1. Zakelijke gegevens

Pieter Langendijk
Het wederzijdse huwelijksbedrog, volledige vertaling, bewerkt en vertaald door H. Adema, 1e druk Taal en Teken, 1997 Leeuwarden (eerste druk origineel 1714)

Er is geen motto/opdracht

Titelverklaring

De titel slaat op het huwelijksbedrog van Klaar en Hans, Charlotte en Lodewijk en Karel en Sofie. Al deze relaties berusten op leugens ze maken elkaar bijvoorbeeld wijs dat ze heel rijk zijn en dat ze hoog in aanzien staan terwijl dit helemaal niet waar is.

Het verhaal is opgedeeld in vijf bedrijven en er zijn dan ook vijf situaties. In de eerste situatie leren Charlotte en Lodewijk elkaar een beetje kennen, in de tweede situatie vindt plaats in het huis van Charlotte en ze doen zich dan beide rijker voor dan ze zijn. In de derde situatie blijft dat zo alleen dan zijn ze op straat en in de vierde situatie komt Karel weer thuis. De laatste situatie is weer in het huis van Charlotte en dan komt alles uit

Genre

Het is een blijspel. Een zedenblijspel omdat het gaat over lachwekkende sociale verhoudingen tussen personen. In het boek doen bijvoorbeeld Charlotte en Lodewijk zich rijker voor dan ze zijn. Het is ook een intrigeblijspel omdat er veel dwaze en soms ook wat ingewikkelde situaties in voorkomen.

2. Eerste persoonlijke reactie

Ik vond het best moeilijk om een geschikt boek te vinden uit de achttiende of negentiende eeuw omdat ik niet veel werken uit deze periode ken. Ik wilde graag een boek met toneel erin gebruiken omdat ik nog zo’n soort boek moest lezen en toen kwam ik in het eldorado boek de titel van dit boek tegen. Omdat er in Eldorado stond dat dit een uitzondering op het weinig levendige Nederlandse toneel was leek dit boek me wel interessant.

Ik vond het een heel apart boek om te lezen omdat ik nog nooit een boek in deze vorm had gelezen. De rijmvorm leverde soms wel bijzondere constructies op en dat gaf het boek voor mij wel iets extra’s. Soms vond ik het ook wel wat langdradig omdat de hoofdlijnen (zoals het voordoen dat ze rijk zijn terwijl dat niet zo is) wel erg lang doorliepen. 3. Verdieping

Samenvatting

Lodewijk is een arme edelman die samen met zijn vriend Jan, die soldaat was naar zijn geboortestad Utrecht terugkeert om zijn familie te zoeken. Op de Maliebaan heeft Loedwijk een meisje gezien op wie hij verliefd werd. Om indruk op het meisje te maken doet Lodewijk zich voor als een rijke graaf en Jan als een baron. Jan en Lodwijk logeren in een herberg tegenover het huis van het meisje dat Charlotte blijkt te heten. Charlotte ziet Lodewijk eigenlijk ook wel zitten. Dan krijgt de familie van Charlotte een brief van haar boer Karel waarin hij schrijft dat hij naar huis zal komen om hen zijn vrouw Sofie voor te stellen. Charlotte en Lodewijk zouden wel met elkaar willen trouwen alleen zijn ze eigenlijk allebei arm. Ze weten dat alleen niet van elkaar. Ook de dienstmeid Klaar en ‘de baron’ Jan krijgen een oogje op elkaar. Klaar heeft dan al een vriend. Dan komt Karel thuis. De moeder van Charlotte en Karel, Konstance en Karel gaan dan Sofie ophalen. Klaar en Charlotte blijven thuis en Jan komt dan ook nog langs. Als Karel en konstance were terug komen meent Karel Jan te herkennen. Hij herkent dat Jan degene is die zijn paard had gestolen. Jan wordt dan opgesloten en Lodewijk moet later alles bekennen. Hij vertelt dan wie hij echt is, Lodewijk van Kaalenhuizen en hij blijkt de broer van Sofie te zijn. Er komt dan ook uit dat Charlotte en Konstance arm zijn. Dat had Karel niet aan Sofie verteld dus iedereen bleek tegen elkaar gelogen te hebben. Jan wordt dan vrijgelaten en omdat Karel kapitein in het leger is kan hij Lodewijk wel aan een officiersplaats helpen zodat hij later alsnog met Charlotte kan trouwen. Jan zou dan met het geld van Karel de herberg gaan betalen maar hij gaat er dan met het geld vandoor.

Verhaalfiguren

Lodewijk van Kaalenhuizen is een arme Utrechtse edelman, die zich voordoet als de rijke graaf van Habislouw. Alleen een rijk huwelijk kan hem er bovenop helpen. Hij wordt verliefd op Charlotte en hij denkt dat zij heel rijk is maar zij blijkt ook heel arm te zijn.

Jan is een verlopen soldaat en hij is een vriend van Lodewijk. Hij doet zich voor als baron van Schraalenstein (eenvoudige steen). Hij is nieuwsgierig avontuurlijk en kritisch.

Klaar, de brutale meid van Konstance en Charlotte, drijft de spot met onder andere Charlotte en ze doet haar dan ook wel eens na. Eigenlijk zou ze met Hans trouwen, maar haar liefde voor hem is niet zo sterk want anders zou ze geen affaire met Jan hebben.

Karel is kapitein in het leger en treedt vaak op als reddende engel van de familie door geld te sturen. Zijn vrouw Sofie speelt geen belangrijke rol.

Konstance is de moeder van Charlotte. Ze wil graag dat haar dochter trouwt met een rijke man, omdat ze zelf zo arm zijn geworden. En ze schaamt zich voor die armoede en ze probeert de armoede dan ook voor anderen te verbergen.

Tijd

Het verhaal speelt zich ongeveer in één dag af. Het verhaal begint in d eochtend en eindigt om negen uur ‘s avonds. Het begint gelijk midden in het verhaal met de wandeling van Jan en Lodewijk door Utrecht. Wel wordt er in de inleiding ene korte beschrijving van de personen gegevens wat het verhaal een stuk makkelijk te begrijpen maakt. Het einde is gesloten omdat je weet dat Jan er met het geld vandoor is gegaan en dat alle leugens uit zijn gekomen. Het verhaal wordt in de werkelijke volgorde verteld en is dus chronologisch. Er komt wel een flah-forward in voor, namelijk als Jan Klaar allemaal verhalen verteld over hoe het zou zijn als zij getrouwd zouden zijn en Klaar barones zou zijn.

Plaats (Ruimte)

Het verhaal speelt zich af in Utrecht. In het huis van Charlotte en gedeeltelijk in de herberg waar Jan en Lodewijk verblijven en daarnaast speelt nog een klein deel zich af op de straat die loopt tussen de herberg en het huis van Charlotte.

Perspectief

Het verhaal is geschreven in een wisselend perspectief omdat steeds een andere persoon in de ikvorm spreekt.

Spanning

In het boek zit weinig spanning omdat er vrijwel geen onverwachte gebeurtenissen zijn. De spanning wordt wel enigszins opgebouwd doordat je als lezer meer weet dan een bepaalde verhaalfiguur. Je weet als lezer bijvoorbeeld als dat Lodewijk helemaal geen graaf is terwijl Charlotte dat eerst nog niet weet. Ik vond het wel vrij voorspelbaar dat het uit zo komen dat iedereen elkaar bedrogen had en dat nam ook en stukje spanning weg.

Schrijfstijl

Het verhaal is geschreven in dichtvorm en dat was kenmerkend voor de toneelspelen. Dit boek is wel een uitzonderingen op de weinig levendige (toneel)boeken uit deze tijd doordat het afwijkt van de strakke vormvoorschriften die toen golden.

Thematiek

Het thema van het boek is bedrog, in het verhaal bedroog iedereen elkaar.

Motieven

• Het wederzijds bedrog van Charlotte en Lodewijk. • Liefde en huwelijk • Spot met o.a. het classicisme. Dat zie je onder andere uit de spot met taal- en spellingsregels (vanaf vers 1607), spot met de gewoonte dat er Frans gesproken werd in de hogere kringen (bijv. vers 38 en 39) en tot slot spot met de modeliteratuur (Klaartje in vanaf 401).

Plaats in de literatuurgeschiedenis

Het origineel komt uit 1714 en hoort dus bij de achttiende eeuwse literatuur. Literatuur uit vooral het begin van deze eeuw was weinig levendig door de strakke vormvoorschriften die toen golden maar deze komedie was daar een uitzondering op.

4. Beoordeling

Ik vond het jammer dat er maar heel weinig spanning in het boek zat waardoor het boek erg voorspelbaar was. Er werd alleen een beetje spanning opgebouwd doordat je als lezer soms meer wist dan een bepaalde persoon in het boek. Wel vond ik het wel een leuk om een boek met toneel erin te lezen omdat je door de dichtvorm toch wel aparte zinsconstructies krijgt en dat gaf het boek wel iets bijzonders. Het taalgebruik was goed te volgens omdat ik de vertaalde versie heb gelezen. Er kwamen zo nu en dan wel moeilijke woorden in voor zoals bepaalde stukjes Franse tekst maar die werden dan naast de tekst weer vertaald en/of verklaard waardoor de tekst toch goed te volgen was. De passage dat Karel ook een bedrieger is spreekt mij het meeste aan. Dit komt omdat Karel als een dappere man en als een soort reddende engel voor zijn familie werd afgeschilderd en dan blijkt ook hij gelogen te hebben over het vermogen van zijn familie om Sofie voor zich te winnen.