Het jaar van de kreeft door Hugo Claus

Technische Informatie

Titel: Het jaar van de kreeft
Auteur: Hugo Claus
Verschenen in 1972 bij “De Bezige Bij”
Aantal bladzijden: 221 blz.

Verhaal versus geschiedenis
Geschiedenis:
Het verhaal begint in de kleedkamers van Pierre’ s vriend, die op dat moment een voorstelling houdt (Met Daan naar de maan). In de kleedkamer ziet hij Toni voor het eerst, ze is Daan’ s kapster. Een korte tijd daarna houdt Daan een feestje met allemaal personeelsleden, waaronder Toni en Pierre, die zijn financieel adviseur is. Toni en Pierre eindigen in bed.
Toni, kapster, is op dat moment 32, getrouwd met Karel en moeder van een meisje, genaamd Muisje.
Pierre, financieel adviseur en werkende voor een assurantie - en hypotheekmaatschappij, heeft geen relatie, maar gaat af en toe naar bed met zijn secretaresse.
Ze starten een verhouding, ondanks de verschillende milieus waarin ze vertoeven, en de niet al te positieve reacties van hun (gemeenschappelijke) omgeving.
Later gaan ze een tijdje op vakantie in de Dordogne. Ze besluiten hun relatie een jaar na de start ervan te stoppen, maar dit gebeurt uiteindelijk veel vroeger. Pierre houdt wel van Toni maar ze is zo wisselvallig, ze worden gek van elkaar, en zonder elkaar.
Uiteindelijk krijgt Toni kanker, en ook al houdt Pierre nog steeds van haar, een laatste weerzien wilt hij niet. Op dat moment heeft hij ook al een relatie met Antje, een vrouw uit zijn milieu, dochter van een bankdirecteur. Ze hebben zelfs een kind dan.

Verhaal:
Het verhaal is niet biografisch, het is fictief.

Schrijfstijl:

De schrijfstijl is zeer beschrijvend, en het verhaal speelt zich af in de verleden tijd.

De verteller:

De alwetende verteller. Hij weet wat de personages doen en denken, of verlangen.

Tijd

Vertelde tijd:
Iets meer dan een jaar, het begin van hun verhouding, en iets langer dan een jaar later sterft Toni (aan kanker). Het verhaal eindigt na haar begrafenis.

Verteltijd:
221 bladzijden

Chronologie:
Het verhaal speelt zich af eind de jaren zestig, toen seksuele vrijheid meer en meer een feit werd. Het verhaal wordt chronologisch verteld .

Je hebt de grote onderverdelingen (Winter, lente, zomer, herfst, winter, en kaa (wat staat voor kanker), en elk daarvan is onderveelt in genummerde hoofdstukjes, die elk vaak één dag behandelen. Flashbacks zijn er niet echt, wel flashforwards.
Voorbeeld van een flashforward;

“Later, toen Toni dood was (hoewel hij in zijn gedachten aan haar eerder het woord ‘gestorven’ of ‘afgestorven’ gebruikte), was dit het beeld dat hij steeds weer liet opdoemen op zijn innerlijk netvlies, hoe zij er lag, een nabij glooiend landschap van wit, onvast vlees, met zweetdamp over de dijen, de bijna onmerkbare stuiptrekking van de gezwollen, gekwetste plooien tussen de klishaartjes die glommen en bespat waren met witgrijze schuimvlokken en ver daarboven, vervormd, haar gloeiend gezicht, doortrokken van een lief geweld.”

De ruimte:

De fysieke ruimte is Amsterdam, en een tijd lang ook een vakantiehuisje in de Dordogne.
Hotelkamers, Pierre ’s huis, Toni’ s huis. De straten waar ze elkaar soms tegenkomen, het busje van Toni. Handelingen worden niet ondersteund door ruimte.
Het milieu van de personages is zeer verschillend. Terwijl Toni eerder omgaat met hippies en armoezaaiers, is Pierre een man met klasse, hij leeft in een meer gegoed milieu. Hij heeft ook een zeker niveau, en gaat om met hooggeplaatsten. Pierre wilt van Toni ook een klassedame maken, maar dat lukt hem niet. Dat is ook iets wat hem vaak dwarszit. De ruimte is louter decoratief.

De personages:

De hoofdpersonages:
Toni De windt:
Zij is een 32-jarige kapster bij Hermes, en ze is getrouwd met Karel in het begin van het boek.Karel is de man die haar ontmaagde. Ze heeft ook een dochtertje, dat Muisje heet.
Ze is een kreeft van horoscoop, en ascendant, wat haar tot een (zelfverklaarde) “superkreeft” maakt. Ze is heel wispelturig, en heeft enorm last van stemmingswisselingen.
Ze trekt Pierre aan, om hem dan heel hard af te stoten. Ook heeft ze een probleem met alcohol. En een wit poeder, dat haar als bijnaam “moeder-de-poeder” oplevert.
Uiterlijk: ze heeft kort zwart haar, korte dunne beentjes, heel bleek van huid, helemaal niet volmaakt, en dit is net wat Pierre zo aantrekt in haar.

Toni wil vooral krijgen, krijgen en krijgen. Ook heeft ze moeilijkheden met seks.
Voor Pierre heeft ze nog geen enkel orgasme gehad, en omdat Pierre haar dat wel kan geven, wordt ze gek op hem.
Ze kan zich ook niet echt “laten gaan” tijdens seks, ze laat het over zich heenkomen, ze ziet het meer als een noodzakelijk kwaad. Een beloning, of iets dat je niet kan weigeren.
De eerste keer dat ze vrijen roept Pierre “streel me dan, trut!”. Ze is zeer koel. Dit zal typerend zijn voor de rest van het verhaal. Toni wilt ook altijd alles, ook al zijn die dingen tegenstrijdig, of onmogelijk.

Pierre Diederich:
Hij werkt voor een assurantie - en hypotheekmaatschappij, en is Daan’ s financieel adviseur.
Hij houdt echt van Toni, en wil haar alles geven. Hij wil van haar een klassedame maken, door haar mee te nemen naar dure boetiekjes, en de beste restaurants, maar niks baat.
Hij zou alles doen voor een beetje genegenheid van Toni, en probeert met haar te leven zoals ze is. Hij houdt van vrijen, en Toni niet, iets wat niet bepaald bevorderend is voor hun relatie.
Hij is de eerste man die Toni een orgasme kan geven, en besteedt altijd veel aandacht aan haar in bed. Zijn uiterlijk wordt niet beschreven.

Vlakke karakters:
Antje: Dochter van een bankdirecteur. Zeer lieve dame, aantrekkelijk, op het zelfde niveau van Pierre. Ze is alles wat Toni niet is, is zeer begrijpend. Ze heeft weinig gebreken, maar ze wekt bij Pierre niet eens een fractie op van het gevoel dat Toni hem gaf. Hij is wel getrouwd met haar, en heeft een kind bij haar, en houdt van haar, maar eerder op een vriendschappelijke manier.

Muisje: Dochtertje van Toni, lief klein meisje. Na een tijdje noemt ze Pierre zelfs papa, maar eerst kan ze hem niet zo goed af. Ze houdt veel van haar papa, Karel.
Uiterlijk: Ze is een klein blond meisje met krulletjes.

Voorts zijn er nog vele andere figuren, maar zij doen niet echt zoveel aan het verhaal, het draait echt om Toni en Pierre. De rest is bijzaak.

Thema’s en Motieven.

Beweegredenen:
Verlangen vooral.
Pierre’ s verlangen naar Toni. Hij zou alles doen voor haar. Toni’ s onvoorspelbaarheid.
Seks, omdat hun relatie zeer seksueel is. Toni gaf alles op voor Pierre omdat hij haar een eerste orgasme bezorgde. Ze zegt ook letterlijk dat ze alles voor hem over zou hebben als hij haar dat gevoel geeft. Hun relatie is ook seksueel, zelfs als ze geen seks hebben. Toni speelt voortdurend het spelletje “aantrekken-afstoten” met hem. De sfeer is zeer seksueel geladen.
Liefde, Pierre’ s liefde voor Toni, en de liefde die Toni voelt voor Pierre, al is deze niet gelijkwaardig.
Haat en pijn. Pierre wil haar soms pijn doen, omdat hij erg veel van haar houdt, en afhankelijk is van haar, hij wil niet zo afhangen van iemand die zo wispelturig is. Uiteindelijk doet hij haar geen pijn, maar hij heeft er wel verlangen naar. Hij haat haar soms omdat ze niet evenveel van hem kan houden als hij van haar, en hoe hard hij ook probeert, hij nooit echt heel belangrijk voor haar is.

De onderverdelingen staan niet enkel voor de jaargetijden van het jaar waarin ze elkaar leren kennen, maar ook voor de ontwikkeling van de relatie.
In de winter leren ze elkaar kennen, leggen ze de eerste contacten, en is Toni van plan Karel te verlaten. In de lente bloeit hun relatie open, in de zomer staat deze op haar hoogtepunt.
In het najaar (herfst en winter) begint hun relatie af te sterven. In het stuk “kaa” heeft Pierre een ander leven (hij is getrouwd met Antje) en Toni sterft uiteindelijk, in de winter.
Na winter komt lente, Pierre kan misschien verder gaan met zijn leven na Toni’ s dood.

Literaire motieven:

Het liedje “Remember me” van Peggy Lee. (Remember me, I taught you how to find love, first love, happy love, and blind love. Now you’re leaving me behind love, but part of me will always be part of you)
Dit liedje staat voor hun relatie. Het is een beetje gemeen, het gaat ook over een voorbije liefde, en hoe je toch verandert bent, door die ander. Hoe je elkaar dingen bijbracht , en ook wel altijd op de een of andere manier herinnerd wordt aan die ander, door kleine dingen die je van elkaar overnam, hoe de ander voortleeft in je.
Het liedje staat op een b-kantje van een LP die Pierre aan Toni geeft (omdat Karel vaak naar popmuziek luisterde, en hij hoopte stiekem dat ze dan aan hem zou denken). Ze beluisteren het samen. Later, als Toni kanker heeft en Pierre op het punt staat afscheid te komen nemen van haar, vraagt ze iemand om het op te leggen, heel luid, zodat Pierre het buiten zou horen.

Wat ook interessant is aan het boek is de titel, “het jaar van de kreeft”
Kreeft als in Toni’ s horoscoop. Cancer is Engels voor zowel kreeft als kanker.
Hun relatie duurt iets minder dan een jaar, ze sterft op het einde van dat jaar.
Het begon allemaal met een klein knobbeltje op haar onderarm, Pierre vond het lief, hij kuste het vaak.

Ook het gedichtje vooraan in het boek (van Apollinaire)
Incertitude, o mes delices,
vous et moi nous nous en allons
comme s'en vont les ecresvisses
a reculons, a reculons.
Vertaald krijg je dit ongeveer;
Onzekerheid, o mijn genot,
U en ik gaan wat dit betreft
net als de kreeften
achterwaarts, achterwaarts.

Dit zou ook op hun relatie kunnen slaan. Omdat ze elkaar niet de ruimte geven om te groeien, of zelf niet willen groeien, gaat hun relatie er achteruit op. Ook op de onzekerheid van de relatie. Door Toni’ s onberekenbaarheid bevindt Pierre zich voortdurend in onzekerheid, maar hij houdt van haar, en op een zekere manier zou hij haar misschien niet echt anders willen…

Thema:

De bloei en het afsterven van een ongelijke, en onbereikbare liefde. Onbereikbaar omdat men zelf niet goed weet wat men wil, en eens men het heeft men het niet meer wil.