© 1993 – Maarten ’t Hart
Uitgegeven door Wolters–Noordhoff, Groningen in Grote Lijsters 1998 nr. 2 met een licentie van BV Uitgeverij de Arbeiderspers, Amsterdam.

De titel
Het woeden der gehele wereld
Verklaring: Omdat Alex overal mensen tegenkwam die op de een of andere manier iets te maken had met de moord op Vroombout leek het alsof de hele wereld ermee te maken had.

De ondertitel
Is er niet.

Motto
En het geschiedde op den weg, in de herberg, dat de Heere hem tegenkwam, en zocht hem te dooden. (Exodus 4, vers 24) Deze zin komt meerdere keren terug in het boek. Alex is bang dat God hem ook zoekt te dooden.

Bladzijdes
284

Episch grondgenre
Roman

Subgenre
Detective

Thema
Moord

Motief
Geloof: geloof speelt een belangrijke rol in ’t Hoofd. Als je niet gelooft en naar de kerk gaat hoor je er niet bij. Ook staat er veel kritiek op de Bijbel in dit boek en Alex’vrees dat God hem misschien ‘zocht te dooden’ komt ook steeds terug. Klassieke muziek: bijna alle personen uit het boek hebben iets te maken met klassieke muziek, ze zingen, componeren, dirigeren, of zijn gewoon gek op klassieke muziek.

Inhoud van het verhaal

Plaats van handeling
Het verhaal speelt zich af op ’t Hoofd, op Alexanders kamer in Leiden en op de haringlogger de Majuba 2.

Tijd van handeling. Vanaf 14 mei 1940 tot eind jaren ’70.

Hoofdpersonen
Alexander Goudveyl: jongen die opgroeit op ’t Hoofd waar hij de moord op agent Vroombout ziet en de dader probeert te ontmaskeren. Alice Keenids: wilde in de oorlog terug naar Engeland met de Majuba 2. Simon Minderhout: regelde dat een aantal mensen naar Engeland konden met de Majuba. Professor Edersheim: leraar van Alex in Leiden. Arend Vroombout: homosexuele, pedofiele agent die vermoord wordt tijdens een evangelisatiecampagne. Aäron Oberstein: vertelt Alex alles wat hij nodig heeft om de moord op Arend Vroombout op te lossen.

Het eind
Alex heeft een verhelderend gesprek met Aäron Oberstein.

Compositie

Climax
De climax is de moord op Arend Vroombout.

Het einde
Gesloten, de moord wordt duidelijk voor de lezer, Alex negeert een opmerking van Aäron waardoor hij nog steeds niet alles begrijpt. Een aantal details blijft echter onopgelost.

Indeling
Het boek is verdeeld in 3 delen. Het eerste deel bestaat alleen uit het hoofdstuk Proloog. Dit deel speelt zich af in WO2 op de Majuba 2. Deel 2 bestaat uit 35 hoofdstukken die gaan over Alexanders jeugd, de moord op Vroombout en de zoektocht naar de moordenaar. Deel 3 bestaat alleen uit het hoofdstuk Sirius waarin de moord duidelijk wordt.

Vertelvorm
Ik-vertelvorm vanuit Alexander Goudveyl.

Dialoog
Veel

Monoloog
Soms. Alleen bij Alex.

Beschrijvingen
De beschrijvingen zijn duidelijk.

Raamvertelling
Er is geen sprake van een raamvertelling.

Brieven
Brieven spelen geen rol in het verhaal.

Dromen
Dromen spelen geen rol in het verhaal.

Het woeden der gehele wereld door Maarten ’t Hart

Deel 1

Simon Minderhout regeld dat 3 Joodse paren (oa. Aäron Oberstein en zijn vrouw Ruth, 2 mensen uit de Boonestraat die later zelfmoord gepleegd hebben en de Edersheims) en een Engelse kennis (Alice Keenids) van hem met de Majuba 2 naar Engeland konden vluchten. Op dinsdag 14 mei 1940 om half vijf vertrekt de Majuba 2 vanuit de Nieuwe Waterweg naar Harwich. Behalve de 3 paren en de Engelse vrouw zijn ook een prikkenbijter (Hakkie Quack) en 7 bemanningsleden aan boord (schipper Willem Vroombout, matroos Arend Vroombout, matroos Leen Varekamp, stuurman Pleijsier, Koos Hordijk, van Klinge, matroos Robbemond). Onderweg worden ze aangehouden door een Duitse U-boot, die iedereen van boord haalt en de Majuba opblaast. Met een roeiboot roeien ze terug.

Deel 2

Alexander Goudveyl vertelt over zijn jeugd. Hij groeit op op ’t Hoofd waar men leeft in een wereld van spannetjes met een dozijn wurmen, juten, kopstoten, mokkels, jodenbedden en jankarretjes. Hij vertelt dat hij altijd gepest wordt en over de zomer van ’55 die hij vissend bij de kwekerij doorbrengt. Als hij zat te vissen kwam juut Vroombout nog al eens langs. Die bood Alex geld om zijn broek te laten zakken. Alex wilde dit niet, maar deed het toch zodat hij wat geld op kon sparen voor pianolessen, waar zijn ouders geen geld uit wilden geven, daar waren ze te zuinig voor. In het hoofdstuk Varekamp beschrijft Alex hoe hij altijd de krant ging halen bij de familie Varekamp die om de hoek woonde. Dit is belangrijk voor het verhaal omdat Leen Varekamp op de Majuba meevoer en vertelt wat er in de oorlog gebeurd is. Op 22 december 1956 werd op initiatief van het gereformeerde evangelisatiecomité Eben-Haëzer, samen met het comité van de hervormde kerk Maranatha en het leger des Heils, een evangelisatiecampagne op ’t Hoofd gehouden, de Kruishoopcampagne, met als doel alle ongelovigen te laten geloven. Op verschillende plaatsen zou gesproken worden door iemand van de kerk, o.a. voor het pakhuis van de Goudveyls. Er zou ook gezongen worden en Alex, die zichzelf had leren spelen op een oude Blüthner die in het pakhuis stond, moest begeleiden. Omdat het regende moest hij dat vanuit het pakhuis doen. Toen hij zat te spelen kwam juut Vroombout binnen. Toen hoorde hij iemand anders binnenkomen. Hij hoorde Vroombout verbaasd zeggen: ‘wat doet u hier?’ en zette toen een lied in. Plotseling klonk er een harde knal. Alex speelde door omdat hij dacht dat het zijn vader was, die het altijd leuk vond hem te laten schrikken door een zak op te blazen en te laten ontploffen. Toen bedacht hij dat zijn vader meewerkte aan de Kruishoopcampagne en dacht dat iemand een rotje naar binnen gegooid had. Hij keek achterom en zag een man met een gleufhoed en een sjaal voor zijn mond, met donkere ogen en wenkbrauwen. De man wees naar Alex en die dacht dat de man een pistool op hem richtte. Toen het lied afgelopen was liep Alex naar buiten, de man was al weg, en vertelde Varekamp dat Vroombout in het pakhuis doodgeschoten was. De tijd daarna komt regelmatig agent Graswinckel die Alex buiten ondervraagt. Graswinckel denkt dat de moordenaar 1 van de 3 homofiele vriendjes van Vroombout was. Hij vertelt de namen aan Alex, zodat hij kan kijken of hij 1 van hen herkent. Dit is niet het geval. Dit gebeurt in het hoofdstuk Wesley. Belangrijk in dit hoofdstuk is dat iemand tegen Alex zegt dat hij niet op z’n vader lijkt. Op een dag gaat Alex met Herman Keenids mee naar huis vanuit de kerk (eerst zat William bij de gereformeerden en Herman bij de hervormden, maar omdat ze het niet zo naar hun zin hadden hebben ze maar geruild). Bij hem thuis staat een hele mooie piano en Alex kan het niet laten om erop te spelen. Hermans moeder, Alice, zegt dat hij eens les moet nemen omdat hij niet kan spelen. Omdat Alex dat niet kan betalen biedt ze hem lessen aan die hij mag betalen wanneer hij wil. Via Herman komt hij erachter dat Alice iets weet van de moord op Vroombout. In de winter gaat Alex met de trein naar het lyceum. In de trein zag hij apotheker Minderhout met iemand praten die hij herkende, maar hij wist niet waarvan. Op een dag wordt de Blüthner verkocht. Alex is woedend op z’n vader. Minderhout biedt hem aan op bij hem op de Bösendorfer te komen spelen. Eerst wil hij niet, maar uiteindelijk doet hij dat toch maar, ook omdat Minderhout had verteld dat hij het fijn vond als hij op het huis en de apotheek kon passen als ze weg waren, omdat er al meerdere malen ingebroken was. Als Alex bij hem op zolder rondsnuffelt vindt kleren die sterk lijken op die van de man in het pakhuis en als hij ze aantrekt vindt hij dat hij veel op de dader lijkt. Op een gegeven moment komt agent Douvetrap bij Alex aan de deur met zijn zoontje, een mongool, om hem te ondervragen. Hij heeft foto’s bij zich waarmee hij naar Alice Keenids gaat. Alex heeft pianoles, dus hij loopt gelijk mee. Zo hoort hij wie er op de foto staan: Alice zelf, Simon Minderhout en een vriend van hem, Bram Edersheim. Als Alex eindexamen heeft gedaan wil hij nog niet in dienst, de enige manier om dat uit te stellen is studeren. Van zijn vader mag hij alleen dokter worden en Alex gaat een opleiding voor apotheker volgen. Als William in dienst is, vraagt zijn vriendin, Janny, Alex mee naar het strand. Ook al gebeurt er niks, Janny voelt zich toch schuldig tegenover William als die terug is en beschuldigt Alex ervan dat hij misbruik gemaakt heeft van de situatie. Op een avond gaat Alex naar de familie Varekamp, waar hij al 6 jaar niet is geweest, en vraagt hem wie er nog meer op de logger waren. Die weet alle namen, behalve die van de joodse stelletjes. Volgens hem weet Alice die namen wel. William zegt dat Alex graag wil weten wie er nog meer op de logger zaten. Alice wordt kwaad en zegt uiteindelijk dat Simon het wel weet, dat had ze duidelijk niet willen zeggen, en ze zegt dan dat hij er niks mee te maken had. Als Alex gaat studeren in Leiden kan hij piano’s gaan stemmen voor het bedrijf van de vader van een medestudent. Hij vindt ook een onverwarmde zolderkamer bij iemand waar hij de piano gestemd had.

Tijdens titreerpracticum kwam Bram Edersheim naar hem toe, de vriend van Minderhout, of hij in wilde vallen voor een collega, met wie hij samen met zijn vrouw een trio vormde. De pianospelende collega had nl. een contract in Berkeley aangeboden gekregen. Ook blijkt de assistente een oogje op hem te hebben. Altijd als hij er gaat spelen is de assistente Yvonne Kogeldans er ook, en de dochter van Edersheim, Hester denkt dat ze zijn vriendin is. Als de Edersheims een keer weg zijn is Alex alleen met Hester. Hij vindt haar leuk, maar ze heeft al een vriend. Toen Yvonne langskwam zei Hester dat ze niet binnen mocht komen. Yvonne werd daarom kwaad op Alex, die zich schuldig begon te voelen en zich mee uit eten liet nemen. Uiteindelijk belandden ze in bed. Op een dag moet hij stemmen bij een oude vrouw, waar niemand meer wil stemmen. Het blijkt de moeder van Vroombout te zijn. Alex komt er zo achter dat Arend Vroombout de vluchtelingen ieder jaar een brief stuurde met het verzoek voor de overtocht en het schip te betalen, maar dat hij nooit geld kreeg. Alex’ ouders komen langs. Ze vertelden dat ze aan het eind van de oorlog vanuit Rotterdam verhuisd waren naar ’t Hoofd, met een dubbele hit en dat Vroombout in de oorlog niet fout geweest was, zoals iedereen zei, maar dat hij gewoon z’n werk deed. Ze wilden nog meer zeggen, maar omdat William langskwam, ging dat niet. 2 dagen later zijn ze doodgegaan aan koolmonoxyde-vergiftiging, omdat ze te zuinig waren de schoorsteen te laten vegen. Alex erfde aardig wat geld. Zijn vader bleek geld geleend te hebben aan Vroombout.

Alex ging zijn schuld aan Alice afbetalen. Hij begint weer over de moord en legt Alice uit waarom hij het zo graag op wil lossen. Alice vertelt dat zij, de Edersheims en Minderhout met Vroombout wilden praten over de brieven die ze ieder jaar kregen, meer wil ze niet zeggen, behalve dat Alex niet bang hoeft te zijn voor de moordenaar. Na 3 weken in dienst te zijn geweest ( ze hebben hem teruggestuurd omdat hij te lang ziek was, in werkelijkheid had hij medicijnen geslikt, om niks te kunnen doen) gaat Alex naar het conservatorium. Als Simon een plaat koopt herkent hij een man op een foto, maar hij weet niet waar van. Het is dirigent Oberstein. Hij denkt dat het de moordenaar zou kunnen zijn. Als Alex weer gaat spelen bij de Edersheims ziet meneer Edersheim hem door zijn bontmuts aan voor Aäron Oberstein. De dochters van Aäron zijn er ook. De oudste dochter vindt hij wel leuk, op een gegeven moment besluiten ze om te trouwen. Aäron komt niet op de bruiloft, hij kan niet komen.

Deel 3

Eind september, Aäron komt zijn dochter en schoonzoon opzoeken, de moord op Vroombout is inmiddels verjaard. Alex heeft Alice, Simon en de Edersheims ook uitgenodigd. Bij het eten wordt hij kwaad op Alex, omdat hij een bewerking gemaakt heeft op een stuk van Mozart. Alex wordt kwaad en gooit al zijn verdenkingen op tafel. Alex en Aäron gaan een eindje wandelen om te praten. Aäron vertelt dat hij de moord niet gepleegd heeft, dat hij niet gewapend was en gewoon naar Alex wees, omdat hij verbaasd was dat hij gewoon doorspeelde. Er moest vanuit een gangetje uit het huis van de Goudveyls geschoten zijn, dit kon alleen Alex’ vader of moeder zijn geweest. Aäron vertelde dat hij zijn eerste vrouw, Ruth, tijdens een razzia verloren was. Ze was zwanger en zat in ’44 ondergedoken in Rotterdam bij een echtpaar dat geen kinderen kon krijgen. Toen het kind geboren was, hebben ze Ruth meegegeven aan Vroombout en zijn ze er met het kind vandoor gegaan met een dubbele hit. Aäron heeft Alice, Simon en de Edersheims maar laten denken dat hij het gedaan had, omdat de moordenaar dan ongestraft zou blijven, die had tenslotte Ruth gewroken. Simon begrijpt wat er gebeurd is, maar ontkent het voor zichzelf. Aäron zegt dat hij Alex een opera moet componeren, hij zou hem dan dirigeren en zijn oudste dochter, Joanna, moest de hoofdrol krijgen.

Wat er dus eigenlijk gebeurd is: na de mislukte vlucht naar Engeland is Ruth bij een kinderloos echtpaar ondergebracht, wat dus Alex’ ouders blijken te zijn. Zijn vader had Vroombout geld gegeven om Ruth op te komen halen en z’n mond dicht te houden. De moordenaar was Alex’ vader of moeder. Die heeft Vroombout neergeschoten om te zorgen dat Vroombout z’n mond niet voorbij zou praten als Oberstein hem geld zou geven.

Bibliografie Maarten ‘t Hart

1971 Stenen voor een ransuil (onder pseudoniem Martin Hart) 1973 Ik had een wapenbroeder (roman) 1973 Ratten (wetenschappelijke studie) 1975 Het vrome volk (verhalen) 1975-1980 artikelen, essays en recensies voor Vrij Nederland, Hollands Diep, NRC Handelsblad en Haagse Post
1976 De kritische afstand (essay) 1976 Natuurlijke historie (essay, met Midas Dekkers) 1976 Avondwandeling (verhaal) 1977 ‘t Hart gaat publiceren onder eigen naam
1977 Mammoet op zondag (verhalen) 1977 Laatste zomernacht (novelle) 1978 De som van misversstanden (essay) 1978 Een vlucht regenwulpen (roman) 1978 De stekelbaars (wetenschappelijke studie) 1978 A study of a short term behaviour cycle (proefschrift) 1978 De dorstige minnaar (verhalen) 1979 De aansprekers (roman) 1979 Ongewenste zeereis (essay en verhalen) 1980 De droomkoningin (roman) 1981 De zaterdagsvliegers (verhalenbundel) 1981 Verfilming ‘Een vlucht regenwulpen’door Jeroen Krabbé 1982 De vrouw bestaat niet (essay) 1982 Alle verhalen
1983 De kroongetuige (roman) 1983 Het eeuwige moment (essay) 1984 De ortolaan (boekenweekgeschenk) 1984 Het roer kan nog zesmaal om (autobiografie) 1985 De huismeester (verhalen) 1986 De jacobsladder (roman) 1987 Het uur tussen hond en wolf (roman) 1988 De steile helling (roman) 1989 De unster (verhalen) 1990 Een dasspeld uit Toela (essays) 1991 Onder de korenmaat (roman) 1992 Een havik onder Delft (bundel polemische stukken) 1993 Het woeden der gehele wereld (roman) 1993 ‘t Hart presenteert de literaire talkshow ‘Tussen dag en nacht’ 1994 Du holde Kunst. Over muziek, (essaybundel) 1996 Het gebergte (stukken over de romans van Vestdijk, met H.Br. Corstius) 1996 De nakomer (roman) 1997 Wie God verlaat heeft niets te vrezen. De schrift betwist (essays) 1998 De vlieger