Het grote verlangen door Marcel Möring

Herinneringen

Boek: Het grote verlangen
Schrijver: Marcel Möring
Jaar v. uitgave: 1992

“Alles weet ik nog.” Zijn de woorden van Lisa. Zij is het geheugen van haar tweelingbroer Sam, die alles lijkt te zijn vergeten wat er vóór het auto ongeluk gebeurt is. Hij was twaalf jaar oud toen zijn ouders hierbij om het leven kwamen. Alle drie de kinderen werden in aparte pleeggezinnen onder gebracht, en zagen elkaar niet meer. De zoektocht naar Sam’s verleden begint als hij zijn oudere broer Raph weer ontmoet, en besluit met hem mee te gaan op een zwerftocht door Nederland heen. Ze beleven veel samen, maar na een jaar besluiten ze dat het genoeg is geweest en keren ze terug naar hun woonplaats in Amsterdam. Daar gaan ze op zoek naar hun zus Lisa die, samen met haar vriend Simon in een huis op een industrieterrein te wonen. Vanaf die tijd komen de drie regelmatig bijeen om over hun verleden te praten, en hoe het was toen ze nog bij hun ouders woonden. Vrijwel alles wat Sam weet van die tijd heeft hij gehoord van Lisa, die wel veel heeft onthouden. Sam werkt als archivaris bij een boorbedrijf. Als hij hiermee moet stoppen door faillissement van zijn bedrijf, krijgt hij van de Noor Julius Flemming een baantje aangeboden als meter bij een weggezakte toren in een verlaten gebied. Hier heeft hij veel tijd voor zichzelf om goed over de dingen na te denken. Als hij weer terug is thuis zitten de drie op een avond weer eens samen en verteld Lisa het verhaal dat hun moeder ook altijd vertelde, over de man die alles vergat. Naar aanleiding van dit verhaal ontstaat er een discussie over de oorzaak van het auto ongeluk van hun ouders Waren ze niet gelukkig en hadden ze ruzie op de avond dat ze wegreden? Reed hun vader als een gek? Dan onthult Raph de waarheid: “De waarheid is niet dat ze ruzie hadden. Jij zat in de auto.” Het was herfst 1969, Lisa en Sam waren twaalf jaar, Raph was veertien, hun moeder had haar hartstocht voor hun vader verloren, dat was wat voor spanning zorgde die avond. Sam mocht mee en zat dus in de auto toen het ongeluk plaatsvond.

“Jij weet wat verdween.” Ze richtte zich op en sperde haar ogen open. “Pappa en mamma,” zei ze, “en God en het geheim van de liefde.”Haar ogen vulden zich. “Alleen de herinnering is gebleven,”zei ze, “ en de herinnering is niet genoeg, de herinnering is een groot verlangen.” Met dit citaat is naar mijn idee de titel, en het thema van het boek in het kort samengevat en verklaart. Het verlangen is het grootste thema in deze roman. Zo komt Sams gemis dan ook voort uit een verlangen, in tegenstelling tot het gemis van Lisa en Raph, dat voorkomt uit verlies. Bij hen is er alleen nog een herinnering aan vroeger, en een verlangen dat die tijd ooit terug komt. Bij Sam is zelfs deze herinnering er niet.

“Dit gebeurt. Iemand zoekt naar het belangrijkste in zijn leven en vindt het pas als hij het weer is kwijtgeraakt.” Lisa verteld in het boek het verhaal van de man die alles vergat. Een verhaal dat vroeger vaak verteld was door hun moeder. Een verhaal over de oude koning Salomon en de jonge David, die op het moment dat hij zijn verhalen wilde vertellen zijn geheugen kwijt was. Een droom maakte hem duidelijk hoe dit kwam: hij was het verlangen om te herinneren kwijt geraakt. Toen hij zich dat realiseerde borrelden de verhalen weer op als vanouds. Een speciaal verhaal, wat wij direct in verband kunnen brengen met onze hoofdpersoon Sam, die in het boek de rol van David heeft. Een gebeurtenis een stuk terug in het boek kan deze vergelijking mooi illustreren. Een telefoongesprek tussen Sam en Raph, als beiden nog in hun pleeggezinnen wonen, drie jaar na het ongeluk. Raph belt Sam op een avond op, hij wil niet dat Sam zijn pleegouders het weten en doet zich voor als een vriend van school die om huiswerk vraagt. Hij zegt Sam echter dat hij alles moet vergeten. “Het is beter om te vergeten.” zegt hij. “Je moet verder.”Daarna is Sam begonnen te vergeten, precies zoals Raph het gezegd had. Tijdens het vertellen van het verhaal door Lisa, waarbij zij zelfs in een soort trans raakt, komen de herinneringen bij Sam in flarden langzaam steeds meer naar boven. Dat wat David meemaakt maakt Sam ook mee. Er knapt iets in Sam. Er is een besef van verlies nodig, van een onstilbaar verlangen om in beweging te komen, oog te krijgen voor onbekende levens, voor andere manieren van leven. “Iemand zoekt, en vindt het belangrijkste in zijn leven pas als hij het is kwijtgeraakt” (Anthony Mertens). Dit is een van de verhaallijnen die er te vinden zijn in dit boek, met de laatste hierboven staande zin als filosofisch uitgangspunt. Een verhaallijn waar nog verschillende andere lijnen en thema’s aan verbonden en omheen gedraaid zijn.

Volgens Lisa weet Sam wat er verdween, namelijk het geheim van de liefde. Voor haar is liefde een mysterie waardoor je gegrepen wordt, en zij wil dan ook bij haar vriend weg als zij het gevoel heeft dat er geen mysterie meer tussen hen is. Sam gelooft in de liefde als een beslissing, als wils daad. Hij vertelt ook dat hij besloten heeft van zijn broer en zus te houden omdat het nu eenmaal familie is. Hij gelooft niet in de “Tristan en Isolde” liefde. Hij wantrouwt de liefde. “Ik geloof dat mensen dat overschatten, liefde. Ze vallen op iemand en ze denken allemaal dat ze Tristan en Isolde zijn, maar het is niets dan verlangen naar seks en mamma.” Duidelijk in het boek is dat Sam een groot verlangen koestert naar liefde en seks, maar telkens blijft hij op een bepaalde afstand van de vrouwen, of stopt hij net voordat er misschien sprake is van eventueel contact. Dit onder andere bij Ellen, de eigenaresse van een café. En bij het meisje met de polkadots, die tegenover hem woont en die hij enkel telkens weer bespiedt met een sterrenkijker. Zo gebeurt er niks, en blijft hij enkel verlangen. Misschien mede door zijn instelling over de liefde gedraagt hij zich zo, maar hierdoor is er dus ook geen mogelijkheid om wel liefde te vinden. Hij houdt zichzelf tegen lijkt het wel. Als hij uiteindelijk zich dan toch over deze grens heen zet en met een vrouw naar bed gaat die hij nauwelijks kent, lijkt hij bijna teleurgesteld dat zij niet verliefd op hem is en niet van hem houdt, ook al houdt hij niet van haar. Hij is op zoek naar liefde en geborgenheid, toenadering, maar het lijkt alsof zijn eigen houding tegen over ditzelfde, het onmogelijk maakt om het te vinden. Het spel tussen zijn mening over liefde, en zijn verlangen ernaar is als een nieuwe lijn te zien in het boek, die tevens verbonden is met de vorige lijn omdat ook hier het verlangen weer de kop op duikt; het spel tussen het verlangen en dat wat er echt gebeurt.

“Pappa schreef zijn scriptie, de Spoetnik werd gelanceerd, opa had al kanker, maar wist het nog niet, oma zou vijf jaar later sterven, toen John Glenn om de aarde draaide.” Telkens in het boek komt het thema “ruimte” weer naar voren. Van kleine details tot opvallende gebeurtenissen en naam gevingen: Het meisje met de polka dots waar Sam steeds met zijn sterrenkijker naar kijkt, maar ook de benaming van een orgasme als ‘supernova’. Één ding dat mij steeds is opgevallen dat dit thema wordt gebruikt als iets bijna onwerkelijk is. Als in een droom, of ongrijpbaar. Dat heeft ook met het verlangen te maken. Naar het meisje met de polka dots kijkt Sam telkens opnieuw door zijn sterrenkijker. Dat geeft een bepaald soort afstand aan, naast dat het ook iets bizars en onwerkelijks heeft. Dit klopt ook als wij kijken naar hoe zich de relatie tussen Sam en dit meisje voort zet. Zij blijft ver weg en mysterieus, hij komt niet bij haar in de buurt, net zoals wij mensen nooit het heelal in zijn volle grootsheid zullen kennen. Het heelal heeft de taak in het boek de dingen ongrijpbaar te maken. Groot, ver weg en onbekend, zoals zij zelf ook is. Het is een symbool voor de dingen waarnaar verlangd wordt, die mysterieus en onbekend zijn, onwerkelijk. Deze derde lijn heeft dus opnieuw met het verlangen te maken, misschien niet gek, als wij er van uit gaan dat dit het hoofd thema is. Het verlangen naar het onbekende, dat te hebben en te weten. Sam zoekt echter geen echt contact, en blijft hierdoor ver van het doel waarnaar hij in dit geval verlangt (zo ook het meisje met de polka dots).

Een boek waaraan veel te beleven valt, veel te ontdekken valt. Zo veel verschillende lagen, allen onderling met elkaar verbonden, vormen een goed geheel. Niet direct spreekt het verhaal op zich mij aan, maar alles wat daarachter zit des te meer. Het is een filosofisch boek, absoluut waard om een tweede en misschien een derde keer gelezen te worden. Een leerzaam boek met een hele eigen kijk op de maatschappij en haar normen en waarden. Ik heb het heel leuk gevonden om te lezen, en zou het, zoals ik al zei, graag nog een keer lezen. Het is een waardevol boek dat zonder meer hoort bij het rijtje van de beste boeken die ik tot nu toe gelezen heb!