Het reservaat door Ward Ruyslinck

Deel1: Analyse

Titelverklaring: De title van dit boek ‘het Reservaat’, verwijst naar de Paalberg, dat in dit boek de inrichting is voor bedreigde menssoorten. Niet het hele boek gaat over de Paalberg, eigenlijk alleen het laatste deel, maar het hele boek werkt er wel naartoe.

Korte samenvatting van de inhoud: Dit boek speelt in een maatschappij die eigenlijk een soort extreme vorm is van de onze. Een kapitalistische, prestatiegerichte democratie. Het boek bestaat uit 3 delen. In het eerste deel maak je kennis met Basile Jonas, hij is een leraar die verhoord wordt omdat hij een meisje uit zijn klas een aantal dagen bij hem heeft laten logeren, om haar te beschermen tegen haar stiefvader die haar misbruikt en tevens een machtig persoon is in het systeem. Basile heeft het idee dat hij in dit meisje iemand heeft gevonden die hem begrijpt. In de loop van de verhoren lijkt het er echter meer om te draaien dat Basile een gevoelsmens is, hij hecht veel waarde aan poëzie, muziek en kunst. Hij wil niet meedoen aan het rationele en alleen op productie gerichte systeem. Hierdoor beland hij op de zwarte lijst. In het tweede deel wordt Basile meegenomen naar een inrichting, de Paalberg. Volgens de baas gaat het hier echter niet om een inrichting, maar om een reservaat voor bedreigde menssoorten. Mensen die niet goed in deze maatschappij passen en hiertegen beschermd worden. In deel 3 volg je het verhaal door de ogen van het meisje, zij heeft zich ondertussen bij de situatie neergelegd en aangepast aan de maatschappij. Zij en haar stiefvader gaan op een dag een bezoek brengen aan de Paalberg. Naarmate de rondleiding vordert vinden zij deze inrichting steeds gruwelijker. Ze komen erachter dat er vreemde onderzoeken naar deze mensen gedaan worden, dat ze opgezet worden, e.d. En als ze ten slotte uitvinden wat er met Basile gebeurt is, is dit zo’n schok dat het meisje in coma raakt en de belangrijke zakenman in verwarring raakt of dit systeem wel werkelijk goed is.

Thema Het hoofdthema in dit boek is verzet tegen de maatschappij, dit komt naar voren in het gedrag van Basile, en ook in het schokkende einde van dit boek. Verder komt de eenzaamheid die dit verzet met zich meebrengt veel naar voren.

De Idee Ik denk dat dit boek een waarschuwing wil afgeven aan mensen, zodat ze zich realiseren waar de huidige bestaande maatschappij naar kan leiden.

Personen Basile Jonas is in het gehele boek de hoofdpersoon. Het draait om hem, ookal verdwijnt hij soms uit beeld, of volg je het verhaal door de ogen van iemand anders. Basile is een gevoelige jongen, die van poezie, klassieke muziek en literatuur houdt. Hij speelt zelf viool. Hij valt buiten de maatschappij, omdat deze niet om gevoel geeft, alleen maar om harde feiten, de ratio. Basile raakt steeds meer verstrikt in de maatschappij, en uiteindelijk komt hij op de zwarte lijst te staan. Na een tijdje wordt hij opgepakt en in de Paalverg ondergebracht. (een reservaat voor bedreigde menssoorten, waar onderzoeken e.d. worden gedaan). Uiteindelijk overlijdt hij daar. Martha is het meisje dat Basile probeert te beschermen. Zij is ook een teruggetrokken meisje, die zich ergert aan de maatschappij, maar in de loop van het boek leert ze zich aan te passen. Als ze erachter komt wat er met Basile is gebeurt raakt ze echter in shock. Drezeler is degene waarvoor Basile Martha beschermd, hij is een man die in het systeem werkt, die rijk is en dus veel invloed heeft. Hij lijkt niet veel om mensen te geven en gebruikt vrouwen, zo probeert hij een relatie op te bouwen met Martha. Aan het einde van het boek, als hij samen met Martha de Paalberg bezoekt lijkt hij echter zelf ook erg geschrokken en vraagt hij zich af of hij wel in deze maatschappij past. Verder spelen in dit boek nog een aantal personen mee, de vrouw waar basile vioolles van had en de pastoor, die beiden weigeren Martha onderdak te verlenen, omdat ze bang zijn voor het systeem. Daarnaast is er nog de moeder van Martha, die niet veel om haar dochter lijkt te geven. En de collega’s en ondervragers van Basile, die enkel op de waarheid vertrouwen.

Opbouw/Spanning Het verhaal wordt chronologisch verteld. Tussen de verschillende delen zitten wel tijdsprongen. In het eerste deel komen veel flashbacks voor, omdat Basile in de verhoren verteld over wat er in het verleden gebeurt is. In deel 2 en deel 3 komen vrijwel geen tijdssprongen voor. De spanning in het verhaal komt vooral in deel 3 naar voren. Daar wordt de spanning opgebouwd door de gruwelijkheden die steeds verder uitgewerkt worden.

Tijd Het boek is een toekomstroman, het speelt in een samenleving die in de tijd dat het boek geschreven werd nog niet bestond. Wanneer het wel precies speelt is niet duidelijk. De tijd verloopt chronologisch, maar vooral in deel 1 is er vaak sprake van flashbacks.

Ruimte Het boek speelt zich af in een futuristische maatschappij (dit heb ik in de samenvatting beschreven). Daarbij speelt een gedeelte van het verhaal zich af in de paalberg, een reservaat (maar eigenlijk een soort inrichting/instituut) voor bedreigde diersoorten. Hier komen onderzoekers om testen uit te voeren op deze mensen en uiteindelijk worden ze opgezet. De beschrijving van de sfeer in deze inrichting is belangrijk voor het boek, anders mis je de schokkende werking. Net zoals de beschrijving van de maatschappij belangrijk is (al blijven hierin wel onduidelijkheden over).

Stijl: Het is een lastig boek. Het brengt ook vooral iets pessimistisch over, iets droevigs. Het gebruik van moeilijke woorden valt wel mee, en ook wordt er geen gebruik gemaakt van ouderwets taalgebruik. De beschrijving van de maatschappij is soms wel wat warrig, omdat je je geen voorstelling kunt maken van de leiderfiguur, maar misschien moet dit juist het onpersoonlijke aangeven. Ook wordt er veel gebruik gemaakt van flashbacks.

Perspectief en verteller In de eerste twee delen van het boek, volg je het verhaal door de ogen van Basile Jonas. In het derde deel volg je het door de ogen van Martha, en ook nog heel kort door de ogen van Drexeler. Deze wisseling van perspectief is nodig om de gebeurtenissen met Basile Jonas weer te geven en het effect daarvan op de verschillende personen.

Deel 2: Het oordeel van de criticus

Structurele argumenten Het boek draait om de gevoelloosheid in de maatschappij (een futuristische maatschappij). Het boek handelt hier vrijwel de hele tijd over, je wordt constant geconfronteerd met de absurditeit van het systeem, de eenzaamheid en het pessimisme van de mensen die uit de maatschappij liggen, het gehamer op de harde waarheid, e.d. In het begin van het boek kom je hier langzamerhand achter, dit loopt steeds verder op en uiteindelijk volgt dan in deel 3 de climax. De personen in het boek worden stereotiep weergegeven, omdat ze de kant van het systeem weergeven (de slechten) en de kant van de mensen die niet in dit systeem passen (de zielige, meelijwekkende mensen). Aan het eind wordt dit echter een beetje verzwakt. Dit enigszins stereotype past in het verhaal, omdat zo het onpersoonlijke van de machthebbers nog eens aangesterkt wordt. Wat het verhaal wel wat verstoord is de langdradigheid en saaiheid dat het op een gegeven moment aan het einde van deel 1 opwekt.

Realistische argumenten Het verhaal is onrealistisch in de zin dat het zich afspeelt in een bedachte maatschappij, met bedachte machthebbers. Ook wordt het verhaal moeilijk geloofwaardig en verwarrend, omdat deze machthebbers enkel een naam hebben, maar verder niet echt beschreven worden. Aan de andere kant kan dit het onpersoonlijke van het machtssysteem wel weer benadrukken. Toch is deze maatschappij niet zo onrealistisch als deze op het eerste gezicht lijkt, het is een waarschuwing van wat er van de huidige maatschappij kan worden. De personen zijn, zoals eerder genoemd, enigszins stereotype, alleen Basile Jonas wordt erg realistisch beschreven, de andere personen wat oppervlakkig.

Morele argumenten Er zit een erg sterke morele boodschap in dit boek. De schrijver verzet zich duidelijk tegen een maatschappij waar alles op productie en rationalisme gericht is. Soms is dit verzet echter zo sterk en pessimistisch, dat ik verwacht dat sommige mensen zich hieraan zullen ergeren.

Emotivistische argumenten Het boek komt vrij emotieloos over, als je kijkt naar de schrijfstijl. Maar door het verhaal, en het kille dat juist deze stijl met zich meebrengt, raak je nauw bij het boek betrokken. Dit geldt met name voor het tweede en het derde deel van het boek, het eerste deel wordt namelijk op een gegeven moment langdradig, omdat je daar spanning mist. Het harde en absurde einde van het boek draagt erg sterk mee aan het gevoel over het totale boek. Het gruwelijke overtreft de rest van het boek. En omdat je daar langzaam naar toe werkt, wekt dit spanning op.

Intentionele argumenten Dit boek wil vooral waarschuwen hoe de maatschappij zich verder zal ontwikkelen als men op deze manier doorgaat en hoe er vooral niet omgegaan moet worden met ‘drop-outs’.

Stilistische argumenten Het boek is in het begin lastig te volgen door de vele flashbacks en tijdsprongen die erin voorkomen, in het begin heb je niet echt een idee wat nu eigenlijk de tegenwoordige tijd is. Ruyslinck maakt geen gebruik van bijzonder moeilijke woorden, of lange zinnen. Het lastige ligt in de tijdssprongen. Ook is het opvallend dat er in deel 3 twee keer een wisseling van perspectief plaatsvindt. Daarbij kun je opmerken dat het boek met een zeker afstand, gevoelloosheid beschreven wordt, waardoor juist erg sterk het kille en eenzame naar voren komt.

Deel 3: Eigen mening

Ik vind het erg lastig om een mening te formuleren over dit boek, zeker in vergelijking met de vorige boeken. Ik had een zekere verwachting van het boek, als je kijkt naar het onderwerp. Het thema, verzet tegen de maatschappij, sprak mij in die tijd erg aan omdat ik me steeds meer begon te ergeren aan de structuur van de maatschappij. Dat vond ik erg herkennend in dit boek, tenminste toen ik begon met lezen. Aan het einde van het eerste deelvond ik het wat langdradig worden en het tweede en het derde deel absurd, maar daar zal ik later op terugkomen. Die herkenning in kritiek in het begin, ervoer ik als positief. Het absurde einde vond ik eerst erg moeilijk te bevatten. Direct nadat ik het boek uithad wist ik niet wat ik ermee aanmoest en hiermee verdween ook even het betrokkene met het boek. Achteraf denk ik echter dat juist dat schokkende einde het boek iets speciaals geeft, misschien juist wel goed maakt. Met dit absurde einde verdween ook de herkenning van de maatschappij, omdat dit zo’n doorgetrokken en verzonnen maatschappij is, dat ik dit niet meer aan de realiteit kon linken, al begreep ik (ook later pas) dat dit zo sterk naar voren moest komen, omdat het schokeffect en het waarschuwende anders niet goed over zouden komen. De manier waarop dit boek emoties opriep vond ik sterk (al moet ik hier ook weer het einde van het eerste deel buiten laten vallen), ik moest lang nadenken hoe het boek dit deed, dit heb ik dan ook achteraf uit recensies herkend. Het is waar dat het boek inderdaad wat afstandelijk en zonder veel gevoelens beschreven wordt. Het boek is niet dramatisch in de schrijfstijl, alleen in de gebeurtenissen. Toch laat dit boek me niet onverschillig, maar betrekt het me juist nauw bij het verhaal. Je bemerkt hoe afgesloten Basile Jonas is en hoe eenzaam en pessimistisch hij zich voelt. Ik begrijp goed wat de schrijver met dit boek over wil brengen als waarschuwing, die mening deel ik dan ook wel gedeeltelijk met hem. Het boek wordt echter wel erg zwaar, door zijn vaak erg pessimistische kijk op dingen. Dit vond ik soms storend. Ook vond ik het storend in het boek dat de machthebbers zo onduidelijk beschreven werden. Achteraf denk ik dat dit als functie had de machthebbers erg onpersoonlijk over te laten komen, maar dit wekte bij mij zoveel verwarring op, dat ik me moeilijk een voorstelling kon maken van het systeem.