Het jaar van de kreeft door Hugo Claus

1 Zakelijke gegevens

a Auteur: Hugo Claus
b Titel: Het jaar van de kreeft
Uitgever: De Bezige Bij
Plaats: Amsterdam
Jaar: 1999, eerste druk 1972
Aanstal bladzijden: 329
c Genre: (Liefdes)roman

2 Eerste reactie

a. Keuze
De eerste reden waarom ik dit boek gekozen heb ik mijn scriptie thema: mislukte liefdes. Ik heb dit boek ongeveer een jaar geleden cadeau gekregen en heb het toen al gelezen. Aangezien ik het een goed boek vond en het dus op mijn thema aansloot, heb ik het besloten te lezen.
b Inhoud
Ook na het voor de tweede keer gelezen te hebben vind ik het een erg goed boek. Het houdt je aandacht vast en leest prettig. Het een is een eerlijk, bijna ordinair boek door de menselijkheid, die zelden zo echt in een boek gevonden wordt.

3 Verdieping

a. Samenvatting
Pierre is werkzaam als financieel adviseur van Daan, die Tv-shows presenteert. De shows worden overal in het land gegeven en de crew reist dus veel. Pierre en Daan zijn bevriend, al kunnen er nog wel eens irritaties ontstaat tussen hen. Op de set ontmoet Pierre een van de kapsters, Toni. Zij is tweeëndertig jaar, heeft een kind en is getrouwd met Karel. Al is het een onaangename man, Toni houdt van hem, hij is de vader van haar kind, heeft haar ontmaagd. In tegenstelling tot hem is zij trouw. Pierre voelt zich aangetrokken tot deze onvolmaakte vrouw en op avond raakt hij na een feestje, waar ook Daan aanwezig is, met haar in een hotelkamer terecht.
Vanaf het begin in hun relatie al moeilijk. Pierre is gefascineerd door imperfectie van lichaam en geest. Toni wil de relatie absoluut geheim houden en daarom spreken ze vaak in hotels af. Toni blijkt een moeilijke verhouding met seks te hebben. Alleen bij Pierre komt zij op haar hoogtepunt, waar ze slecht mee om weet te gaan.
Hij koopt een huis in Amsterdam en vraagt haar bij hem te komen wonen. Zij weigert, weet niet wat ze voor hem voelt. Ook heeft zij problemen met het grondig veranderen van haar verhouding tegenover Karel. ‘Ik ben een kreeft’, zegt ze, ‘en ik kan mijn verleden niet loslaten.’ Uiteindelijk trekt ze samen met haar dochtertje Muisje bij hem in. Hun verhouding wordt nog gespannener. Karel heeft alle pillen die er in het huis te vonden waren ingenomen. Wanneer hij na zijn ziekenhuisopname weer gezond is, verlaat Toni hem, na hem verzorgd te hebben. Pierre huurt een flat voor haar en koopt een VW voor haar.
Toni wil er even tussenuit en besluit om een huisje in de Dordogne te huren en er met een paar vrienden heen te gaan. Ook Pierre en Muisje gaan mee. Pierre en Toni vervreemden van elkaar, Toni zegt dat ze niet meer van hem houdt. Ze maken ruzie of vrijen, wat Toni tot een ruilhandel maakt, want hierna moeten er leuke spulletjes voor haar gekocht worden.
Terug in Nederland besluiten ze afstand van elkaar te nemen. Toni krijgt een nieuwe vriend: Gied, de chauffeur van de kapsalon, waar ze werkt. Bij hem kan ze vrij ademhalen en zichzelf zijn, wat ze erg fijn vindt. Ze zegt namelijk dat ze bij Pierre altijd het idee had dat ze verplichtingen had. Pierre haalt zijn spullen op van de flat van Toni. Op een nacht kan hij niet slapen, belt Toni op om te vragen of hij bij haar mag blijven slapen. Dit gebeurt, met toestemming van Gied.
Toni wil te veel, ze wil vrij zijn, het moeilijk hebben, vrijen, diepe gevoelens ondergaan en alles zonder tegenprestatie. Ze verlangt naar een man die haar dit geeft. Pierre wil het nog een keer proberen met Toni. Hij vraagt haar ten huwelijk, maar zijn weigert, ze gaat op vakantie met Gied. Wanneer zij elkaar weer tegenkomen op een feestje, vertelt Toni, dat zij veel zelfstandiger is en beter in haar vel zit dankzij Selma, een vriendin van haar en eerstejaars studente psychologie.
De relatie tussen hen raakt weer een beetje aan en blijft vreemd, maar wordt wel anders. Het voelt niet als liefde, het is minder roze, toch hebben ze elkaar nodigen kunnen iet zonder elkaar. Ondertussen heeft Pierre ene nieuwe vriendin, Antje. Zij heeft rijke ouders en is zeer anders dan Toni. Toni denkt zwanger te zijn van Pierre, waar ze blij mee is, ondanks dat ze door heeft dat Pierre een vriendin heeft. Pierre raakt steeds meer betrokken bij de familie van Antje. Toni laat het kindje, ondanks haar eerdere blijdschap, weghalen en blijkt een nieuwe vriend te hebben.

Tijd verstrijkt.
Pierre trouwt met Antje en blijft aan Toni denken. Op een dag komt Karel bij Pierre op kantoor langs met de mededeling, dat Toni kanker heeft en niet lang meer zal leven. Karel brengt hem naar de woonboot waar Toni ligt, Pierre durft niet meer naar binnen te gaan en loopt een klein stukje weg. Plots hoort hij dat ‘hun’ plaatje gespeeld wordt en blijft hij staan. Karel komt naar hem toe en overhandigt hem een brief van Toni met al haar eenentwintig minnaars. Als enige is Pierre zijn naam met hoofdletters geschreven en met hartjes versierd.
Na vier weken vindt de begrafenis plaats. Pierre speelt nog één keer met Muisje en vlucht, verblind, in het zonlicht.

3 Verdieping

a. Het taalgebruik in dit boek is allerdaags. De zinnen zijn redelijk kort en de woordkeuze bestaat uit voornamelijk spreektaal, wat soms wat grof kan uitvallen, maar niet stoort. Het verhaal speelt zich af in verschillende plaatsen in Nederland, onder andere in Amsterdam en Maastricht. Een andere belangrijke plaats is het huis in de Dordogne, waar Pierre en Toni samen met een aantal vrienden en Muisje op vakantie gaan. De hoofdpersonages zijn Pierre en Toni. Andere belangrijke rollen worden gespeeld door Karel, de man van Toni, en Muisje, Toni’s dochter. De personages, die er zelf niet zo toe doen maar wel invloed hebben op de hoofdpersonen zijn de vriendinnen van Toni, met name Selma, die psychologie studeert en Toni adviseert, de minnaars van Toni, Daan en Antje met haar familie. De situatie waarin de hoofdpersonen zich bevinden, is een situatie met een moeilijke, onmogelijke liefde, die hen niet met rust laat. Het verhaal wordt geschreven vanuit het perspectief van Pierre en vertelt in de derde persoon.

c. Onderzoek naar de thematiek
De hoofdgedachte van het verhaal is de moeilijke en tevens onmogelijke liefde van Toni en Pierre. Typerend daarvoor is het feit, dat zij zich steeds weer tot elkaar aangetrokken voelen, maar wanneer zij bij elkaar zijn, niet met hun liefde om kunnen gaan, het motief van het herhaaldelijk mislukken van hun liefde.
Toni zegt een aantal keer, dat zij, omdat haar sterrenbeeld Kreeft is, haar verleden niet los kan laten. Haar verleden is niet alleen een groot probleem in de liefde tussen Pierre en Toni, het brengt haar in het dagelijks even keer op keer in de problemen. Vandaar de titel Het jaar van de kreeft.

d. Plaats in de literatuurgeschiedenis
Dit boek is voor het eerste gepubliceerd in 1972. Het werk is dus in de jaren ’70 geschreven. Dit is te merken, Toni heeft bijvoorbeeld op een gegeven moment een verhouding met een bebaarde hippie, maar valt niet sterk op. In dit werk is er openlijk geschreven, zoals seks en ontrouw, die in bijna de hele literatuurgeschiedenis taboe waren geweest. Het verhaal in het boek is gebaseerd op de verhouding, die Hugo Claus zelf met de actrice Kitty Courbois heeft gehad.

4 Beoordeling

De sterke, ‘allerverslindende liefde’ vind ik erg boeiend, omdat je er als lezer zelf in op gaat. Je voelt de wanhoop van en de onzekerheid door het mislukken van de liefde erg goed. Het verhaal zou zich net zo goed in de jaren ’90 kunnen afspelen, wat het een zekere tijdloosheid geeft. De start van hun liefde, die zich in de winter afspeelt en de afbrokkeling ervan in de herfst, vind ik de meest boeiende passages. Eigenlijk is in het begin het noodlot van de liefde al zichtbaar en in de herfst in hij zo moeilijk los te laten.
De periode, die zich in de Dordogne afspeelt, vind ik wat minder prettig om te lezen. Dit komt niet omdat het slecht geschreven is, mar door de nare sfeer die er tussen Toni en Pierre hangt in die periode. Je gaat zelf voelen, alsof je een van de vakantiegenoten bent, die de sfeer oppikt.
Ik vind het een interessant thema. De liefde i s immers een onderwerp waarover eindeloos geschreven kan worden. Deze mislukte liefde neemt de personages over in alles wat zij doen, het verandert hen in alle manieren. Voor iedereen is dit thema wel een beetje herkenbaar, of het nou uit het dagelijks even is, of uit andere boeken, films, gedichten etc. Ik ben van mening, dat Claus knap aan het werk gegaan is met dit thema. Een sterk beïnvloedende factor hierin is waarschijnlijk het sterk autobiografisch aspect geweest.
Het taalgebruik vond ik prettig om te lezen. De korte zinnen nam ik makkelijk in mij op, waardoor het goed doorlas zonder monotoon te worden. Het realistische, ietwat grove taalgebruik past goed bij het thema en de stijl van het boek. Het maakt de liefd nog rauwer, pijnlijker.
Al met al vind ik het een goed, hoewel ik na het schrijven van dit verslag het als een redelijk simpel boek begin te zien, wat het naar mijn mening niet is. Het nodigt mij zeker uit meerdere werken van Hugo Claus te gaan lezen. Ik vind het een goed boek, met een mooi thema, zonder overbodige informatie.
Ik zou een zeker aan te raden dit boek te lezen. Het zal namelijk veel mensen aanspreken en komt niet te zwaar over. Er prettig daarbij is dat het een boek op niveau is.