Het geheim door Anna Enquist

HET GEHEIM
ANNA ENQUIST

1. Beschrijving van het boek
a. titelbeschrijving:
- auteur (achternaam, voornaam of voorletter(s): Anna Enquist
- pseudoniem van: Christa Broer
- titel: Het geheim
- uitgever, plaats, jaartal: De Arbeiderspers, Amsterdam, Augustus 1997
- druk: 8ste
b. jaar van eerste uitgave (zie ©jaartal): 1997
c. motto (een gedicht, citaat – voorin het boek): geen
d. opdracht (opgedragen aan wie?): niet
e. aantal bladzijden: 203
f. omslag:
g. bijzonderheden (typografie, lay out, serie, e.d.): geen

2. Korte inhoud van het verhaal

Het verhaal begint wanneer Wanda geboren wordt. Ze is de dochter van Emma, een zangeres, en Egbert. Al gauw blijkt Wanda erg muziekaal te zijn en een grote voorliefde voor de piano te koesteren. (Dit is iets dat haar moeder erg op prijs stelt, maar haar vader eerder afkeurt.)
Eerst volgt Wanda les bij haar moeder maar ze is snel aan een echte leraar toe en ze besluiten haar bij meneer De Leon, Emma's pianobegeleider les te laten volgen. Al vanaf het begin voelt ze zich in zekere zin verbonden met deze man maar ze kan dit gevoel echter nog niet plaatsen. Tot hiertoe rijken de gelukkige jaren van haar jeugd. Deze komen echter tot een bruusk einde wanneer de oorlog uitbreekt en ook haar broer Frank geboren wordt. Deze is zwaar gehandicapt en de ontberingen van de oorlog hebben zeker geen positieve invloed op zijn situatie. Hij moet de hele tijd geheim gehouden worden uit angst voor de Duitsers, wat als gevolg heeft dat Wanda als klein meisje nergens met haar problemen terecht kan. Zo worden de piano en haar lessen bij meneer De Leon haar enige toevlucht. Maar wanneer deze, omwille van zijn Joodse afkomst gedeporteerd wordt, stort Wanda haar hele leventje in elkaar. Ze wordt diep verbitterd, een gevoel dat haar haar hele leven zal achtervolgen.
In haar laatste jaar gymnasium besluit Wanda haar school vaarwel te zeggen en deze in te ruilen voor een muziekconservatorium. (Dit echter zonder de toestemming van haar ouders.) Ook deze periode is een zeer bewogen tijd in haar leven. Het is de tijd dat haar vader sterft maar dat ze tevens ook beroemd wordt als pianiste en zo leert ze haar man kennen.
Na haar conservatorium wordt ze beroepspianiste en trekt de wereld rondt. Deze reizen drukken echter zwaar op het jonge huwelijk en na een miskraam besluit Wanda niet meer naar haar man terug te keren. Hierna doet Wanda nog vele optredens maar komt op een psychologisch dieptepunt op het moment dat haar moeder overlijdt en Wanda haar geheim prijsgeeft: Wanda is eigenlijk de dochter van meneer De Leon. Na deze ontstellende onthulling gaat het Wanda ook fysisch bergaf en al gauw moet ze stoppen met pianospelen omwille van de reumatiek. Het verhaal eindigt op het moment dat Wanda terug een leven tracht op te bouwen in een Frans dorpje. Dit is ook het moment dat haar ex-man besloten heeft haar op te zoeken en zich met het verleden te verzoenen. Of er al dan niet een ontmoeting tussen deze twee mensen plaatsvindt wordt aan de fantasie van de lezer overgelaten.

Bron: http://www.scholieren.com/boekverslagen/1266

Ik heb deze samenvatting van internet gehaald en vond deze goed omdat hier kort de gebeurtenissen in het boek worden verteld. De onbelangrijke dingen worden weggelaten dus het leest makkelijk door en je krijgt een goed beeld van het boek. Het enige wat ik er graag nog had bij gezien is hoe Wanda haar man Bouw had leren kennen, dit gebeurde in de kliniek waar haar broer Frank zit.

3. Verklaring van titel, ondertitel, motto, opdracht

Het boek heet het Geheim, en het grote geheim van dit boek is dat Wanda eigenlijk de dochter is van haar geliefde pianoleraar Meneer de Leon, en niet van de man waarvan zij dacht dat hij haar vader was. Het hele boek heeft ze geprobeerd contact met haar ‘vader’ te maken maar de band was nooit erg goed.

4. Personages

De hoofdpersoon in het boek is Wanda Wiericke.
In het boek lees je alles vanuit haar oogpunt. Je leert haar kennen vanaf dat ze een klein meisje is. Ze heeft een muzikale aanleg en houd van haar piano. Ze is een stil en verlegen meisje, ze trekt niet graag de aandacht. Wanda is een nogal zwijgzame vrouw, nogal in zichzelf gekeerd. Ze is een solist in haar spel, maar ook in haar gewone leven. Later in haar leven wordt ze een beroemde pianiste.

Een belangrijke bijpersoon is Bouw (Boudewijn) Kraggenburg. Het boek is voor een deel vanuit zijn oogpunt geschreven.
Bouw is de (ex-)man van Wanda Wiericke. Ze ontmoeten elkaar in “Reehof”. Dit is de instelling waar Wanda’s broertje Frank zit. Ze leren elkaar kennen en krijgen een relatie en op een gegeven moment gaan ze zelfs trouwen. Maar omdat Wanda teveel met haar muziek bezig is gaat het niet goed. Bouw hield enorm veel van Wanda en wilde haar bij zich houden.

5. Perspectief (zie: Laagland, blz. 38, §6)

Door wiens/wier ogen zie je de gebeurtenissen? Ondersteun je keuze met een illustratief citaat.
Personale vertelsituatie: het verhaal wordt verteld vanuit (en niet door) een of meer van de personages, in de derde persoon (hij/zij vorm).
Het verhaal wordt verteld door Wanda en Bouw. Het verhaal heeft veel flashbacks van beide kanten.

Voorbeelden: ‘ Bouw Kraggenburg was moe. Heel die warme zomerdag had hij vergaderd in een kantoorpaleis met kunstmatige luchtcirculatie. Zijn mond was droog en zijn neus prikte’

‘Voor papa thuiskomt eet Wanda met Stina in de keuken. Mondje dicht hé! Zegt Stina, Koos is ons geheim, dat moet je aan niemand vertellen’

6. Plaats en ruimte

Bespreek de volgende onderdelen met betrekking tot de plaats en ruimte waar het verhaal zich afspeelt.
• Waar speelt het verhaal zich af? Het verleden in Nederland, waar Bouw en Wanda woonden en later in Engeland. De toekomst in Frankrijk, de Pyreneeën.
• Beschrijf de sfeer: Wanda is nooit echt gelukkig, dus de sfeer in het boek is altijd een beetje mysterieus en somber.
• In dit boek wordt een leven verteld, en het hele boek heeft een beetje de zelfde sfeer. Het boek heeft een open einde, dus je weet niet of het goed afloopt of niet.

7. Tijd (zie: Laagland, blz. 31, §5)

• Historische tijd: Het verhaal begint als Wanda in 1933 wordt geboren en eindigt als Wanda 60 is, ongeveer eind jaren ’90.
• Tijdsduur: Het verhaal bestaat veel uit flashbacks van Bouw zijn kant en van Wanda haar kant dus de tijdsduur is niet makkelijk te zeggen. Bouw gaat op reis om Wanda te zoeken dat duurt ongeveer 2 weken, maar de rest van het boek gaat over het leven van Wanda en dat duurt ongeveer 60 jaar.
• Tijdsvolgorde – verschil tussen fabel en sujet: Het verhaal bestaat uit flashbacks.
• Opening-in-de-handeling : het verhaal begint in een handeling waarin de piano van Wanda in haar nieuwe huis wordt gezet.
• Hoe verloopt het verhaal? Het is een levensverhaal en het hoogtepunt is wanneer Wanda een beroemde pianiste is en de hele wereld over reist en de dieptepunten komen wanneer ze een miskraam krijgt en ontdekt dat ze reuma heeft.
• Het verhaal heeft een open einde, Bouw heeft Wanda gevonden en loopt naar haar huis en dan is het verhaal afgelopen. Je weet dus niet of Wanda blij was met zijn bezoek of juist niet, en wat er daarna gebeurd.

8. Thema en motieven (zie: Laagland §7 Thematiek en motieven)

Thema: Geheimen, overspel Motief: Wanda kan niet goed contact maken met haar vader, al doet ze zo haar best. Haar vader is wel heel begaan met Frank, haar jongere broertje en dit maakt Wanda erg depressief. Als Wanda relaties aangaat kan ze ook niet trouw gaan, ze gaat vreemd en vind dit niet raar. Op het eind van het verhaal komt Wanda erachter dat ze niet de dochter van haar vader is, maar dat haar moeder een affaire heeft gehad met haar pianoleraar Meneer de Leon. Als ze daarachter komt zijn haar moeder, vader en meneer de Leon allemaal al dood.

‘Max de Leon, de náám alleen al. Vader en moeder vonden het een gevaarlijke ontwikkeling. Hij moedigde haar aan om op het toneel te staan. Dat zagen ze liever niet, weet je. En Emma was zo vreselijk verliefd op hem. Er waren ruzies over thuis, dat ze hem niet meer zou zien. In die tijd kwam Egbert op de proppen, vader en moeder vonden hem een betere keuze’

9. Genre (zie Laagland, bijlage 5, Genres)

Roman, moderne Nederlandse literatuur

10. Taalgebruik

Het boek is makkelijk geschreven, in het begin zelfs kinderlijk omdat het personage kinderlijk was. Later wordt de schrijftaal was volwassen maar het blijft niet al te moeilijk om te begrijpen.

‘Vóór papa thuiskomt eet Wanda met Stina in de keuken. Mondje dicht he, zegt Stina. Koos is een geheimpje tussen jou en mij!’

‘Het is zomer. Wanda en mama zijn met de auto naar het witte huis gebracht dat op een duin ligt, in de plaats die Monster heet. Er is een grote vierkante hap uit het dak genomen zodat de hoekkamer een buitenkamer is waarin je zo onder de hemel zit. Daar eten ze ’s avonds met een bord op schoot. Je kijkt over de zee. De golven rollen zo hard dat ze over de kop slaan. Dan rekken ze zich uit over het zand, zover ze kunnen’

11. Commentaar op het boek

3 argumenten
Schrijver: Anna Enquist
Titel: het geheim
Jaar van uitgave: 1997
Bron: Elsevier
Publicatiedatum: 01-02-1997
Recensent: Doeschka Meijsing
Recensietitel: Ne tiets te veel ontroering: roman Anna Enquist als prgramma Catherine Keyl

Schrijven kan op oefenen lijken, op het nauwgezet waarmaken van een plan. Als het plan door de oefening blijft schemeren, wordt het lezen minder spannend. In Anna Enquists eerste roman Het meesterstuk speelden de psychologische verhoudingen tussen een vijftal mensen een grote rol. Een andere rol was weggelegd voor een schilderij. In haar tweede roman Het [geheim] is een dergelijke rol voorbehouden aan een vleugel. In beide romans speelt de muziek een grote rol.
Het [geheim] vertelt de levensloop van Wanda, een bekend pianiste die door een reumatische aandoening haar beroep niet meer kan uitoefenen en zich heeft teruggetrokken in de Pyreneeën. Een nevenhoofdrol wordt ingenomen door Bouw, haar ex-man, die een plotselinge ingeving heeft om haar in het zuiden te bezoeken. Het verhaal van Bouw is weinig meer dan een reisverslag over de Franse autoroute en de uitstapjes naar plaatsen als Albi of Tarascon, vol met geijkte dingen.
De grote lijn van de roman volgt Wanda, vanaf haar geboorte tot en met de dood van haar moeder en haar terugtrekking uit het openbare leven. Dat laatste is niet voor niets gezegd, want de roman ademt iets kloosterachtigs uit. De personages uiten zich nauwelijks. Hun gedachten worden van binnenuit beschreven; werkelijke confrontaties bestaan alleen uit ruzies bij dramatische gebeurtenissen tijdens de oorlog of een miskraam bij de ex-echtgenoten.
Het lijkt erop of Anna Enquist kond wil doen van de controverse tussen kunst en leven. Kunst is de muziek, leven is zwaar en somber en vereist terughoudendheid. De passages die in de herinnering van Wanda spelen, worden in de tegenwoordige tijd verteld. Het huidige leven van de reumatische Wanda en de op weg zijnde Bouw in de verleden tijd. Dat doet een tikje geforceerd aan. Vooral omdat de stijl zowel staccato als poëtisch is. Bij de geboorte van Wanda schrijft Enquist: 'Meteen knalt metaal op marmer, de schaar op het aanrecht, schoenijzers schrappen over steen, er klotst water ver weg in de wasbak, niet als eerst, niet als eerst. Er is stekend licht, er is ineens begrenzing door koude wind en warme handen, er is geen lucht, geen lucht(...) Dit is mijn kind, mijn dochter, mijn dochter.' Het is een aantekeningachtige stijl die met sentiment wordt gevoed.
De verhaallijn is biografisch. Het kind Wanda wordt gevolgd op haar eerste schreden op muziekgebied. Ze is een wondertalent. Ze krijgt een Mongools broertje waar ze zich schuldig over voelt. Ze verliest haar joodse pianoleraar aan de oorlog. Op veertienjarige leeftijd krijgt ze de waarheid over de oorlog te horen en barst daarover in woede uit. Ze komt in opstand tegen haar vader. Ze wordt verliefd op een onbetrouwbare cellist 'met de brede, gewelfde mond en de scherpe neus'. Ze trouwt met de aardige Bouw, maar krijgt een miskraam - wat de twee uit elkaar breekt. Maar het belangrijkste in haar leven blijft de muziek en haar carrière daarin. Ten slotte, vlak voor haar kluizenaarschap in de Pyreneeën, verneemt ze dat de joodse pianoleraar haar biologische vader was.
Het is een verhaal dat goed of slecht behandeld kan worden. Geen enkele levensgeschiedenis is te beroerd of te banaal om er literatuur op los te laten. Maar juist het 'literatuurachtige' maakt Het [geheim] tot een kwetsbare aflevering van het programma van Catherine Keyl: de stem van de auteur heeft net iets te veel ontzag, iets te veel ontroering, net iets te veel poëzie in zich om niet hevig te verlangen naar meer afstand, cynisme of wijsheid. Het is alsof de lezer de vereenvoudigde praktijk van de psychotherapie wordt uitgelegd, alsof de kleuterklas van de welzijnswerkers moet worden doorlopen.
De momenten waarop Anna Enquist wel raak schiet, zijn de passages waar ze de technische aspecten van het pianospel behandelt. Als Wanda speelt en haar handen, ellebogen en armen laat gehoorzamen aan haar wil, overtuigt de roman. Maar zelfs de wil om alles op te geven voor een carrière in de muziek, in plaats van het leven, werkt als een meisjesroman. Met het enige verschil dat het leven niet gelukkig eindigt met een eeuwigdurende trouwpartij, maar met een onderdompeling in een zwavelbad in een kuuroord: 'Je zou hier kunnen blijven tot de huid in grijze lappen van je bot weekt.'
Waarom maakt een roman die een niet onaardig gegeven behelst, die de muziek een hoofdrol geeft, zo'n weke indruk? Dat kan niet aan de muziek zelf liggen. Eerder moet de oorzaak worden gezocht in een bedenking als: literatuur is niet uitleggen, literatuur is laten zien.

Argumenten
Het is een verhaal dat goed of slecht behandeld kan worden.
Hier ben ik het wel mee eens, het is een makkelijk verhaal en je kunt negatieve en positieve dingen er uit halen.

Maar juist het 'literatuurachtige' maakt Het geheim tot een kwetsbare aflevering van het programma van Catherine Keyl: de stem van de auteur heeft net iets te veel ontzag, iets te veel ontroering, net iets te veel poëzie in zich om niet hevig te verlangen naar meer afstand, cynisme of wijsheid.
Hier ben ik het niet mee eens omdat die kenmerken misschien bij de hoofdpersoon haar karakter horen. Je kunt een karakter ook altijd vrolijk laten zijn maar deze keer was het anders.

Het is alsof de lezer de vereenvoudigde praktijk van de psychotherapie wordt uitgelegd, alsof de kleuterklas van de welzijnswerkers moet worden doorlopen.
Dit vind ik niet, ik vind het gewoon dat het psychologische uit het boek goed verwoord wordt en niet overdreven.

12. Mening (zie Laagland, blz. 101, § 4)

Ik vond het een goed boek om te lezen, het enige minpunt vond ik wel het open einde, want ze leest een boek om te weten hoe het afloopt. Ik vond de flashbacks niet vervelend om te lezen omdat je graag wilt weten wat er allemaal ging gebeuren en wat er was gebeurd in het verleden. Ik snapte de keuzes van Wanda niet allemaal en dan is het toch interessant om te weten wat zij dan gaat doen.

13. Bronvermelding

(boek)
Het Geheim, Anna Enquist, 8ste druk 1997
(artikel)
Elesevier, 01-02-1997, Doeschka Meijsing
(internet)
http://www.scholieren.com/boekverslagen/1266 - Anne Lis Storms