Het geheim door Anna Enquist

HET GEHEIM
ANNA ENQUIST

ERVARING

1 Selecteer één passage of alinea die volgens jou de kern van deze roman raakt. Probeer uit te leggen waarom.
De passage waar ze Frank tot rust brengt met haar muziek in de “Reehof” raakt volgens ons de kern van het verhaal. Frankie was zo onhandelbaar dat hij hele dagen met zijn hoofd tegen de muur zat te bonzen maar als Wanda voor hem speelde kwam hij tot rust, Wanda kon hem bereiken met haar muziek maar niet met woorden.
Ook de passage waarin Wanda haar moeder in het ziekenhuis opzoekt en Wanda te weten komt dat Egbert haar vader niet is vonden we belangrijk. Het hele boek draait om Wanda, beetje bij beetje kom je haar verleden te weten en dat is een zeer belangrijk onderdeel van haar verleden.

2 Heb je de roman graag gelezen? Waarom (niet)?
Ja, hoewel de vertelstructuur in het begin verwarrend was. Het boek is ook soms nogal langdradig en er worden vaak overbodige details gegeven. Maar het is mooi opgebouwd en het is een weerspiegeling van het leven hoe hard het kan zijn.

3 Ken je een van de klassieke muziekwerken die in het boek vernoemd worden? Wat vind je van het gebruik van de vele muzikale termen?

Katrien kende Beethoven al. Ze vindt hem een heel goede componist, zelf speelt ze er nu ook stukjes van. De muziek wordt in het boek beschreven met allerlei gevoelens die in Wanda opkomen. Het gebruik van muzikale termen vonden we wel goed omdat je je zo beter kan inleven in de leefwereld van Wanda.

4 Wat vind je van het hoofdpersonage Wanda? Vind je haar sympathiek of niet? Bij welk personage voel je je meer thuis?

Wanda is nogal onverschillig, ze houdt geen rekening met de mensen rondom haar behalve met Frank. Ze is op bijna alleen bezig met haar muziek en heeft dus geen tijd voor de gevoelens van anderen. Emma is een aangenamer personage, ze is zo bezorgd om haar kinderen zoals een echte moeder en ze houdt zich sterk in de moeilijke jaren. Enkel op het einde van haar leven is Emma niet meer leuk omdat ze alles verzwijgt voor Wanda. In Joyce konden we ons goed inleven, zij is ook een goede muzikante maar bij haar komt haar gezin op de eerste plaats.

5 Waarover heeft de auteur ons willen doen nadenken, denk je?

Over hoe moeilijk het is om beroep en privé van elkaar gescheiden te houden. Hoe iemand zich kan uitdrukken met muziek en hoe moeilijk het is om een diep innerlijk gevoel uit te drukken in woorden. Wanda heeft veel problemen gekend maar ze heeft volgehouden en het ver gebracht dankzij haar muziek.

ANALYSE

1 Verklaar de titel.

Wanda heeft veel geheimen. Haar eerste geheim is het geheim dat ze deelt met Stina en de accordeon speler. Het geheim dat ze aan niemand mag zeggen dat ze een broer heeft die mongool is. Haar geheimen die zij alleen kan uitdrukken op haar piano, in haar muziek. En het geheim dat Emma heel haar leven heeft verborgen gehouden voor Wanda namelijk wie de echte vader van Wanda is.

2 De roman is merkwaardig geconstrueerd. Hoe?

Er zijn twee verhaallijnen: één in het heden met enerzijds hoofdstukken over Bouw die op weg is naar de Pyreneeën op zoek naar Wanda, anderzijds hoofdstukken over het leven van de nu zestigjarige Wanda. De tweede verhaallijn zijn flashbacks over Wanda’s verleden.

3 Waarom heeft de roman een open einde?

Op het einde van het boek heeft Bouw Wanda gevonden en hij hoort ze pianospelen maar je weet niet of ze elkaar echt zullen ontmoeten en met elkaar zullen spreken.

4 Op het einde van het boek wordt duidelijk dat meneer De Leon de eigenlijke vader van Wanda is. De aandachtige lezer heeft daarvoor al enkele aanwijzingen gekregen dat Egbert niet Wanda’s natuurlijke vader is. Probeer er enkele te vinden.

- Bij de geboorte van Wanda (blz. 10) kiest Emma de naam , ze vraagt niet aan Egbert wat hij ervan vindt. En Egbert vraagt eerst hoe het met Emma gaat voor hij naar de baby kijkt.
- Als Emma en Wanda samen zingen (blz. 19) onderbreekt Egbert hen en zegt hij dat Wanda naar bed moet. Het lijkt alsof hij kwaad is omdat ze samen zingen en spelen.
- Egbert zegt dat Emma het volgende jaar geen tijd meer zal hebben om Wanda les te geven omdat ze dan achter de kinderwagen loopt “met onze zoon erin” (blz. 30). Aan die zoon moet ze dus meer aandacht besteden dan aan Wanda.
- Nadat Wanda Frank tot bedaren had kunnen brengen door piano te spelen, hoopt ze dat Egbert zou luisteren en zeggen dat ze mooi speelt maar hij zegt het niet (blz. 50).
- Egbert wordt heel kwaad op Wanda omdat ze Frank onder de piano in slaap had laten vallen (blz. 61), ook al kon ze Frank daarmee kalmeren.
- Egbert weigert om meneer de Leon in huis te nemen (blz. 66), waarschijnlijk vooral omdat hij de vader is van Wanda.
-Als Egbert in het ziekenhuis ligt (blz. 119), wil hij Wanda niet zien.

5 Wanda installeert een piano in haar huis in de Pyreneeën. Ze noemt het ding echter een monster (blz. 24), een indringer (blz. 25), een gevaarlijk dier (blz. 163). Waarom? Waarom wacht ze tot het 27ste hoofdstuk voordat ze het instrument in gebruik neemt (‘En nu tussen ons, Bösendorfer!’)?

Wanda’s hele leven werd bepaald en gemaakt door de piano. Tot ze niet meer kon spelen omdat ze rust nodig had om de reuma in haar vingers te genezen. Vanaf dan heeft ze zich afgesloten voor de buitenwereld en is ze alleen in de Pyreneeën gaan wonen. Ze miste de muziek niet en het duurt dus een tijdje voor ze effectief weer wil spelen op het instrument na zo een lange tijd.

6 Wanda is een complex personage. Zoek in de roman vijf fragmenten die haar ambitie en de relatie met haar omgeving tekenen. Probeer dan een genuanceerd portret van haar te schetsen.

-Emma ontdekt al heel vroeg dat Wanda een groot talent is maar dat wordt genegeerd door Egbert (blz. 30).
-Wanda wil erkenning van Egbert, ze wil dat hij naar haar muziek luistert en zegt dat hij het mooi vindt maar dat doet hij niet (blz. 50).
-Toen Wanda zwanger was kon ze de tournee door Amerika niet afzeggen, ook al wou Bouw dat ze dat wel deed (blz. 176). Ze is alleen bezig met haar muziek en niet met andere mensen.
- Wanda wilt niet stoppen met pianospelen ook al verergert de pijn in haar vingers (blz. 221).
- Als Emma gestorven is en een dokter zegt dat ze moet rusten, stopt Wanda abrupt met spelen (blz. 222)
Wanda is erg in zichzelf gekeerd. Ze laat alles vallen om piano te kunnen spelen en daar haar carrière van te maken. Ze vindt haar vrijheid zeer belangrijk, ze wilt niet dat andere mensen haar zeggen wat ze moet doen. De scheiding van haar en Bouw ziet ze bijvoorbeeld als een opluchting omdat ze dan met niemand meer rekening moet houden. Naar het einde van het boek raakt Wanda minder in de ban van het spelen. De piano is niet langer haar vriend maar een indringer, een monster.

7 Waarom wil Wanda niet vallen op het ijs (blz. 38-40)? Waarom komt dit beeld later in een nachtmerrie terug (blz. 202)?

Ze wordt ouder en voelt dat ze niet meer zo goed kan piano spelen als vroeger. Daarom wordt ze in haar nachtmerrie gedwongen om te vallen en haar vingers eraf te laten schaatsen zodat ze geen piano meer kan spelen. Met de hamer moet ze haar handen en vingers verbrijzelen voor de zelfde reden. Ze mag geen piano meer kunnen spelen. De piano moet uit haar leven verdwijnen, de snaren van de piano worden gebruikt om mensen op te hangen.

8 Bespreek de relatie tussen Wanda en Frank

Wanda kon Frank tot rust brengen met haar muziek. Al van kleins af aan legde ze Frankie onder de piano toen hij heel de tijd huilde. Frankie viel toen in slaap onder de piano. Maar door de oorlog moest Frank naar een instelling voor mongolen. Wanda ging de eerste keren nog mee op bezoek bij Frank maar na een tijdje wou ze niet meer gaan. Na de dood van haar vader ging ze terug geregeld op bezoek bij Frankie en speelde ze elke keer voor hem. Naarmate ze ouder werd ging ze weer wat minder bij Frank.

9 Op blz. 171 is Wanda erg geboeid door een fresco van een ruiter. Waarom?

De ruiter doet zijn eigen gang, niemand kan hem tegenhouden. Net zoals Wanda, ze is zo bezig met haar carrière dat niemand haar kan tegenhouden om op tournee te gaan. Zelfs haar geliefde kan haar niet beïnvloeden. Ze is vastberaden weg te gaan zoals de ruiter ook van plan is. Ze wil niet gewoon blijven zitten en doen wat anderen van haar verlangen. Ze wil haar leven zelf bepalen net zoals de ruiter op het paard dat doet.

10 Welke relatie hebben de volgende personages met Wanda?

- Egbert: Hij is de man van Emma en de zogezegde vader van Wanda, Wanda denkt heel de tijd tot de dood van Emma dat Egbert haar echte vader is. Maar door een gesprek met tante Ida op de begrafenis van Emma komt ze andere dingen te weten, dingen die ze al zolang wou horen over haar vader.
- Emma: De mama van Wanda. Ze heeft Wanda gesteund tijdens haar muziekcarrière.
- Max De Leon: De echte vader van Wanda. Wanda ging elke week op pianoles bij hem. Totdat hij verdreven was uit zijn huis door soldaten.
- Lucas: Een dirigent waar Wanda nog verschillende tournees mee heeft gedaan, ze heeft ook een korte affaire gehad met Lucas, telkens na de orkesten.
- Joyce: Een heel goede vriendin van Wanda, ze speelde ook in het orkest waar Wanda in meespeelde.
- Bouw: Hij was lange tijd de echtgenoot van Wanda, totdat Wanda op tournee ging en een miskraam had. Wanda kon Bouw geen kind geven omdat ze een veel te druk leven leidde.

11 ‘Een motief is een herhaald en betekenisvol element in een literair werk.’ (H. van Gorp, Lexicon van literaire termen, Wolters). Welke betekenis kun je aan de volgende motieven geven?

a Glücklich ist … wer vergisst … was doch nicht zu ändern ist. (blz. 19, 46, 97 en 218)
Dat is de tekst van een Duits lied dat Emma, de mama van Wanda, vroeger altijd zong. Wanda denkt er steeds aan terug want ze vond dat lied heel mooi.

b De kleur blauw
De personeelsleden van het badhuis dragen blauw, Wanda zelf is ook vaak in het blauw gekleed, het ongeboren kind van Wanda was ook blauw,… De kleur blauw doet denken aan de koelheid en onverschilligheid van Wanda in haar omgang met andere mensen.

c De zwarte man (blz. 62 en 126)
Wanda is een ‘solist’. Ze is graag alleen en gaat soms moeilijk met anderen om. Maar soms is ze toch bang om alleen te zijn. Altijd als ze rondkijkt in de zaal wanneer ze piano speelt ziet ze achteraan in de zaal een man staan in zwarte kleren waarvoor ze speelt. Dat gaat waarschijnlijk over Mr. De Leon omdat ze hem mist na zijn dood

12 Wat is de motivatie van Bouw om naar het zuiden te rijden? Waarom ‘vertraagt’ hij steeds meer en meer? Wat veranderde hem op zijn bergwandeling? (blz. 223)
Bouw is al opnieuw getrouwd en wanneer zijn vrouw even weg is leest hij in de krant een artikel over Wanda. Hij kan achterhalen waar ze nu woont en hij besluit naar het Zuiden te rijden om haar op te zoeken en te praten over het verleden. Omdat Bouw vroeger een goede band met Wanda had vindt hij het moeilijk om haar nu terug te zien. Hij vertraagt dus steeds omdat hij gaat twijfelen of hij haar wel wil bezoeken. Op zijn bergwandeling denkt hij na over wat hij eigenlijk echt wil en hij gaat naar het huis van Wanda en luistert van op het kerkhof hoe ze piano speelt.

13 Bespreek de stijl. Past die bij dit boek?

In het verhaal zitten veel tijdsprongen en flashbacks. Ze vertelt over de kindertijd van Wanda, over Wanda als ze al ouder en ziek is en over Bouw. Dat past wel bij het verhaal want die drie verhaallijnen vullen elkaar aan en maken het verhaal levendiger. Door de verschillende verhaallijnen kom je niet alleen te weten wat er in Wanda omgaat maar ook wat Bouw denkt. Het boek leest wel vlot want het taalgebruik is niet echt moeilijk. Het verhaal heeft ook een open einde en dat past er ook goed bij.

15 In het eerste deel wordt de familie Wiericke geconfronteerd met de Tweede Wereldoorlog. Wat waren de concrete consequenties daarvan voor de familieleden?

Frank moest naar een instelling omdat hij nooit meer naar buiten mocht komen. Emma vermagerde door tekort aan eten. Egbert werd helemaal gek door de kleine Frank die heel de tijd in de weg zat. Stina de kinderopvang die inwoonde moest verhuizen omdat zij te veel voorraad van het eten verbruikte. Wanda bleef gewoon verder piano spelen en ging elke week naar de les. Ze zij niet veel, ze sprak zich enkel uit op de piano. Maar niemand begreep haar, behalve haar broertje Frank

CREATIEF

1 Op blz. 24-25 krijg je een zeer nauwkeurige beschrijving van de handelingen van de pianiste voordat er nog maar één noot gespeeld is. (‘Werk van alledag was het. (…) zullen doen wat zij doen moeten.’) Het is een mooi voorbeeld van de directe, wat kale stijl van de auteur. Probeer nu zelf in enkele alinea’s een alledaagse handeling zo precies mogelijk weer te geven (bv. het oppompen van een fietswiel, het raspen van worteltjes, het vervangen van een lamp …).

Elke dag twee keer: ’s morgens na het eten en ’s avonds voor het slapengaan.
In de badkamer de dop van de tube losdraaien. De dop neerleggen, de tandpasta in de rechterhand en de tandenborstel in de linker. Omgekeerd gaat ook maar dan wordt het moeilijk om een perfecte hoeveelheid uit te knijpen op de tandenborstel.
Te veel is niet goed want dan mors je al de helft in de lavabo nog voor je begint. Het bespaart je dus ook opkuiswerk achteraf. Het mag ook niet te weinig zijn want dan kan je niet goed poetsen.
Een klein beetje water op de tandenborstel voor een vlotte schuimvorming. Opnieuw niet te veel want dan loop je het risico dat de tandpasta van je tandenborstel af stroomt.
Nu kan je beginnen: 3 minuten lang waarin je kan doen wat je wilt zolang je maar blijft poetsen. Nog vlug je haar kammen of je huiswerk afprinten. Liefst wel met een wastafel in de buurt voor als er een teveel aan schuim uitgespuugd moet worden. Als alles goed gepoetst (en je huiswerk afgeprint) is, spoel je je mond en je tanden zijn klaar voor een nieuwe dag of nacht.

MEDIA

3 Het boek is doorspekt met muziekterminologie. Zoek een vijftal typische jargonwoorden en verklaar ze (bv. via Wikipedia).

Etude: Een etude is een oefenstuk dat wordt gespeeld om de techniek van de musicus op een hoger niveau te brengen. Een etude is meestal driedelig en kan ook een compositie zijn.

Sonate: Een sonate is een muziekstuk met meestal een vaste opbouw uit meerdere delen.

Fuga: Een fuga is een muziekvorm met meerstemmigheid en gevarieerde herhaling. Het heeft meerdere episodes en drie tot vijf stemmen.

Symfonie: Een symfonie is een muziekstuk dat door een aantal instrumenten tegelijk wordt gespeeld. Als er ook solo-instrumenten zijn is het een concert.

Prelude: Een prelude is een instrumentaal voorspel zonder vastliggende vorm. Vroeger was het een soort improvisatie die werd gespeeld voor het echte werk, maar nu is de prelude een officieel muziekstuk.