Maarten ’t Hart – Het woeden der gehele wereld

Maarten ’t Hart
Het woeden der gehele wereld
Wolters-Noordhoff, Groningen, 1998, (eerste druk in 1993)
284 blz.
01/01/09

motivering
Ik begon met mijn vader en mijn broer om raad te vragen voor het uitzoeken van een goed en fatsoenlijk boek. Dus met die raad en een flinke lijst aanraders ging ik naar de bibliotheek. Aangezien ik een beetje aan de late kant was kon ik natúurlijk niets meer vinden van mijn lijst, dus keek ik thuis in de boekenkast of er daar misschien een paar boeken van mijn lijst tussen stonden. Ik wilde eerst eigenlijk ‘de kroongetuige’ lezen van Maarten ’t Hart, maar die hadden we helaas niet, dus heb ik uiteindelijk deze er tussen uit gevist. Nadat ik de achterkant gelezen had leek het me lang niet zo slecht.

Van de achterkant van het boek vernam ik dat het verhaal een soort detektive is. Er wordt verteld dat er een politieagent op klaarlichte dag wordt doodgeschoten en dat deze gebeurtenis het leven van Alexander (de hoofdpersoon) beinvloed. Het boek spreekt mij aan omdat ik wel van moorden oplossen houd. Ik las vroeger ook vaak Baantjer, maar dat valt hier natuurlijk niet echt mee te vergelijken, omdat dat fictie verhalen zijn. Misschien was het nieuwsgierigheid wat mij overhaalde het boek te lezen. Het verschil tussen een literaire detektive en een lecturaire detektive. Zit daar zo’n verschil in?

Eerste reactie
Toen ik het boek uit had gelezen begreep ik het nog niet helemaal, maar toen ik de laatste paar hoofdstukken nog een keer las begon het tot me door te dringen wat er nou precies aan de hand was. Aan het einde van het boek is er nog steeds geen duidelijk antwoord gegeven. Er wordt niet letterlijk verteld wie nu uiteindelijk de moordenaar van de politieagent is, alhoewel daar wel een paar aanwijzingen voor zijn. Toen ik het boek begon te lezen kwam ik er niet echt doorheen. Het ging heel moeizaam en ik dwong mezelf elke avond een hoofdstuk te lezen. Na een tijdje begon ik het interessanter te vinden en toen ik het boek net uithad, vond ik het nog niet zo heel slecht.

Het verhaal is inderdaad een detektive, maar is ook een psygologische roman. Er wordt dus niet alleen geprobeerd een moord op te lossen, maar er zit ook een ander verhaal in verweven. Dat had ik op het eerste gezicht niet verwacht. Dit boek is daardoor ook niet echt te vergelijken met één van de ‘Baantjer’ series, omdat er wat meer achter schuilt dan de gewoonlijke detektives (die zijn wat typischer). Doordat dit boek een verhaal verteld met als dekmantel de moord, wordt het wat interessanter om te lezen. Het was daardoor ook iets anders dan ik verwacht had. Ook de schrijfstijl moest ik wel aan wennen. Vooral de stukjes waarin de schrijver bladzijdes lang over bepaalde klassieke composities aan het praten is. Ik wist niet echt wat ik daarbij voor moest stellen (bijvoorbeeld: de vijfde symphonie van Beethhoven ofzoiets dergelijks).

De fabel

Eerste deel

• Een logger met daarop een aantal mensen
proberen naar Engeland te vluchten

Tweede deel

• Alexander is getuige van de moord op Vroombout
• Alexander probeerd de stukjes van de onopgeloste moordzaak op een rijtje te zetten, door de verschillende informatie die hij van tijd tot tijd krijgt
• Wanneer Alexander later gaat studeren komt hij verschillende mensen tegen die iets met de moord te maken hebben
• De ouders van Alexander komen hem opzoeken om hem iets belangrijks te vertellen
Derde deel
• Alexander komt achter de waarheid

Persoonsbeschrijving

beginsituatie
Het verhaal speelt zich af vlak na de tweede wereld oorlog. Alexander Goudveyl (hoofdpersoon) groeit op in dorp samen met zijn ouders, die een lorrenhandel bezitten. Ze zijn heel arm. Hun enige inkomsten zijn de lorren die zijn vader verzameld. De familie Goudveyl wordt niet echt geaccepteerd in het dorp, omdat ze de lorrenhandel zomaar hebben overgenomen, die vroeger van een Jodenfamilie was, maar die waren afgevoerd. Alexander wordt ook heel erg gepest op school, maar hij kon de pijn verdragen door zijn voorliefde voor de klassieke muziek. In hun garage staat een oude piano, waar Alexander vaak op speelt. Hij blijkt heel getalenteerd te zijn na een paar keer oefenen en verslijt daar vele dagen.

Eerste deel:

Het eerste deel van het boek speelt zich af in de tweede wereldoorlog. Een aantal mensen proberen met een logger naar Engeland te vluchten. Het lukt hun echter niet om te vluchten, want al gauw worden ze gezien en beschoten door een Duits schip. Ze zijn genoodzaakt om terug te keren en toch maar onder te duiken.

Tweede deel:

Allexander Goudveyl is op een dag getuige van een moord op een politieagent. De politieagent (wel beter bekend als Vroombout) wordt neergeschoten waar Allexander bij is, alleen hij ziet niet wie de dader is. Hij is namelijk op dat moment piano aan het spelen, en hij beseft nog niet zo goed dat er iemand is neergeschoten. Later vindt hij Vroombout dood en hij schrikt heel erg. Hij kan de moord niet loslaten en is gemotiveerd om de zaak op te lossen. Toen het voorval gebeurde meende Alexander dat het pistool (waarmee Vroombout was vermoord) ook even op hem gericht was. Hij is bang dat de moordenaar van Vroombout vroeg of later terug komt om hem te vermoorden. De moord beïnvloed zijn leven. Langzaam maar zeker krijgt hij een beeld gecreeërd door de verschillende informatie die af en toe op hem afgeschoten wordt. Naarmate de jaren verstrijken wordt de lust om de moord op te lossen steeds minder en Alexander laat het er steeds meer bij zitten.

Totdat Alexander op kamers gaat en farmacie gaat studeren in Leiden. Hij komt daar verschillende mensen tegen die iets met de steeds ouder wordende moordzaak te maken hadden. Alexander komt met hen in aanraking en wordt opnieuw gestimuleerd, doordat hij steeds dichter bij het antwoord komt.

De ouders van Alexander komen hem in Leiden opzoeken om hem iets belangrijks te vertellen, maar krijgen niet de kans om het goed uit te leggen en vertrekken daarna weer, met de verwachting dat Alexander toch wel zo slim is en dat hij het toch wel begrepen zou hebben.

Derde deel:

Alexander trouwt met Joanna, en wanneer hij zijn schoonvader ontmoet (Oberstein) beschuldigt hij hem van de moord op Vroombout. Als hij een wandeling maakt met zijn schoonvader verteld die hem het hele verhaal. Hij bekende dat hij bij de moord was, maar niet bewust en het schot werd door iemand anders gelost. Minderhout en Alice en Oberstein wilden op dat moment een hartig woordje met Vroombout spreken over de brieven die hij steeds naar hun stuurde. Vroombout wilde dat deze mensen (die op de logger hadden gevaren toendertijd) hun kosten betaalden voor de tocht. Maar de anderen weigerden dat, omdat ze nooit in Engeland zijn aangekomen. Oberstein vertelde ook dat hij daarna tijdens het onderduiken zijn kind en vrouw is verloren. Zijn vrouw werd weggevoert en het echtpaar waar ze onderdoken nam het kind mee. Vroombout die daar getuige van was liet dit allemaal toe en daarom is Oberstein zo kwaad op hem. Uiteindelijk blijkt het dus dat Alexander het kind is van Oberstein. Joanna is het kind van Oberstein en zijn tweede vrouw, dus eigenlijk is Alexander met zijn half-zus getrouwd. En zijn ouders het echtpaar waren die hem hadden meegenomen. Alexander komt erook achter dat niet Oberstein, maar zijn vader Vroombout waarschijnlijk heeft vermoord. Hun moesten grote sommen geld steeds aan hem overmaken, zodat Vroombout hun niet zou verraden. Alexander komt hier achter, maar verteld niemand hier iets van. Hij houd alles voor zich.

Conclusie en interpretatie

Alexanders doel is dat hij probeert erachter te komen wie de moordenaar is. Hij meende namelijk (toen de moord gebeurde) een glimp op te vangen van het pistool, die op hem gericht stond. Hij wordt bang dat de moordenaar van Vroombout, later ook achter hem zou aangaan om hem proberen te vermoorden. Het beïnvloed zijn leven. Hij is gemotiveerd om de zaak op te lossen, zodat hij gerustgesteld kon zijn. Alexander is een hele slimme jongen en weet stukje voor stukje de puzzel af te maken.
De bijpersonen zijn voornamelijk de mensen die in de tweede wereldoorlog op de logger naar Engeland hebben gezeten. In zijn dorp wonen bijvoorbeeld Alice en Minderhout. Alexander gaat bij Alice op pianoles en probeert meer te weten te komen, maar zij laat niet zo veel los. Maar Alexander raakt bevriend met haar zonen William en Herman, die hem iets meer kunnen vertellen. Bij Minderhout doet Alexander een ontdekking; hij vind daar de kleren van de moordenaar. Hij wordt nieuwsgierig en gaat regelmatig op Minderhout’s huis passen, zodat hij uitgebreid het huis kan doorzoeken. Veel wijzer wordt hij pas nadat hij naar Leiden is verhuisd.
Alexander is een aparte jongen. Hij reageert overal heel anders op dan de normale mensen van zijn leeftijd. Hij houd alles voor zich en is heel rustig. Via de klassieke muziek weet hij zichzelf steeds weer overal voor te inspireren. Ik kan me wel in zijn personage inleven, maar zou zelf hele andere reacties en keuzes gemaakt hebben.
Vooral de situatie op het einde van het boek, waarin hij achter de waarheid komt. Alexander blijft daar heel rustig onder en hij houdt het voor zich. Hij vertelt het verhaal aan niemand. Dat vind ik heel apart. Ik zou zoiets groots denk ik niet zomaar voor me kunnen houden, vooral omdat de mensen zo dicht bij je staan. Ik zou tegen Oberstein vertellen dat hij mijn vader is. Alleen ik snap wel dat het moeilijk is uit te leggen tegen je vrouw dat ze eigenlijk je halfzus is. Dat zijn stiefvader Vroombout vermoord heeft zou ik waarschijnlijk wel voor m e houden. Maar het is zo apart dat hij alles voor zich houdt, omdat hij het hele boek lang naar de ontknoping gewerkt heeft. Dan komt de ontknoping en dat sluit hij vrede met de situatie zoals het nu is.

Thematiek

Het thema van het boek is erfelijkheid. Het is over het algemeen een familiedrama. De moord is een dekmantel. Daarachter schuilt een heel ingewikkeld verhaal. Hierin spelen zich verschillende dingen tegelijkertijd af.
Het begon allemaal in de Tweede Wereldoorlog. Een groep mensen probeert te vluchten met een logger richting Engeland. Dit lukt niet, want na een paar honderd meter heeft een Duits schip de vluchtelingen gezien en worden ze getorpedeerd. Ze moesten terug naar Nederland om toch maar onder te duiken.
Twee van de passagiers waren Oberstein en zijn vrouw, zij gingen uiteindelijk bij verschillende adressen onderduiken. Oberstein was genoodzaakt zich van zijn vrouw te scheiden tijdens het onderduiken. Zijn vrouw en kind doken onder bij een echtpaar. De vrouw werd weggevoerd en het echtpaar ging er met het kind vandoor. Dat kind blijkt dus Alexander te zijn. Alexander trouwt met Joanna, de dochter van de tweede vrouw van Oberstein. Dus eigenlijk is Alexander met zijn halfzus getrouwd.
De moord op Vroombout heeft een grote invloed op Alexander. Toch gaat hij steeds heel rustig met de situaties om en reageert heel kalm overal op. Toch merk je dat het wel invloed op hem heeft, omdat hij steeds weer terugvalt op de moord op Vroombout. Elke keer als je dankt dat hij het achter zich heeft gelaten, duikt er weer iets op waardoor hij weer terugvalt. Eigenlijk kom je er op het laatste pas achter dat dit verhaal eigenlijk een soort familiedrama is. Het is een ingewikkeld verhaal.
Alexander is ook heel muzikaal en heeft veel talent voor de piano. Klassieke muziek is een groot deel van zijn leven. In het begin vraag je jezelf af waar hij die verborgen talenten vandaan haalt, aangezien zijn vader en moeder allebei A-muzikaal zijn. Ze begrijpen niets van muziek en willen absoluut niet dat Alexander naar het conservatorium gaat. Voor hun is het allemaal maar taboe. Later kom je er dus achter dat Oberstein zijn vader is. Dan zou het verhaal ook kloppen, omdat Oberstein een beroemde componist is. Alexander heeft dat dan ook zeer waarschijnlijk van hem geërfd.
Wat ik van het boek heb meegekregen is dat de wereld best klein is als je kijkt naar dit verhaal als voorbeeld. Bij de gebeurtenis van de tweede wereldoorlog, zaten er verschillende mensen op een logger (voor de vlucht naar Engeland), die toevallig grotendeels in het dorp van Alexander wonen. Wanneer hij gaat studeren in Leiden komt hij de overige tegen bij toeval. Zo lijkt het net alsof iedereen wel iets met elkaar te maken heeft. Dat komt in dit verhaal mooi naar voren.


Eindoordeel

In het begin had ik wel wat moeite met het lezen van het boek. Ik kwam moeilijk door de eerste hoofdstukken, misschien omdat je dan nog niet zo goed weet waar het boek nou eigenlijk over gaat. Ook moest ik aan de stijl wennen. Ik vind de schrijfstijl die Maarten ’t Hart gebruikt niet zo fijn. Het komt heel ouderwets over. Er worden verschillende termen gebruikt uit die tijd die ik niet zo goed begrijp. Ook vond ik de bladzijdes lange beschrijvingen van bepaalde klassieke stukken niet echt interessant. Je weet dan niet zo goed wat je daarbij voor moet stellen.

Ik begrijp het boek nu beter, nadat ik alles nog eens goed op een rijtje had gezet. Het is een best ingewikkeld verhaal, wat ik eerst niet zo goed begreep. Mijn mening van het boek is daardoor ook iets beter geworden.

Ik denk dat de schrijver wilt vertellen dat deze gebeurtenissen ook in het echt kunnen voorkomen en dat de wereld vrij klein is. In het boek heeft bijna iedereen wel iets met elkaar te maken en ik denk dat dit in echt ook zo is. Er wonen miljarden mensen op de wereld en tóch kom je bijvoorbeeld in Amerika iemand tegen die bij je broer op school heeft gezeten.
Ik heb wel van dit boek geleerd. Met name het verschil tussen een detective zoals Baantjer en deze. Dit boek is niet zomaar een standaard detective. Er speelde nog veel meer mee en er waren niet zoveel typetjes zoals in Baantjer. Dus deze literaire detective is een heel verschil met de lectuur.

Ik vind het boek moeilijk, omdat er een ingewikkelde achtergrond in meespeelt. Niet alleen gaat het boek over een moord die opgelost moet worden, maar er is nog veel meer aan de hand. Eigenlijk is de moord een soort dekmantel voor de familiedrama die hierachter schuilt.
Ook vind ik het taalgebruik moeilijk, omdat er veel termen of uitdrukkingen worden gebruikt die vreemd voor mij zijn (bijvoorbeeld: ‘En zo’n spannetje zette dan vervolgens rap een half dozijn wurmen of aposteltjes op de wereld’). Nou snap ik wel wat er staat, maar soms moest ik het nog wel een keer overlezen om het helemaal goed te begrijpen.

Ik vind het boek verrassend, omdat ik een hele andere verwachting had op het begin. Ik verwachtte een stereotype detective verhaal, maar er gebeurde nog veel meer dan ik had verwacht. Er wordt niet alleen een moord opgelost, maar er zitten ook nog andere verhaallijnen in en er schuilt nog veel meer achter. Ook bestaat het boek niet uit alleen typetjes zoals bij Baantjer. De personages hebben allemaal een eigen originele karakter.

Ik vind het boek aangrijpend, omdat het toch best heftig is wat Alexander meemaakt. Hij maakt niet alleen een moord mee (wat niet iedereen meemaakt), maar hij komt er ook achter dat zijn ouders niet zijn echte ouders zijn, maar dat Oberstein zijn echte vader is.