Het meisje met het rode haar.

3 Auteur:
Teun de Vries

Titel:
Het meisje met het rode haar, roman uit de jaren 1942-1945
Uitgeverij Querido, Amsterdam
Eerste druk 1956, vijftiende druk 1999
ISBN 90 214 86490
440 bladzijden

Genre:
Roman

2 Keuze:
Ik heb dit boek gekozen omdat ik het al heel lang wilde lezen. Ik heb heel lang geleden de film gezien. Die heeft toen een hele grote indruk op mij gemaakt.
Ik was blij dat ik dit boek op de lijst zag staan. Ik heb het toen meteen uit de bibliotheek op school gehaald.
Later heb ik het met Sinterklaas gekregen. Mijn moeder had 'm al veel eerder gekocht.

Eerste reactie:

3 Samenvatting:
Verteller: Het verhaal wordt verteld door de ikpersoon Hanna Schaft.
Personen: Hanna Schaft: meisje met rood haar. Ze heeft heel veel lef en doorzettingsvermogen. Ze is ongeveer achttien als de oorlog uitbreekt.
Tanja: Joodse van Griekse afkomst. Lange neus en een smalle mond.
Judith: Joodse. Studeert farmacie aan het begin van de oorlog. Ze is lief en bescheiden.
Dokter Martin: Grijs groene ogen, rookt een pijp. Zit ook in het verzet.
Frans: Hoofd van de RVV Haarlem. Vroeger hoofd van de vakvereniging, werkte in een metaalfabriek. Draagt altijd een bruingeruit pak. Zijn vrouw is overleden.
Hugo: Zit ook in het verzet. Na de meistaking heeft hij een tijdje ondergedoken gezeten op de Limburgse hei.
An: Zus van Tinka. Twintig jaar oud. Donker.
Tinka: Zus van An. Achttien jaar oud. Moedervlekje in haar nek.
Moeder De Mol: Heeft een kruidenierswinkeltje in Zaandam. Oude vrouw.
"Witte" Floor: Hoofd RVV van de Zaanstreek. Hij wordt witte genoemd, omdat hij een grote witte pluk haar op zijn hoofd heeft.
Roelant, Joop, Wijnant, Eddy, Bram, Tony, Otto, Wieger, Arie, Jan, Tom, Gerrit-Jan; Allemaal leden van het verzet.
Annie en Freek: Partijhoofden van de RVV.
Carlien en Jan Verlimmen: Hanna en Hugo verbergen zich bij hen op de boerderij. Zij weten weinig tot niks over de acties die Hanna en Hugo ondernemen.

Wat er gebeurt:
Boek1
Hanna S. woont in de derde oorlogswinter samen met Louise en Tanja op een zolder in Amsterdam. Hanna studeert rechten aan de universiteit. Haar ouders wonen in Haarlem.
Er staat een bericht in de krant; de bezetter wil dat alle joden een Jodenster dragen. De Jodenvervolgingen worden steeds harder. Tanja en Judith zijn joods. Louise verhuist naar het Gooi.
Hanna steelt persoonsbewijzen die ze aan meneer "Dinges" geeft. Hij vervalst ze. Zo regelt ze er twee voor Judith en Tanja.
Hanna merkt dat Tanja zich wat vreemd gedraagt. Ze hoort van de fotograaf die beneden hen woont dat zij een vriend heeft. Deze vriend is een verzetsman. Zij laat hem en zichzelf dus veel gevaar lopen door samen in het openbaar te verschijnen. Hanna besluit dat Tanja moet onderduiken. Ze vraagt haar vriendin Ada, die bij het verzet zit, of zij een schuilplaats voor Tanja heeft. Ada zegt dat Tanja wel een paar dagen bij haar blijven, maar dat ze daarna een ander adres moet zoeken.
Hanna vraagt haar ouders of Judith en Tanja bij hen onder kunnen duiken. Haar ouders vinden dat een goed idee.
Tanja krijgt heimwee naar haar vriend in Amsterdam. Ze ontsnapt. Hanna gaat haar zoeken in Amsterdam en haalt haar terug.
Hanna wil graag bij het verzet. Ze neemt contact op met haar vroegere lerares uit Bloemendaal. Haar man, dokter Martin, zit in het verzet. De lerares neemt contact met hem op omdat ze weet dat Hanna te vertrouwen is.
Tanja verdwijnt voor de tweede keer naar Amsterdam. Hanna gaat haar achterna. Hanna ziet dat Tanja toch wordt opgepakt. Ze weet dat alle joden die worden opgepakt naar de Hollandse Schouwburg worden gebracht, om van daaruit verder vervoerd te worden. Ze gaat naar Ada. Die zal voor haar uitzoeken wat er met Tanja gebeurd is. Als zij inderdaad naar de Schouwburg gebracht is, stuurt ze Hanna een kaartje met: 'Het pakje is aangekomen.' Als er iets anders met haar gebeurd is, krijgt Hanna een blanco ansichtkaart.
Hanna heeft een tweede afspraak met dokter Martin. Ze ontmoet Frans, het hoofd van de RVV. De RVV is een communistische verzetsbeweging. Hij zegt haar maandagavond tegen achten naar de Spanjaardseiken aan de Heemstederweg te fietsen. Daar is het hoofdkwartier van de beweging.
Hanna maakt kennis met de leden van het verzet; Frans, Eddy, Jan, Roelant en Joop. Ze krijgt schietlessen.

Boek2
Hanna krijgt de kaart van Ada; 'Het pakje is aangekomen'. Hanna gaat naar Ada en hoort dat Tanja naar Westerbork is gebracht. Hanna gaat daar met haar vader naar toe om haar wat geld, voedsel en kleding te brengen. Aan het hek wordt haar verteld dat Tanja daar nooit is aangekomen. Hanna vreest dat zij naar Polen is gebracht. Ze gaan weer naar huis terug.
In het begin van haar verzetscarrière stencilt Hanna illegale krantjes en brengt ze rond. Ook doet ze koeriersterswerk; ze vervoert wapens en levensmiddelen.
Een tijd later wordt er gebeld. Het is Tanja. Ze belt vanuit het Rooms Ziekenhuis. Hanna gaat haar halen. Thuis vertelt zij haar verhaal. Ze werd vanuit de Schouwburg in de trein naar Drenthe gebracht. Onderweg is ze uit de trein gesprongen en helemaal naar huis gelopen.
Hanna maakt kennis met Hugo.
Door haar verzetswerk moet Hanna voor Tanja een andere schuilplaats gaan zoeken. Dat hoeft niet meer. Wanneer Hanna op een avond thuis komt, hoort ze dat Tanja naar Zwitserland is gevlucht, naar een Duitse emigrant. Ze heeft het adres waarschijnlijk van iemand uit de Schouwburg gekregen.
Hanna krijgt haar eerste opdracht. Ze moet An en Tinka opzoeken in Twente. Hanna gaat onder de naam van Jannetje de Waard, die een betrekking zoekt in Twente. Ze moet hen vertellen dat zij in de Achterhoek het verzet nieuw leven in moeten blazen. Ze werken in het ziekenhuis. Ze heeft een soort wachtwoord meegekregen om An en Tinka te overtuigen dat ze van de RVV komt; "Frans vraagt, waar de munitie uit de bunker van Santpoort blijft!" en "Denken jullie nog wel eens aan de Deventerkoek die Wijnant altijd voor jullie meenam?" Deze uitspraken herinneren de meisjes aan een mislukte opdracht. Na deze woorden vertrouwen An en Tinka Hanna. Ze zijn blij met de nieuwe opdracht. Ze hadden al veel te lang stilgezeten.
Als Hanna terug komt, krijgt ze een nieuwe opdracht. Ze moet wapens naar de Zaanse RVV brengen. Zo ontmoet ze moeder De Mol. Hanna vertelt haar dat ze "bonen naar de Zaan moet brengen". Zij brengt haar in contact met Witte Floor, hoofd van de RVV van de Zaanstreek.
De Haarlemse RVV sluit een deal met uit het Duitse leger gevluchte Russen. De Russen zullen aan hen handgranaten leveren.
Hanna wordt door Hugo, Floor en Bram meegevraagd voor een 'stunt'. Ze willen de elektrische centrale van Velzen onklaar maken. Deze is in handen van de Duitsers. Ze hebben dit plan zonder medeweten van Frans bedacht en uitgevoerd. Ze brengen geen ernstige schade toe, maar hun actie heeft wel veel mensen laten weten dat er verzet is!
De RVV organiseert een aanslag op het burgemeestershuis, wanneer er veel hoge Duitse officieren aanwezig zijn. Ze gooien hun handgranaten door de ruiten, maar ze gaan niet af! Ze maken zich allemaal snel uit de voeten. Zijn die Russen toch verraders?
Er wordt weer een afspraak gemaakt met de Russen in Heemstede. De onderhandelaars worden overvallen door Duitsers. De Russen hebben hen verraden. Er klinken enkele schoten. Roelant wordt achtervolgd en Wijnant loopt een heupschot op. Arie wordt weggevoerd. Wijnant en Eddy moeten zich verbergen omdat zij twee keer met de Russen gesproken hebben.
Annie en Freek, de partijhoofden, geven Frans straf omdat hij niet met hen heeft overlegd over de onderhandelingen met de Russen. De groep mag nu alleen nog maar kleine klusjes opknappen, zoals het vervoeren van wapens.
Hanna kan niet stilzitten en gaat Floor vragen waar Hugo zich verborgen houdt. Zij hoopt dat zij samen verder door kunnen werken. Hugo woont bij Jan en Carlien Verlimmen en hun zoontje Gijs op een boerderij.

Boek 3
Hanna gaat voor de veiligheid van haar ouders en Judith bij Hugo op de boerderij wonen. Ze krijgt schietlessen van Hugo, op de fiets in de duinen. Ze moet de fiets laten zwenken, dan schieten en ook nog op de fiets blijven zitten. Hanna leert snel!
Hugo en Hanna maken jacht op Geert Kwijzel. Hij is een verklikker. Hanna schiet hem op de fiets door zijn hoofd.
Kleine Gijs krijgt de bof. Hij steekt Hanna aan. Gijs kan naar de dokter, maar Hanna kan dat niet. Omdat ze heel langzaam beter wordt, krijgt ze een groot karwij. Ze moet het politieregister overschrijven.
Er komen Duitsers op controle! Hanna hoort ze beneden roepen en gaat snel in bed liggen met en doek om haar hoofd. Uit angst voor besmetting zijn de Duitsers snel weg! Wat een bof!
Tom, Jan en Eddy zijn gepakt. Ze hadden bonnen en Ausweisformulieren gestolen. Ze zij op de pont gesnapt. Ze werden verraden door een Duitser in burger. Ze zitten aan de Weteringschans in Amsterdam. Ze gaan ze eruit halen!
De overval mislukt. Als er geschoten zou worden, zouden er doden zijn. Dat zou het teken zijn om weg te gaan. Alles gaat goed; de bewaarders worden gegrepen en vastgebonden. De groep dringt dieper het gebouw in. In een van de kamers liggen SS'ers te slapen. Er ligt een grote bouvier onder de tafel. Hij valt Hugo aan en wekt de SS'ers. De hond en de SS'ers worden doodgeschoten. Er wordt alarm geslagen en de rest van de SS'ers komt aantreden. Iedereen probeert weg te komen. Floor krijgt een kogel in zijn dijbeen. Tony wordt geraakt in zijn schouder. Gerrit-Jan krijg een kogel in zijn rug en raakt verlamd. Hugo slaapt een nacht bij Moeder Mol.
Er komen twee nieuwen bij; Otto en Wieger. Wieger is een goede scherpschutter. De Haarlemse RVV telt nu zes mannen en een meisje.
De verklikker van Jan, Eddy en Tom is Herman Voslander. Hij was een partijgenoot en contactpersoon van de RVV. Hij is na zijn arrestatie overgestapt. Hij is nu spoorloos. Hugo en Hanna gaan op Vossenjacht! Ze gaan naar Voslanders vrouw en nemen daar een briefkaart mee. De afzender is P. Babbelo, Inspecteur der Staatspolitie, Burgemeester Weertsstraat 303, Utrecht. In de kaart worden de namen S. en v. d. B. genoemd. Hugo en Hanna gaan dus naar Utrecht. Zij kidnappen Pieter Babbelo in een blauwe gestolen auto. Hij vertelt hen dat Voslander waarschijnlijk in Bilthoven zit. Hanna schiet Babbelo door zijn hoofd omdat hij Hugo probeerde aan te vallen. Ze vinden het notitieboekje van Babbelo en schrijven alle Bilthovenaars eruit over; Mekkerink, van der Beijere, Snuyters en Muurhof.
Zij slapen 's avonds in het stro van een schuur. Hanna zegt Hugo dat ze van hem houdt.
In Bilthoven zoekt Hanna hun adressen na in het telefoonboek. 's Nachts slapen Hugo en Hanna in de blote lucht. Als zij tegen de avond op straat lopen, vraagt ene meneer Lievenz Hugo een vuurtje. Hij waarschuwt hen dat ze erg opvallen. Ze zien er steeds slechter uit. Hij nodigt ze uit om bij hem te eten en slapen. Hugo en Hanna besluiten hem te vertrouwen. Meneer Lievenz vertelt hun waar Voslander zou kunnen zitten.
Hugo en Hanna zien Voslander met de trein vertrekken en reizen hem achterna; naar Utrecht. Op het perron krijgen ze geen gelegenheid om hem neer te schieten. Ze reizen weer terug naar Bilthoven en vermoorden daar Van der Beijere.
6 juni 1944 is D-day. Iedereen is heel erg opgewonden en verwacht dat de oorlog nu wel bijna over zal zijn.
Als Hugo en Hanna in het park van Haarlem rijden, komen ze de vader van Hanna tegen. Hanna mag hem niet ontmoeten en verschuilt zich achter Hugo. Later laat ze iemand een briefje naar haar ouders brengen om te laten weten dat alles goed met haar is.
De nieuwe politiechef Herebout is een NSB'er sinds de bezetting. Als Hugo en Hanna hem doodschieten worden zij herkend. Een aantal dagen later staan zij in de krant. Hanna krijgt de zenuwen. Ze stuurt Floor naar haar ouders met een briefje dat Judith zo snel mogelijk bij hen vandaan moet.
De RVV krijgt het bericht dat Gerrit-Jan samen met drie anderen vermoord is. Iedereen vreest dat het Tom Jan en Eddy zijn.
Hugo en Hanna maken jacht op Den Druut. Ze vinden hem in Zaandam. Hanna achtervolgt hem op de fiets. Zij spreekt met Hugo af dat zij hem dood zal schieten. Ze mist. Dan schiet Hugo. Den Druut is gewond, maar niet dood en schiet zijn geweer leeg op Hugo. Hanna vlucht zoals afgesproken weg en verwacht dat Hugo haar wel zal volgen. Als ze na een omweg bij de afgesproken plaats aankomt, is Hugo nergens te bekennen. Ze rijdt naar Moeder Mol. Ook daar is Hugo niet. Hanna maakt zich zorgen als Hugo niet bij de Spanjaardseiken verschijnt.

Boek 4
Een aantal dagen later hoort zij dat Hugo met drie kogels in zijn maagstreek is opgenomen in het Luftwaffelazaret. Hij is daar overleden. Voordat hij overleed, vroeg een arts hem of hij nog iets voor hem moest regelen na zijn overlijden. Hugo gaf de foto van Hanna. Achterop stond het adres van haar ouders geschreven. Wat Hugo niet wist, is dat de arts een NSB'er was. Hij heeft de ouders van Hanna laten oppakken.
Hanna ontdekt dat Obbe Schaaf haar ouders heeft weggehaald. Natuurlijk gaat ze er achteraan.
An en Tinka komen terug uit Twente. Zij helpen Hanna met koeriersdiensten en wapenvervoer. Hanna verft haar haar zwart omdat ze als "het meisje met het rode haar" in het politieregister beschreven staat.
Hanna krijgt te horen dat Obbe Schaaf een hoertje bezoekt in Zaandam. Hij gaat daar onder begeleiding van een lijfwacht naar toe. Tegenover het huis van die vrouw staat een lege school. Vanuit het dakraam schiet Wieger hem dood. Hanna, An en Tinka rijden door de straat en An belooft aan het hoertje de politie te bellen.
Omdat de bevrijding nadert, lopen veel Duitsers over, of vluchten terug naar Duitsland. De Duitse bezetter maakt jacht op deze deserteurs.
Wanneer Hanna de opdracht krijgt ene meneer Kallegraaf te liquideren, wordt zij in haar been geschoten. Ze moet bij dokter Martin herstellen. Omdat ze door haar verwondingen mank blijft lopen, mag ze alleen maar stencilen en ongevaarlijke karwijtjes opknappen.
Door het voedsel gebrek worden er rantsoenen ingesteld. Er gaan verhalen de ronde dat de Engelsen heel dicht bij zitten. In werkelijkheid wordt er te vroeg gejuicht.
De Haarlemse RVV krijgt de opdracht om samen met de Velser verzetsploeg deserteurs om te brengen. Na deze actie krijgen An, Tinka en Hanna het aanbod om de Velsers een handje te helpen. Zij doen dit graag omdat de RVV niet meer mag opereren. Deze ploeg wordt geleid door mr. Pauli en ir. Kaapstadt. Het hoofdkwartier is in een heel chic huis. Er is genoeg te eten.
De meisjes moeten op eerste kerstdag vijftig kilo munitie uit de bunker van IJmuiden halen. Ze maken kennis met een Duitser, Paul, die hen binnen zal laten. Omdat alle mannen heel erg dronken zijn, is het makkelijk om de munitie daar weg te krijgen. Zwaar is het wel, in de sneeuw.
Hanna komt haar vader tegen en praat met hem. Hij is erg dun geworden, maar alles gaat goed met hem en haar moeder.
An, Hanna en Tinka drukken naast krantjes ook bulletins, die ze overal door de stad opplakken.
Hanna, An en Tinka ontdekken dat zij cadeautjes als sigaren en worsten naar SD'ers moeten brengen. Meneer Kaapstadt en meneer Pauli zeggen dat dit is om de verbindingen te onderhouden. De meisjes besluiten terug te keren naar de RVV in Haarlem.
Wanneer An, Tinka en Hanna op madame Cheval schieten, blijven de kogels in haar bondjas steken. Zij ontkomt dus!

Boek 5
Wanneer Hanna kranten weg moet brengen naar Spaarnberg, kwam zij voor een dichte deur. Ze moet dus weer terug met de illegale kranten in haar fietstas. Onderweg fantaseert zij over de lente en let door haar vermoeidheid en honger niet goed op de weg. Ze wordt aangehouden door een Duitser. Hij vraagt haar om haar persoonsbewijs en om haar tassen te openen. Hij ontdekt de illegale krantjes in haar tas. Als ze gefouilleerd wordt, ontdekken ze haar pistool. Ze wordt opgepakt.
Wanneer ze naar de gevangenis wordt gebracht, zit Paul bij haar in de auto. Ze smeekt hem haar vrij te laten. Hij doet net alsof hij haar niet kent.
In de gevangenis wordt zij ondervraagd. Ze weet niet welke naam er op het persoonsbewijs stond! Dat is een grote fout, dus ze houdt haar mond dicht. Ze hoopt dat Paul haar arrestatie zo snel mogelijk aan de RVV meldt!
In haar cel houdt Hanna een kalender bij, ze begint op 25 maart.
Tijdens de verhoren wordt Hanna veel geslagen. Ze weet zich stil te houden. Als haar beul, Auguste, aan haar haar trekt, ontdekt zij dat Hanna's haar rood is. Ze moet haar haar wassen, zodat de zwarte verf eruit gaat. Maar Hanna houdt haar mond…
Ze ontdekken nu hoe Hanna echt heet.
Er worden een aantal getuigen opgeroepen om zeker te weten dat Hanna echt Hanna is. Eerst mevrouw Wemeldinge. Zij was het hoertje van Obbe Schaaf. Zij zegt haar te herkennen, ondanks haar nu rode haar, en zegt dat Hanna zelfs had beloofd de politie te bellen. Dat had An gedaan, maar dat kan Hanna niet zeggen.
Daarna komt madame Cheval binnen. Zij weet ook zeker dat Hanna haar heeft neergeschoten.
Ook komt er een politie-inspecteur die het verzet vaak geholpen heeft. Hij ontkent dat hij Hanna ooit gezien heeft.
Duitse officieren komen haar vertellen dat zij haar vrijheid terug krijgt wanneer ze een paar namen noemt van medeverzetsstrijders. Hanna zegt dat ze niets zal ontkennen waarvan de Duitsers haar beschuldigen. Zij is trots op wie ze is en wat ze gedaan heeft. Ze zal nooit "haar" verzet verraden. Ze voorspelt dat Duitsland snel zal vallen en beledigt de SS. Wanneer de SS-Sturmbannführer haar uitschelt, spuugt ze hem in zijn gezicht.
Hanna wordt nog meer gemarteld. Ze slaat niet door!
Hanna krijgt een opsomming te horen van wat ze de afgelopen jaren allemaal heeft gedaan. Er ontbreken een aantal dingen, er zijn dingen bijgezet, maar Hanna zegt dat alles klopt. De klerk fluistert haar toe dat Twente en de Achterhoek zijn bevrijd. Ze tekent.
In haar cel droomt Hanna over Hugo. Dat ze samen een tocht maken in een sjees met een paard ervoor. Ze droomt van de bevrijding.
Een aantal dagen later wordt ze door Auguste in een auto gezet; op weg naar verder verhoor in Haarlem. Hanna weet dat ze nu gedood zal worden. Ze wordt naar de duinen gebracht. "Ik zou stil willen staan en om mij heen kijken, voor de laatste keer. Hebben zij iets in mijn onwillekeurig haperen gemerkt? Er suist iets langs mijn hoofd. Ik breng snel mijn hand naar de geschramde plek. Mijn oor bloedt. Ik keer mij om en zie hen achter mij staan, vier mannen, één met de spade, de halzen gerekt, de laffe maskers, in hun ogen de blik van overwonnenen die nog willen martelen… De lange met de bloedloze lippen heeft geschoten. Ik zie het aan zijn hand met het machinepistool, aan zijn paniek in zijn dode ogen. Ze zijn bang, allemaal. Ik glimlach verachtelijk; ik zeg: 'Ik schiet toch beter dan jij.' "

Onderzoek van de verhaaltechniek
Dit verhaal is door de ikpersoon geschreven. Deze ikpersoon is Hanna Schaft.
Het verhaal speelt vooral in Amsterdam, in de studentenflat en in Haarlem, bij de Spanjaardseiken en het huis van de ouders. Het speelt in de Tweede Wereldoorlog, van 1942 tot 1945.
Hanna Schaft vertelt over alle gebeurtenissen die zij meemaakt. Zij en de lezer weten weinig van wat er staat te gaat gebeuren. Het verhaal is dus heel onvoorspelbaar.

Op zoek naar de thematiek
De hoofdgedachte is het werk en leven van Hanna Schaft en andere verzetsstrijders in de Tweede Wereldoorlog.
Het verband tussen de titel en het thema is simpel. Hanna is het meisje met het rode haar. Ze wordt herkent door het Duitse leger door haar rode haar. De RVV is communistisch. Rood is de kleur van het communisme.

Plaats in de literatuurgeschiedenis
Dit werk werd voor het eerst in 1956 gepubliceerd.

3 Beoordeling
Dit in zo'n mooi boek. Ik was erg onder de indruk van het eind. Ik wist het hele verhaal al dat ze dood zou gaan, omdat ik me dat van de film herinner, maar toen het echt gebeurde, was het toch verrassend.
Het verhaal is heel realistisch geschreven. Het is allemaal heel geloofwaardig en duidelijk opgeschreven.
Het is in Oudnederlands geschreven. Veel uitdrukkingen waren nieuw voor mij, maar toch was alles makkelijk te begrijpen.