Het jaar van de kreeft door Hugo Claus

Hugo Claus Het jaar van de Kreeft

Samenvatting

De geslaagde zakenman Pierre krijgt een relatie met revuekapster Toni. Zij is nogal chaotisch, nerveus en vooral seksueel gefrustreerd. Wat centraal staat zijn heel duidelijk de seksuele belevenissen van deze twee hoofdpersonen in hun hartstochtelijke relatie, maar ook daar buiten. Het speelt zich af in de jaren zeventig in en rond Amsterdam.

Leeservaring

Ik vond Toni vanaf de eerste bladzijde al een beetje een vreemd mens. Ze was eerst verliefd op Daan, wat ik al niet snapte, want hij was een toneelspeler die de hele dag heel bot tegen haar deed. Ze was kapster, maar deed met de voorstellingen ook make-up en dergelijke en Daan had zelfs gezegd dat hij niet meer door haar aangeraakt wilde worden.
Ik ergerde me ook aan Toni in het begin omdat ze tegen iedereen de hele tijd ‘schatje’ en ‘lieverd’ zei. Pierre werkte ook mee aan de productie van de voorstelling en wanneer hij Toni voor de eerste keer ziet vindt hij haar meteen leuk. Ze gaan samen wat drinken en hij neemt haar mee naar zijn huis. Toni is op dat moment nog getrouwd met Karel, maar ze zit er echt totaal niet mee dat ze vreemd gaat. Daar kan ik ook met m’n verstand niet bij, ze zou toch op z’n minst een klein schaamte gevoel moeten hebben, maar dat is dus blijkbaar niet zo.
Ze kent Pierre op dat moment nog nauwelijks, maar ze vertelt hem dat ze na haar ontmaagding nog nooit is klaargekomen. Ze zegt er ook bij dat ze dat nog nooit aan iemand heeft verteld behalve aan Karel. Dat vind ik ook raar, want waarom zou je tijdens je eerste nacht zoiets privé vertellen aan iemand die je nauwelijks kent? Maar Toni is er van overtuigd dat Pierre de ware voor haar is, dat vind ik ook een beetje naïef om na een paar dagen al te zeggen. Toni is in ieder geval heel erg blij dat ze dus toch zo is als de meeste andere vrouwen, maar wat mij opviel was dat wanneer zij en Pierre seks hadden, dat zij zich helemaal volledig op zichzelf richtte en Pierre mocht het zelf maar uitzoeken. Van de ene kant snap ik dat wel, want als je dat op die leeftijd nog nooit mee hebt gemaakt is dat natuurlijk een hele gewaarwording, maar van de andere kant is seks toch iets wat je sámen beleefd en niet dat het genot van de ene persoon vóór het genot van de ander gaat.
Toni vertelt Karel pas na een paar maanden over haar relatie en hij gaat helemaal door het lint. Dat is natuurlijk een begrijpelijke reactie, maar hij was zelf ook vaak vreemdgegaan, maar het verschil was dat hij er altijd open over sprak met Toni. Voor Toni was dit ook de eerste keer en Karel had dat totaal niet verwacht. Ik vind het goed van Toni dat ze het toch heeft verteld en misschien was het ook wel beter dat ze dat pas na een paar maanden deed, zodat ze er zelf ook wet zekerder over zou zijn. Toch is het voor haar ook een moeilijke beslissing geweest, want ze had een kind van vier dat ook een thuis had bij Karel en zij wordt daar nu ook opeens uit weggesleept. Ik kan me alleen nog steeds niet voorstellen dat wanneer je getrouwd bent je degene waar je van houdt verlaat voor iemand anders. Ik heb daar natuurlijk weinig ervaring mee, maar het lijkt mij dat wanneer je met iemand trouwt dat je dat doet omdat je daar je hele leven bij wil blijven en niet om diegene daarna te bedriegen en dan te scheiden voor een nieuw avontuur. Maar toch denk ik dat Toni het niet ziet als een avontuur, maar als een begin van een nieuw leven en daarom snap ik ook niet dat ze steeds maar contact met Karel blijft houden.
Als ik Pierre was zou ik echt helemaal gek worden van alle verhalen over alle exen van Toni. Ze heeft het de hele tijd over die andere mannen; wat ze met haar in bed deden, waar ze op vakantie gingen, hoe ze met Muisje (haar dochtertje) omgingen en ga zo maar door. Ze zegt daar zelf over dat ze een kreeft is en dat kreeften nou eenmaal aan het verleden blijven hangen. Dat kan best zijn en dat ze nog contact met Karel heeft is natuurlijk heel logisch omdat ze samen een kind hebben, maar ze leent geld van hem en wanneer hij ziek wordt gaat ze hem wekenlang verzorgen. Toen vroeg ik mij af of ze inderdaad wel zoveel van Pierre hield als dat ze zelf dacht dat ze deed. En ook al ben je een kreeft dan nog kan je proberen, ook al is dat dan voor je partner, om je verleden een achter je te laten en een beetje te laten rusten.
Op een gegeven moment gaan ze op vakantie naar Zuid-Frankrijk en dan gaan er ook een aantal vrienden van Toni mee. Ze hebben met z’n allen een huisje gehuurd en gaan daar drie weken zitten. Ze maken er echt een enorme rotzooi van; ze halen bedden uit elkaar, laten bergen afwas staan, gooien allerlei voorwerpen in de wc en schelden dan ook nog de eigenaren uit. Omdat Pierre uit een heel ander milieu komt dan de rest van het gezelschap, dat zijn allemaal kapsters en hun mannen, snap ik van hem niet dat hij dit allemaal pikt. Ik vind die vakantie sowieso een hele rare periode. Pierre slaapt een aantal dagen op de bank omdat hij ruzie heeft met Toni, maar hij weet zelf eigenlijk niet waarom. Meestal hebben ze ruzie omdat de een of de ander geen zin in seks heeft, maar om dan drie dagen op de bank te slapen vind ik een beetje ver gaan. Ook de vrienden van Toni reageren wat vreemd op sommige situaties. Toni verteld namelijk dat ze geen zin had, maar dan zegt ze opeens dat ze een kind van Joris wil, en een andere vriendin zegt dat zij dan Pierre wel een keer uit wil proberen. Dit gebeurt uiteindelijk niet, maar het was wel gewoon een serieus voorstel waar ook serieus op in werd gegaan. Om het goed te maken neemt Pierre Toni mee naar een heel chique restaurant en geeft haar allemaal cadeautjes, maar Toni heeft dan elke keer het gevoel dat ze daar dan ook weer iets voor terug moet doen. Zij snapt soms niet dat hij sommige dingen uit liefde doet en omdat ze dat niet snapt, geeft ze hem dus nooit iets van een attentie. Dat maakt Pierre verder ook niets uit, maar elke keer wanneer hij iets voor haar koopt vraagt ze hoeveel keer seks hij daarvoor wil. Ik vind het dan ook vreemd dat Pierre ook niet de moeite neemt om haar uit te leggen dat hij het helemaal niet om die reden doet.
Na de vakantie zien of spreken ze elkaar soms een week niet en Toni zit daar helemaal niet mee, Pierre eigenlijk wel, maar in plaats van dat tegen Toni te zeggen gaat hij met zijn secretaresse naar het Hilton en doet alsof zij Toni is. Ik denk dat er dan toch echt iets niet goed zit in je relatie. Hij vertelt dit dan bovendien weer niet aan Toni, zodat ze eigenlijk geen goede gesprekken hebben en als ze elkaar dan een keer zien hebben ze óf alleen maar seks, óf ruzie. Ze blijven wonder boven wonder toch van elkaar houden, maar ook dit kan ik me echt absoluut weer niet voorstellen. In een relatie zou je toch alles, of in ieder geval heel erg veel, met elkaar moeten kunnen delen en dat is bij hen dus niet zo.
Op een gegeven moment heeft Toni iets met de chauffeur van de kapperszaak en dat vertelt ze dan wel meteen aan Pierre. Opnieuw is er bij Toni geen spoor van schaamte of schuldgevoel te bekennen en Pierre reageert er in het begin redelijk nuchter op. Maar wanneer hij deze Gied (zo heet de chauffeur) een keer heeft ontmoet heeft hij opeens een hekel aan alle mannen met baarden, omdat Gied dat ook heeft en dat laat blijken dat hij er toch wel mee zit. Wat ik ook echt onbegrijpelijk vind is dat Pierre ook nog belangstelling toont voor wat Toni met haar minnaar heeft gedaan. Hoe de seks was en of het beter was dan met hem, of ze echt verliefd op hem is en of ze hem heeft verteld over haar problemen met klaarkomen. Zij gaat daar dan weer uitvoerig op in en gaat precies in detail vertellen wat er die nacht is gebeurd.
Toni blijft ook tijdens haar relatie met Gied volhouden dat ze alleen maar van Pierre houdt, maar ik denk dan van hoe kan je nou een relatie met iemand hebben als je niet van diegene houdt terwijl je de kans krijgt een relatie te hebben met degene waar je wél van houdt, maar blijkbaar ligt het allemaal niet zo simpel. Elke keer wanneer Toni en Pierre elkaar dan weer zagen zeiden ze dat ze elkaar ze hadden gemist en dat ze zielsveel van elkaar houden, maar op een gegeven moment komen ze er toch achter dat het gewoon niet werkt tussen hen twee en dat ze maar een tijdje geen contact meer moeten hebben. Ik denk dat dat een hele belangrijke en goede beslissing is geweest, omdat ze, ook al hielden ze nog zoveel van elkaar, niet goed genoeg bij elkaar pasten.
Natuurlijk spelen ook het opleidingsniveau en de verschillende milieus waarin de twee zijn opgegroeid een rol in de relatie. Daar wordt niet echt op in gegaan, maar ik heb toch bij verschillende scènes gedacht dat het daardoor ook niet altijd goed liep. Volgens mij was Pierre sowieso veel hoger opgeleid dan Toni en ik verbaasde me erover dat hij het nog zolang vol had gehouden, met alle vreemde kuren van zijn geliefde.

Leerervaring

Ik heb door dit boek beseft dat literatuur heel erg tijdsgebonden kan zijn. Dit boek is begin jaren zeventig geschreven en ik vind dat je dat heel duidelijk aan het taalgebruik en aan het onderwerp kunt merken. Het is namelijk een romance die eigenlijk alleen maar gaat over de seksuele gebeurtenissen van twee mensen. Dat kan je op verschillende manieren bespreken, maar Hugo Claus doet dat door middel van platvloers taalgebruik te gebruiken, door in plaats van ‘de liefde te bedrijven’ de hele tijd ‘neuken’ te zeggen en te beschrijven hoe de geslachtsdelen van al die mensen er van dichtbij uitzien. Waarschijnlijk heeft hij dit gedaan om te shockeren en dat zal in die tijd ook wel zijn gelukt denk ik, maar nu komt het over als seksistisch en zelfs een beetje banaal soms.
Dat de twee hoofdpersonen zo vrij met elkaar omgaan is denk ik ook typisch iets van de jaren zeventig. Nu is alles heel langzaam weer wat terug aan het draaien, maar toen ging het heel duidelijk om de vrijheid die men moest kunnen hebben.
Ik denk dat ik er ook meer bewust van ben hoe gelukkig ik persoonlijk met mijn relatie ben en dat ik daar ook alles voor wil doen om dat zo te houden. Ook heb ik mijzelf gewezen op het feit dat ik gewoon heel blij moet zijn met de omgeving waarin ik woon en met het contact met mijn familie en vrienden. Want af en toe schrok ik gewoon van de manier waarop de mensen in het boek met elkaar omgingen, soms leek het alsof ze geen respect voor elkaar hadden en dat hadden ze zelf niet eens door.
Ik denk wel dat de maatschappij van nu er anders uitziet dan die van 35 jaar geleden en dat is dus van de andere kant ook wel weer leuk om te lezen hoe dat er in zo’n korte tijd zoveel kan veranderen. Ik denk dat nu alles veel minder vrijblijvend is dan toen en dat beangstigd me misschien wel.
Het beeld wat Hugo Claus in dit boek schetst van de maatschappij was misschien ook wel een waarschuwing voor het materialisme, een maatschappij waar alles gericht is op geld en seks en soms ben ik bang dat dat inderdaad de werkelijkheid is.

Mening

Ik heb al door laten schemeren dat ik de gedachtekronkelingen en handelingen van de hoofdpersonen vaak niet helemaal begrijp, of mijzelf daar in ieder geval niet mee kan identificeren. Toch vond ik het boek wel boeiend om te lezen, júist omdat ik de gevoelens van de personages niet helemaal kan plaatsen. Daardoor ga je wel extra nadenken over wat de personen doen en waarom ze dat doen.
Waar ik mij een beetje aan stoorde was het taalgebruik. Ik snap wel waarom de schrijver dat heeft gedaan, maar omdat wij het nu in een andere tijd lezen, kwam het op mij wat platvloers over. Ik vind ook het beschrijven van de geslachtsdelen van vooral Toni ook wat ver gaan, tenminste, omdat het in deze grove woorden wordt gezegd. Het is niet dat ik het schokkend vond, maar ik heb er niet zoveel behoefte aan om dat allemaal precies in detail voorgesteld te krijgen. Dat geldt eigenlijk hetzelfde voor de manier waarop ze seks hebben. Ik laat zelf liever wat meer aan de verbeelding over en dat kan alleen wanneer je zo weinig mogelijk loslaat over het gene dat gebeurd.
Wat ik van de andere kant wel weer heel mooi vond, was dat hij dingen die helemaal niet mooi of aangenaam zijn, zo kan beschrijven dat het toch heel bijzonder wordt. Ik vond ook leuk dat, nu we met stijlmiddelen bezig zijn, die ook veel meer opvallen. Hugo Claus maakt vooral veel gebruik van vergelijkingen en ik merkte bij mezelf dat ik deze elke keer opmerkte.
Het is eigenlijk wel bijzonder dat iemand driehonderd pagina’s over een relatie kan schrijven zonder dat er echt veel gebeurd, er zit ook niet echt een verhaallijn in, maar dat je het toch interessant blijft vinden. En het gaat dan ook nog eens over een relatie die in mijn ogen redelijk oppervlakkig is.
Eerlijk gezegd had ik wel iets meer van dit boek verwacht. Zeker omdat Hugo Claus toch wel hoog aangeschreven staat in de Nederlands/Vlaamse literatuur. Ik had het idee dat hij meer een populaire volksschrijver is dan dat hij echte goede literatuur schrijft. Het hele boek vond ik over het algemeen niet slecht, maar ook niet zo goed dat ik tegen mijn vrienden en kennissen ga zeggen dat ze allemaal dit boek moeten gaan lezen.