldt voor het Duitse leger. Zo krijgt hij de opvattingen over de joden mee. Voor hetzelfde geld word je geboren in The States en heb je een verkeerde huidskleur. Ook dan zijn de gevolgen heel groot en loop je de kans gelyncht te worden door blanke negerhaters. Die zorgen in de kampen overigens weer heel aardig voor de Duitsers.
Het toeval blijft een rol spelen. Sissy, ontmoet Dirk in het kamp en daaruit volgt een zwangerschap. Sissy moet dan weg uit zijn omgeving en ze overlijdt kort na de bevalling. Dirk heeft dus een dochter, maar die kent hij niet. Als hij later na de oorlog naar Nederland teruggaat en trouwt met Nettie, kunnen ze juist geen kinderen krijgen. Ook dat noodlot treft hem. En wanneer hij op verzoek van Harris nog een keer naar Amerika gaat, treft hem ook het
een en ander. Intussen lijdt hij niet alleen aan kanker, ook zijn hart functioneert niet goed. Hij is vol verbazing over de Amerikaanse samenleving (verwijst de titel misschien toch weer naar hem?) en hem overkomen een aantal ongelukken ( de treinbotsing, een eerste auto-ongeluk) Wanneer hij weer bijkomt, zit Harris aan zijn bed: de verhalen over vroeger kunnen worden opgehaald, maar zowel zijn ex-geliefde als zijn dochter zijn inmiddels dood. Op weg naar het graf van Amarinta/Jennifer in San Francisco krijgt hij een hartinfarct waar de dokter hem al voor gewaarschuwd had. Zijn dood maakt zijn hele reis zinloos. Een queeste naar het verleden, op zoek naar oude vriendschap, is een desillusie geworden. Peek heeft geen al te vrolijke boodschap in zijn romans. Een “American Dream” die een nachtmerrie wordt.

Wanneer je voor je leesdossier enkele motieven moet noteren, kun je denken aan:
- de queeste naar het verleden
- discriminatie en rassenhaat (negerhaat, Jodenvervolging)
- de naweeën van een oorlog
- De Amerikaanse samenleving die heel divers is (soms nep, soms hulpvaardig, soms hypocriet)
- Verliefdheid
- Kinderloosheid (Dirk en Nettie)
- de dood van een geliefde (Sissy, Lilly)
- het toeval
- het noodlot slaat toe (de dood van Jennifer, Dirk)
- de desillusie (van een droomreis)

Beoordeling scholieren.com
Gustaaf Peek heeft met “Ik was Amerika”zijn derde indrukwekkende roman geschreven. Maar hij maakt het de lezer niet gemakkelijk. Zeker waar het de structuur betreft, is het oppassen geblazen. Pas na een groot aantal hoofdstukken vallen de puzzelstukjes die Peek aan zijn lezer heeft voorgeschoteld op de juiste plaats. Peek is een groot schrijver waar het de structuur betreft. Zeker ook omdat hij zelf niet in zijn eigen vangnetten verstrikt raakt. Apart is ook dat Gustaaf Peek het soms niet de moeite vindt om bepaalde dingen te vermelden en daardoor laat hij veel aan de fantasie van de lezers over. Daarin onderscheidt hij zich van veel moderne schrijfsters die maar voorkauwen en voorkauwen en uitermate gedetailleerde feiten aan de lezers willen overbrengen (denk bijvoorbeeld aan de schrijfsters van literaire thrillers)

Ook beperkt hij zich niet zoals zoveel jonge auteurs tot de autobiografische gegevens. Er is nog geen romans geweest waarin hij over zijn eigen jeugd e.d. heeft geschreven. Tot nu toe gaat het om grotere historische onderwerpen. (Tweede Wereldoorlog, mensensmokkel, discriminatie)
Hij deed historisch onderzoek in zijn twee eerdere romans (Armin en Dover) en in een interview tijdens de Manuscripta-manifestatie geeft hij ook aan dat de historische gegevens van de Duitse krijgsgevangenkampen in Amerika hem gefascineerd hebben.

Daardoor wordt “Ik was Amerika” geen gemakkelijke roman voor je lijst. Maar als je het boek lees en kiest op je lijst, heb je wel een goed nummer. Ik adviseer het vooral aan bij lezers die enige ervaring hebben. Andere minder ervaren lezers zullen wellicht moeite hebben het boek te begrijpen.

De literaire waarde daarentegen is boven het gemiddelde. Ik zou docenten willen adviseren drie punten op de lijst toe te kennen.

Recensies
De romans van Gustaaf Peek worden in de regel door bekende recensenten erg goed ontvangen. Men is in het algemeen van mening dat Peek aan een indrukwekkend oeuvre bezig is.
In Het NRC van vrijdag 24 september 2010 schrijft Elsbeth Etty : De geschiedschrijver van de American Dream is in Ik was Amerika Miss Lilly, een bibliothecaresse met wie Harris op zijn oude dag alsnog het geluk vindt. Ze bedrijven voor het eerst de liefde op 30 april 1975, het einde van de Vietnamoorlog. Lilly, een vrijgevochten zwarte vrouw, hoort nergens bij, wordt uitgekotst door zwarte burgerrechtenactivisten omdat ze de Amerikaanse discriminatie van andere minderheidsgroepen, in casu de Chinezen, aan de kaak stelt. Lilly is al dood als Harris en Dirk elkaar bijna veertig jaar na het einde van WO II weer ontmoeten. Ze zijn beiden alleen op de wereld, maar beschouwen elkaar als familie. Ziedaar, zoals Harris het uitdrukt, ‘het verbond tussen een mens en zijn geheimen’.
In korte, fabelachtig geschreven fragmenten die op het eerste gezicht los van elkaar lijken te staan, en pas op het einde als een puzzel in elkaar vallen, blijkt hoe de van toevalligheden aan elkaar hangende levensverhalen met elkaar verweven zijn. Alleen al de vorm van dit mozaïek is superieur. Zolang deze niet-lineaire verteltrant die de auteur al vaker met succes beproefde niet verwordt tot maniertje, kan Peek ermee uitgroeien tot een groot schrijver van een betekenisvol oeuvre.
In De Volkskrant van zaterdag 25 september is Greta Riemersma ook enthousiast over de door Peek gehanteerde manier van vertellen. Peek onthult flarden, vlinderachtig schampt hij langs de geschiedenis – een techniek die hij consequent volhoudt, meer nog dan in zijn voorgaande romans. Nergens put hij zich uit in verklaringen van gedragingen. Dirk vermoordt een man en daarna nog één, maar we horen niet expliciet waarom deze mensen dood moesten, we horen niets over eventuele schuldgevoelens, wroeging desnoods. Het is zoals het is, Dirk maakt twee mensen af en wie weet hoeveel hij er in dienst van het Duitse leger nog meer om zeep heeft gebracht. En toch raakt het leven van deze man verweven met dat van een gediscrimineerde, zwarte plantagearbeider. Onderling drukken zij zich meestal niet uit in het Engels, maar in het Nederlands, of welke taal dan ook maar. Tussen hen vallen uiteindelijk alle barrières weg. ‘We zijn familie’, merkt de zwarte vriend op. Racisme is niet alleen een toevalligheid, het is dus ook (en vooral) stompzinnig, laat Peek ons zien. Hij laat de zwarte vriend de Hitlergroet brengen en Dirk Duitse strijdliederen zingen, zo vals, ha ha ha, wat een idioot gedoe, de mannen bescheuren zich van het lachen.
Dat is zijn tactiek: hoe erger de gebeurtenissen, hoe alledaagser hij ze maakt. En hij doet dat zo beeldend, dat de dreun van dit verhaal nog dagen nadendert.
Een van de eerste recensies verscheen echter op internet. (16 september 2010) De bekende site van www.recensieweb.nl liet Marleen Louter de nieuwe roman beoordelen. Maar aan het wisselende perspectief, de tijdssprongen en de afwisseling tussen het vertellen van de grote lijn en het inzoomen op details kleeft ook een nadeel. In sommige scènes blijken de tijdsprongen te groot, is het kader te onduidelijk om een gebeurtenis te kunnen plaatsen. Met name aan het begin van de roman laat Peek te veel over aan de intuïtie van de lezer. Die hoofdstukken zijn een voor een prachtig, maar glippen je door de vingers voor je ze hebt kunnen vastpakken.
Daardoor blijft het verhaal ondanks de intrigerende personages en de stijl van Peek lange tijd op afstand, terwijl de roman binnen de hoofdstukken juist uitblinkt in subtiliteit en timing. Tegen het einde grijpen de scènes wel in elkaar en komt de roman in al zijn gelaagdheid en nuance tot uiting. In het heden vinden de twee oude vrienden elkaar terug – net voor het te laat is. Maar in het verleden verduistert een gitzwarte scene het helverlichte Texaanse landschap van de oorlogsjaren en zet de vriendschap van Dirk en Harris in een ander licht.
Zoals het een contrast is dat Dirk en Harris ooit tot vrienden maakte, zo is het dat contrast dat de roman uiteindelijk ook tot een eenheid maakt – net voor het te laat is.
Op de site van www.pinkbullets.nl schrijft Judith op 6 september 2010 al: “ Sommige boeken zijn bijzonder lastig te recenseren. Ik was Amerika is zo'n boek. Als recensent wil je zo min mogelijk vertellen over het verhaal, omdat je het als lezer gewoon moet ervaren. De korte samenvatting die ik hierboven heb neergezet doet het boek dan ook geen recht. Maar ik wil jullie simpelweg niet meer vertellen over Dirk en Harris, de mysterieuze Jennifer die drastische stappen onderneemt om aan geld te komen, de spillepoten van Werner, Miss Lily en de Hooverdam en een enge lynchpartij.
Gustaaf Peek heeft in dit boek een aantal verhalen geschreven, die bijzonder mooi via flashbacks aaneengevlochten zijn. Door elke flard verlang je naar een volgende flard en als je het boek uit hebt, ben je officieel bevredigd, want je hebt als lezer eindelijk alle informatie waar je zo naar snakte. Officieus ben je echter geenszins bevredigd, simpelweg omdat het leven geen sprookje is en niet alle verhalen een gelukkig einde hebben.
Dat klinkt deprimerend, maar toch kreeg ik tijdens en na het lezen een enorm prettig gevoel, simpelweg omdat ik een goed geschreven en meeslepend boek las. Daarom krijgt “Ik was Amerika” vier van de vijf roze kogels.
Over de schrijver en eerder gepubliceerde werk
Bron: website Wikipedia
Gustaaf Peek (1975) is een Nederlandse schrijver. Hij studeerde Engelse Taal- en Letterkunde aan de Universiteit Leiden. Gedichten en korte verhalen van hem zijn onder meer verschenen in Lava, De Tweede Ronde, Tzum en Nymph.
In de zomer van 2006 publiceerde uitgeverij Contact zijn debuutroman Armin. Op 16 november 2006 was hij te zien op het Crossing Border festival in Den Haag.
Begin 2008 verscheen zijn tweede roman Dover. In deze roman is de Chinese vluchteling Tony de hoofdfiguur van een drama dat zich in 2000 ook in de werkelijkheid heeft afgespeeld, toen 58 illegale Chinezen in Dover aankwamen maar gestikt bleken te zijn.
In 2009 maakte hij een overstap naar uitgeverij Querido.