Het geheim door Anna Enquist

Beschrijvingsopdracht Nederlandse literatuur 1. Auteur Anna Enquist
Titel ‘Het Geheim’ Uitgave Amsterdam, tiende druk, 1997 2. Titel: ‘Het Geheim’ De titel ‘Het Geheim’ slaat op de vele geheimen die in het boek voorkomen. Tijdens haar jeugd heeft Wanda al veel verborgen moeten houden. Zo komt Stina’s vriend een keer langs, vertelt Wanda’s nichtje Suze hoe kinderen worden gemaakt (‘het geheim van grote mensen’), wordt Frank geheim gehouden en moet Wanda een geheime brief met een onderduikadres afgeven aan meneer De Leon. Later doet Wanda stiekem toelatingsexamen voor het conservatorium. Uiteindelijk komt haar relatie met Lucas ten einde, o.a. omdat hij onthult dat hij biseksueel is. Wanda’s ouders vertellen Wanda pas laat dat haar vader keelkanker heeft en Wanda’s moeder vertelt ook niet meteen aan haar dochter dat ze een nieuwe vriend heeft. Een groot geheim is dat niet Egbert de vader van Wanda is, maar meneer De Leon. Dit wisten Egbert en De Leon zelf ook niet. Tante Ida vertelt aan Wanda over diens moeder: “Ze wist zich er geen raad mee. Ze wilde Egbert geen pijn doen. Jij werd geboren. Niemand zei iets, dat was het eenvoudigste.” (p. 196). Als Wanda naar Frankrijk verhuist, laat ze aan niemand haar adres achter (geheim). De belangrijkste geheimen hebben met muziek te maken. Wanda vindt als klein meisje de piano een geheimzinnig rijk vol geheimen en ze is later door haar pianospel de enige die Frank stil kan krijgen. Haar talent voor pianospelen is ook een geheim; ‘het geheim van Wanda Wiericke’. Meneer Biermans: “Zoals jij die boel bij elkaar houdt door al die vierentwintig tempo’s op elkaar af te stemmen, daar zal elke muzikant jaloers op zijn. Ik ook. Het is een gave ie je nooit moet laten bederven. Het geheim van Wanda Wiericke. Bewaar het goed.” (p. 103). Meneer Biermans waarschuwt Wanda om niet te expressief piano te spelen: “Nu zal ik je het geheim van Biermans vertellen. ... Als je speelt moet dat tweetalig zijn. Wie alleen in de technische taal kan spelen is misschien virtuoos, maar saai. Wie alleen de gevoelstaal spreekt is expressief, maar onbeheerst. Het geheim is tweetaligheid.” (p. 109). ‘Het geheim’ kan ook verwijzen naar het grote geheim dat Wanda zoekt, hoe ze haar leven zin kan geven, kan ontdekken wie ze werkelijk is, zich ook in woorden kan uitdrukken en gelukkig kan worden. Ondertitel: ‘Roman’ Deze ondertitel benadrukt overbodig dat het boek een roman is. Motto: (geen) 3. Opbouw Het verhaal is opgebouwd uit drie delen, van ieder tien hoofdstukken (deel 1 hoofdstuk 1 t/m 10, deel 2 hoofdstuk 11 t/m 20 en deel 3 hoofdstuk 21 t/m 30). De hoofdstukken worden gewoon doorgenummerd van 1 t/m 30. Deel 1 loopt van de geboorte van Wanda tot en met het afvoeren van Max De Leon door de Duisters. Deel 2 eindigt met de woordenwisseling tussen de zwangere Wanda en Bouw en dat Wanda dan haar bewustzijn verliest (vlak daarna, in deel 3, krijgt ze een miskraam). Deel 3 begint bij de miskraam en eindigt op het kerkhof als Bouw bij Wanda’s huisje in Frankrijk naar haar pianospel zit te luisteren. Elk deel begint met een hoofdstuk over het heden. Later in het boek komen er steeds vaker hoofdstukken over het heden

De miskraam en de arrestatie van meneer De Leon zijn belangrijke gebeurtenissen die invloed hebben in Wanda’s verdere leven. Waarschijnlijk dat de schrijfster juist op deze twee plaatsen afscheidingen tussen de delen heeft gemaakt. Het verhaal is niet chronologisch opgebouwd. Naarmate je verder leest voegen alle stukjes zich in elkaar. Tussen de passages in de hoofdstukken worden soms sterretjes gebruikt om tijdsprongen aan te geven, zowel kleine als iets grotere, en zo spanning op te bouwen. Dit wordt ook allebei bereikt door het gebruik van witregels. Tenslotte worden er af en toe regels ingesprongen om onderscheid te maken tussen beschrijving en dialoog/gedachten of tussen meerdere gedachten. 4. Samenvatting (bron: http://huiswerk.scholieren.com/uittreksels/verslag) Het verhaal begint ermee dat de beroemde pianiste Wanda Wiericke op zestigjarig leeftijd verhuist naar de Pyreneeën (Frankrijk). Dan gaat het verhaal terug naar de geboorte (1933) van Wanda, dochter van zangeres Emma en raadsheer Egbert Wiericke. Vervolgens springt het verhaal weer naar het heden, naar Wanda’s ex-man in Nederland, Bouw Kraggenburg. In de krant leest hij dat een platenmaatschappij verzamelcd’s van Wanda’s werk willen uitgeven en dat ze eerder uit de muziekwereld is gestapt door een ziekte. Bouw dacht dat zij nog steeds in Amerika zat. Hij besluit om haar na dertig jaar weer te bezoeken (zijn huidige vrouw is voor twee weken op zakenreis) en komt via de platenmaatschappij aan haar adres in Frankrijk. In latere hoofdstukken in het heden, wordt Bouws zoektocht beschreven. Het verhaal gaat weer terug naar Wanda’s kinderjaren. Stina is de huismeid waar Wanda gehecht aan is. Ze zijn vaak samen en daar maakt Stina gebruik van door haar vriend Koos de accordeonist stiekem uit te nodigen. Al snel blijkt Wanda erg muziekaal te zijn en voorkeur te geven aan de piano. Haar moeder stelt dit op prijs, maar haar vader keurt het eerder af. Wanda heeft sowieso het gevoel dat Egbert haar afkeurt; hij geeft haar weinig aandacht en liefde. Eerst krijgt Wanda les van haar moeder, maar daarna is ze toe aan een echte pianoleraar. Ze kiest voor meneer De Leon, haar moeders pianobegeleider die al vaak thuis is geweest om met haar moeder te oefenen. Haar moeder vind dit goed en Wanda gaat op les bij hem. Wanda voelt zich gelijk op haar gemak bij meneer De Leon, een gevoel dat ze niet kan verklaren. Tot zover lopen de meer gelukkige jaren van haar jeugd. Daar komt abrupt een einde aan. Als Wanda zeven is, wordt haar broertje Frank geboren en breekt bovendien de oorlog uit. Frank heeft het Downsyndroom en een hersenbeschadiging. Omdat de Duitsers alle geestelijk gehandicapten oppakken, wordt Frank geheim gehouden en blijft hij binnen. Dit verslechtert zijn situatie en alleen Wanda kan hem stilkrijgen met haar pianospel. Ze is hier best trots op, maar haar vader toont geen bewondering. In deze moeilijke oorlogsperiode zijn de piano en de pianolessen van meneer De Leon Wanda’s enige uitvlucht. De Leon is echter in gevaar, omdat hij Joods is. Emma wil hem in hun huis laten onderduiken en geeft Wanda een briefje met een uitnodiging mee, hoewel Egbert het er eigenlijk niet mee eens is. Het is echter al te laat; als Wanda aankomt, ziet ze dat hij samen met andere Joden weggevoerd wordt. Ze is erg van slag. Later komt de buurvrouw van meneer De Leon zijn muziekboeken brengen, die hij heeft nagelaten aan Wanda. Stina gaat bij haar ouders op het platteland (Ommen) wonen omdat daar meer eten is en Wanda bezoekt haar na de hongerwinter. Als ze weer thuis is, gaat Frank (nu negen jaar) naar De Reehof, een inrichting voor geestelijk gehandicapten. Wanda doet toelatingsexamen voor het gymnasium, omdat haar vader dat graag wil (zelf vindt ze het niet nodig, omdat ze pianiste wil worden). Ze wordt toegelaten. Later leert ze bij geschiedenisles wat er met de Joden in de Tweede Wereldoorlog gebeurd is en dus ook met meneer De Leon. Ze is erg overstuur en kwaad dat haar ouders haar niet verteld hadden wat er met De Leon is gebeurd. In het laatste jaar van het gymnasium doet Wanda stiekem toelatingsexamen voor het conservatorium. Ze wordt toegelaten en gaat op zichzelf wonen. Wanda speelt trio met Joyce, violiste, die een vriendin van haar wordt, en met Lucas, cellist. Met Lucas krijgt ze een relatie, maar het is niet wat ze ervan had verwacht. Later blijkt hij biseksueel te zijn. Ze speelt inmiddels al concerten. Dan overlijdt haar vader aan keelkanker. Bij het sterfbed had hij Wanda niet willen zien en dat doet haar pijn. Haar moeder gaat weer zingen en krijgt een relatie met een zanger, Guido. Wanda zoekt haar broer Frank op in de inrichting en speelt piano voor hem. Dan gaat het verhaal weer naar het heden en Bouw herinnert zich dat hij dokter was in de Reehof, de patiënt Frank Wiericke en de ontmoeting met Wanda. Ze krijgen een relatie en trouwen zelfs. Wanda is ondertussen succesvol afgestudeerd aan het conservatorium en reist de hele wereld rond op tournee. Bouw is daar niet zo blij mee en wil dat ze bij hem blijft, vooral wanneer ze op gegeven moment zwanger is. Wanda wil echter wel op tournee en gaat door met de voorbereidingen. Dit heeft geen goed invloed op hun huwelijk en als Wanda dan ook nog een miskraam krijgt en het kindje geestelijk gehandicapt blijkt te zijn, verlaat ze Bouw en gaat ze op tournee. Ze zweert geen kinderen meer te krijgen, omdat ze denkt dat het in haar genen zit om geestelijk gehandicapte kinderen te krijgen. Als ze terugkomt, besluiten Wanda en Bouw te scheiden. Ze gaat in een concert spelen en doet tournees. Als ze veertig is krijgt ze een telegram van Guido dat haar moeder ernstig ziek is. Ze gaat erheen en van haar hoort ze dat Egbert niet haar vader is. Voordat ze verdere vragen kan stellen overlijdt haar moeder. Zelf bedenkt ze dat haar vader dan Max de Leon moet zijn. Haar tante Ida bevestigt dit. Dit is een psychisch dieptepunt voor Wanda. Wanda gaat al snel ook fysiek achteruit; ze blijkt reumatiek te hebben en moet stoppen met pianospelen. Ze gaat op haar zestigste in een huisje in de Franse Alpen wonen. Ze heeft geen familie meer en leeft een rustig bestaan, waar ze vroeger geen tijd voor had. Ze speelt niet meer en is eigenlijk bang voor haar piano. Uiteindelijk probeert ze het toch weer. Ze heeft bericht gekregen van Bouw dat hij haar komt bezoeken. Het verhaal eindigt dat Bouw haar vanaf het kerkhof bij haar huis hoort spelen. Of de twee mensen elkaar ontmoeten, wordt aan de fantasie van de lezer overgelaten. 5. Persoonlijke reactie Onderwerp: Het onderwerp van de tekst is het leven van Wanda Wiericke. Hier horen o.a. geheimen bij en grote liefde en talent voor pianospelen. Ik vind dit onderwerp interessant, omdat het fascinerend is hoe mensen met problemen in hun leven omgaan. Dit wordt goed uitgewerkt in het boek. Wanda maakt ingrijpende situaties mee, zoals de oorlog, een geestelijk gehandicapt broertje en een miskraam. Ook de geheimen en de bijbehorende onthullingen zorgen voor psychische druk (het zorgt wel voor spanning voor de lezer). Wanda zoekt haar troost en uitvlucht voor de problemen in de muziek. Als ze speelt, komt ze tot rust. Ik houd zelf ook veel van muziek en het is boeiend om te lezen hoe iemand verschillende stukken oefent en speelt, met expressie en dynamiek. In het boek komt de visie naar voren dat muziek het leven van de mens geheel kan bepalen en troost kan bieden in moeilijke situaties. Wanda hoort vaak stukken in haar hoofd en haar drang om piano te spelen is haast dwangmatig; ze kan niet zonder. Zo wil ze haar tournee niet afzeggen als ze zwanger is. Ik ben het wel met deze visie eens. Ik kan mij voorstellen dat pianospelen rustgevend werkt en je in het spel veel emoties kan uitdrukken. Ik vind het interessant dat muziek een psychologisch hulpmiddel kan zijn. Een andere visie in het boek is dat ambitie niet alles is in het leven. Voor Wanda is muziek het belangrijkste, waarvoor ze haar liefdesrelaties (vooral die met Bouw) en haar eigen persoonlijkheid opoffert. Wanda’s persoonlijke leven staat altijd in contrast met haar prestaties. Ik vind ook dat ambitie niet alles is in het leven. Beroemdheid en carrière maken kan belangrijk zijn voor iemand, maar zonder liefde en vrede met jezelf is het moeilijk om gelukkig te zijn. Tenslotte komt de visie naar voren dat openheid belangrijk is. Geheimen kunnen voor psychische druk zorgen, omdat je niet bij iemand met je problemen terecht kan en het frustrerend is om laat of achteraf iets te horen. Ik ben ook voorstander van openheid. Ik snap dat in de oorlog openheid beperkt is, maar ik vind dat bijvoorbeeld een moeder niet te lang moet wachten met aan haar dochter te vertellen wie haar echte vader is. Dan is de schok achteraf alleen maar groter. Een visie die niet veel met het onderwerp te maken heeft, maar die me wel aan het denken gezet heeft, is meneer Biermans’ geheim van tweetaligheid. Ik ben het ermee eens dat er in muziek een balans moet zijn tussen techniek en expressie. Gebeurtenissen: De gebeurtenissen en de gedachten en gevoelens van de personages sluiten nauw op elkaar aan. Daarom is het lastig te zeggen of die gedachten en gevoelens of de gebeurtenissen op zichzelf het belangrijkste zijn in het boek. Ik denk toch dat de nadruk meer op de gedachten en gevoelens van de personages ligt, omdat steeds op de voorgrond staat hoe zij deze gebeurtenissen ervaren en erop reageren. Ik vind dat goed passen in dit verhaal, omdat het juist interessant is hoe de personages met de problemen en situaties omgaan, vooral omdat het om ernstige zaken gaat als oorlog, een geestelijk gehandicapt broertje en een miskraam. Omdat deze gebeurtenissen en situaties best in het echt zouden kunnen voorkomen, is het verhaal geloofwaardig en werkelijk. Door alle geheimen en ontwikkelingen is het verhaal ook spannend en dynamisch. Er komen veel ontroerende momenten in het verhaal voor, bijvoorbeeld dat Wanda ontdekt wat er met meneer De Leon is gebeurd, dat Egbert Wanda niet aan zijn sterbed wil en dat Wanda voor Frank in de in richting speelt. Het is boeiend en ontroerend omdat het op de één of andere manier aantrekt om in het (tragische) leven van een ander te kijken. Tenslotte zijn de gebeurtenissen hard, omdat Wanda’s leven hard is door alles wat zij meemaakt. De gebeurtenissen hebben me niet zozeer aan het denken gezet maar me doen realiseren dat je van een succesvol en talentvol leven niet altijd gelukkig wordt. Dat is in het boek op een hele mooie manier naar voren gebracht, onder andere doordat Wanda’s persoonlijke leven altijd in contrast staat met haar prestaties. Na haar miskraam en scheiding bijvoorbeeld speelde zij fantastisch. De belangrijkste gebeurtenissen vind ik de deportatie van meneer De Leon (en later Wanda’s ontdekking wat er met hem gebeurd is), de miskraam en Wanda’s ontdekking wie haar echte vader is. Deze gebeurtenissen zijn namelijk ingrijpend en hebben invloed in Wanda’s verdere leven. Ze worden goed beschreven en uitgewerkt; de scheiding tussen deel 1 en 2 valt bij de deportatie, de scheiding tussen deel 2 en 3 bij de miskraam en naar de ware vader van Wanda wordt eigenlijk het hele boek al toegewerkt (bijvoorbeeld Egberts koele houding naar Wanda toe en de onverklaarbare speciale band die Wanda met meneer De Leon voelt). Een gebeurtenis die veel indruk op mij gemaakt heeft, is de deportatie van De Leon. Ik vind het ontroerend dat Wanda’s leven echt even instort en ze in een soort gat valt. Hij betekende veel voor haar, als mens en als leraar. Hij laat haar zijn muziekboeken na. Later als ze ontdekt wat er met De Leon gebeurd is, rent ze de school uit en stort haar wereldje weer even in. Een andere gebeurtenis die veel indruk op mij gemaakt heeft, is dat Wanda bij haar bezoek aan De Reehof piano gaat spelen om de ongemakkelijke sfeer en de onbekende ruimte op te vullen. Het mooie is dat Frank net als vroeger onder de piano gaat liggen luisteren en na het pianospel Wanda’s naam roept (op z’n eigen manier). Zij is de enige die hem stil kan krijgen; de hulpverleners van De Reehof kunnen normaal niet veel met hem beginnen. De situatie van Wanda’s pianospel staat voor de liefde tussen Wanda en Frank, de communicatie van muziek en de eenzaamheid van Wanda. Ik vind het grappig en origineel dat Wanda’s geboorte vanuit Wanda zelf beschreven is. Het hele boek lang bleef me boeien. Ik had er geen moeite mee dit boek uit te lezen, sterker nog, ik had de neiging het in één keer uit te lezen.
Taalgebruik: Het is opvallend en verrassend dat ‘Het Geheim’ vrij simpel/kinderlijk is geschreven. Er worden korte zinnen gebruikt en niet al te moeilijke woorden. Dit komt denk ik doordat het boek zich grotendeels in de jeugd van Wanda afspeelt. Het taalgebruik past daarom goed bij de beschrijvingen van haar kinderjaren, de flashbacks, omdat Wanda het zich waarschijnlijk zo herinnert. Citaat p. 15: “In de keuken drinken ze koffie en melk. Wanda, mama en Stina. Op de grote tafel liggen messen, vorken en lepels. Het is poetsdag.” Ik had zo’n stijl niet verwacht in een psychologische roman. Omdat het het taalgebruik echter eenvoudig is, leest het boek wel lekker weg. Bovendien vind ik de soort telegramstijl passen bij flashbacks, omdat het net is alsof Wanda het Verder zitten er ontzettend veel mooie lange beschrijvingen in. Zo lees je veel uitgebreide beschrijvingen van de piano, die erg belangrijk is in het boek. Het boek is niet humoristisch geschreven; haar stijl is meer sober en heel duidelijk. Citaat p. 17-18: “Daar staat de grote zwarte vleugel. De drie dikke poten lopen naar beneden smal toe en monden uit in kleine wieltjes die elk op een ebbenhouten schoteltje staan. Als je onder de vleugel zit, zie je de buik, die niet zwart is maar houtkleurig: dikke ribben, waar de glimmend gelakte bodem op is geplakt. Twee stalen kabels lopen naar de gouden pedalen, gevat in een zwarte zuil die iets boven de grond eindigt. Voor de vleugel staat een brede kruk, waar Wanda op klimt zodat zij bij de toetsen kan. Over het toetsenbord ligt een soort dekentje dat ze wegtrekt. Dan komt het geheimzinnige rijk van zwart en wit bloot: eilandjes van steeds twee en drie verhoogde zwarte in een zee van mat-ivoren witte toetsen.” Ook valt het op dat de fragmenten uit het verleden van Wanda (toen ze nog klein was) geschreven zijn in de tegenwoordige tijd en de fragmenten over het leven van Wanda nu zijn geschreven in de verleden tijd. Zo wil de auteur vooral de nadruk leggen op het verleden van Wanda, dat een belangrijke rol in haar leven speelt. Al met al past het taalgebruik dus goed bij het onderwerp (het leven van Wanda) en de personages. Er ligt iets meer nadruk op beschrijvingen, omdat er veel gebeurtenissen, gedachten en gevoelens in het verhaal voorkomen. Toch is er alsnog genoeg ruimte voor dialogen. Ik vind de verhouding beschrijving-dialoog dan ook niet storend. 6. Eindoordeel: Ik vind ‘Het Geheim’ een waardevol en schitterend verhaal. Dat komt onder andere omdat ik geïnteresseerd ben in psychologie en hoe mensen met problemen omgaan. In dit boek komen redelijk zware problemen voor: een geestelijk gehandicapt broertje, oorlog, deportatie van de joden, een vader die geen liefde toont, een vriend die biseksueel blijkt te zijn, kanker, ouders die sterven, een miskraam, een moeder die na de dood van haar man een nieuwe vriend krijgt, te horen krijgen wie je echte vader was en reumatiek. Dit alles zorgt voor gevoelens als angst, verdriet en eenzaamheid. Ik vind het boeiend dat Wanda moeite heeft om deze gevoelens met woorden te uiten en ze haar emoties verwerkt door piano te spelen. Zelf houd ik erg van klassieke muziek en vind het heerlijk om mezelf uit te drukken tijdens het dansen (ik zit op ballet) of het spelen (ik speel geen vast instrument, maar volg het schoolvak muziek). Hoewel ik niet alles begrijp, vind ik het leuk dat Enquist muzikale termen gebruikt en erop ingaat hoe Wanda een stuk speelt of oefent. De stukken die ze speelt, komen vaak overeen met haar emotie en de situatie op dat moment. Biermans geheim van tweetaligheid, de balans tussen techniek en expressie, heeft mij aan het denken gezet en zal ik zeker onthouden. Ik kan mij goed in Wanda verplaatsen en heb medelijden met haar dat ze zich in al die moeilijke situaties staande moet houden. Het is begrijpelijk dat ze een uitvlucht zoekt voor haar problemen en muziek is daarvoor een prachtig middel. Ik keur het echter wel af dat ze muziek voor alles laat gaan. Ik had medelijden met Bouw, die alles voor Wanda deed en echt veel om haar gaf. Toch wilde Wanda op tournee toen ze zwanger was en verliet ze hem na haar miskraam. Ik vind ambitie en carrière maken niet voor liefde en geluk gaan. In dit boek komt dat ook naar voren; Wanda’s succesvolle muziekloopbaan contrasteert met haar eenzame persoonlijke leven. Toch kan Wanda daar misschien niet veel aan doen, omdat ze moeite heeft zich met woorden uit te drukken en zich te binden en eigenlijk niet goede weet wie ze werkelijk is en wat ze zoekt. Dat boeit me. Ik zelf vind het soms ook moeilijk mij staande te houden bij tegenslagen, gevoelens te verwerken, mij uit te drukken en te weten wie ik ben en wat ik wil. Ik denk dat op zekere hoogte iedereen moeite heeft met deze zaken. Ik had nog nooit een boek gelezen met ‘geheimen’ als hoofdthema. De geheimen en onthullingen zorgden voor spanning. Wel was het thema een beetje lastig te interpreteren. Ik hoop dat Wanda inderdaad op zoek was naar het geheim hoe ze haar leven zinvol kan maken, kan ontdekken wie ze werkelijk is, zich met woorden uit kan drukken en geluk kan vinden. De opbouw vind ik aan de ene kant origineel en goed bij het verhaal, personages en onderwerp passen. Doordat de drie verhaallijnen elkaar afwisselen, blijft het verhaal spannend en komen de geheimen en gebeurtenissen dramatischer en beter tot hun recht. Het begin en einde zijn na de eerste hoofdstukken bekend en de rest van het verhaal, Wanda’s leven, vult zich als een puzzel gedurende het boek in. Ik vind het trouwens grappig dat Wanda’s geboorte vanuit Wanda zelf beschreven wordt. Aan de andere kant vond ik het op gegeven moment wel irritant dat elk hoofdstuk weer naar een ander perspectief sprong, bijvoorbeeld van een ingrijpende gebeurtenis als een miskraam of een deportatie naar het langzamere verhaaltempo van Bouw die rustig in zijn auto door Frankrijk rijdt. Toch wil je door de opbouw blijven doorlezen totdat het hele verhaal is ingevuld. Ik vind het ontroerend dat Bouw na al die jaren Wanda weer wil opzoeken en ik was erg teleurgesteld dat je niet te weten komt of de twee elkaar ontmoeten. Ik vind het abrupte einde niet echt passen bij het verhaal, waarschijnlijk omdat ik niet van open eindes houd. Wat ik mij verder afvraag, is of de man met de zwarte hoed is die Wanda bij elk concert dat ze speelt achter in de zaal ziet staan, haar herinnering is aan Max De Leon. Dat wordt niet duidelijk uitgelegd. Het taalgebruik vind ik lekker lezen, omdat er in het boek niet te moeilijke woorden voorkomen en de zinnen niet te lang zijn. Het is origineel dat het taalgebruik in de hoofdstukken over Wanda’s vroege jeugd kinderlijk eenvoudig is. Al met al heb ik erg genoten van dit boek. Het is te merken dat Enquist bekend is met de psychoanalytica, aangezien ze geweldig beschrijft hoe iemand met heftige problemen kan omgaan en gevoelens verwerkt. Het boek is aan te raden aan iedereen die, net als ik, geïnteresseerd is in psychische problemen en een passie heeft voor muziek. 7. - 8. Thematiek: Het centrale thema van het boek is geheimen. Dit is af te leiden uit de titel, maar ook uit het feit dat de belangrijkste gebeurtenissen te maken hebben met geheimen. De geheimen beginnen al als Wanda nog maar een klein meisje is. Zo komt de vriend van Stina stiekem langs en vertelt Wanda’s nichtje Suze hoe kinderen gemaakt worden (‘het geheim van grote mensen’). Als de oorlog is uitgebroken, moet Wanda geheim houden dat ze een gehandicapt broertje heeft en moet ze een geheime brief met een onderduikadres brengen aan Max De Leon. Later doet Wanda stiekem toelatingsexamen voor het conservatorium. Uiteindelijk komt haar relatie met Lucas ten einde, o.a. omdat hij onthult dat hij biseksueel is. Wanda’s ouders vertellen Wanda pas laat dat haar vader keelkanker heeft en Wanda’s moeder vertelt ook niet meteen aan haar dochter dat ze een nieuwe vriend heeft. Later gaan de geheimen grotere vormen aannemen. Eén van de belangrijkste geheimen uit het boek is het feit dat niet Egbert, maar Max de Leon de echte vader van Wanda is. Emma onthult dit op haar sterfbed. Een groot geheim is dat niet Egbert de vader van Wanda is, maar meneer De Leon. Als Wanda naar Frankrijk verhuist, laat ze aan niemand haar adres achter (geheim). De belangrijkste geheimen hebben met muziek te maken. Wanda vindt als klein meisje de piano een geheimzinnig rijk vol geheimen en ze is later door haar pianospel de enige die Frank stil kan krijgen. Haar talent voor pianospelen is ook een geheim ; zij weet op de piano vorm en emotie samen te brengen en dat maakt haar gave. Een leraar brengt haar bij, dat het grootste geheim van een goede speler de tweetaligheid is, enerzijds de gevoelstaal, anderzijds de techniek. Waarschijnlijk is het grootste geheim voor Wanda het geheim waarnaar ze op zoek is, hoe ze haar leven zinvol kan maken, ontdekken wie ze werkelijk is, zich ook in woorden kan uitdrukken en gelukkig kan worden. Motieven - Muziek: Muziek is een erg belangrijk thema in het boek: Wanda die piano speelt, haar moeder die zingt, alle dingen die gebeuren tijdens concerten. Wanda kan haar gevoelens alleen uiten als ze aan het spelen is. Ze voelt zich gelukkig tussen haar muziekboeken en de piano. De muziekboeken die ze krijgt van Max bewaart ze altijd en als ze iets aan het spelen is, denkt ze heel vaak aan hem. Ook is muziek het enige middel om met Frank contact te krijgen. - Eenzaamheid: Wanda is eigenlijk heel eenzaam. Vroeger had ze het gevoel dat alles thuis moest ruimen voor Frank. Hij moest verzorgd worden en iedereen had alleen maar ook voor Frank. Bovendien had Wanda altijd het gevoel dat ze door Egbert werd afgewezen. Ze kan zich niet binden. In de klas wordt ze \'de stille\' genoemd. Ze zit wel in de klas maar ze hoort er niet bij. Ze woont wel bij haar ouders, maar ze hoort er ook niet bij. Ze is anders, ze is een solist. Ook als ze ouder is, is ze eenzaam. Ze heeft geen familie meer en woont alleen. Ze wil eigenlijk spelen, maar door haar reuma kan dit niet. - Dood: De dood is een veel voorkomende gebeurtenis in het boek. Zo sterven haar moeder en Egbert. Ook haar muziek leraar, en wat later haar echte vader blijkt, gaat dood. Hij wordt door de Duitsers meegenomen en komt om in het concentratiekamp. Later krijgt Wanda een miskraam van een, zo blijkt achteraf, gehandicapt kind. - Liefde: Wanda heeft het gevoel dat haar vader helemaal niet van haar houdt en uiteindelijk komt dat doordat zij niet zijn dochter is. Ze houdt wel veel van haar moeder en meneer De Leon. Het meest houdt Wanda nog van haar muziek. Voor haar piano heeft ze alles over en als ze op haar piano speelt, is ze gelukkig en alles vergeten. Wanda vond Lucas wel leuk en was echt verliefd op Bouw. Ze kan zich echter niet aan iemand binden, omdat ze moeite heeft met haar gevoelens te uiten en muziek voor alles laat gaan. - Angst: Wanda is bang om zichzelf te uiten met woorden. Ze kan haar gevoelens alleen uitdrukken in haar muziek. De oorlog brengt veel angst met zich mee. Als Wanda na haar miskraam hoort dat het mogelijk in haar genen zit om geestelijk gehandicapte kinderen te krijgen, wordt ze bang voor het moederschap en wil ze niet nog een keer zwanger worden. Als ze later in Frankrijk woont, is ze door haar reumatiek bang geworden om piano te spelen. - Oorlog: Als Frank geboren is, breekt de oorlog uit. Wanda mag niemand mee naar huis nemen, omdat ze bang zijn dat iemand Frank ontdekt. Haar vader is snel kwaad. Ook verdwijnt Max de Leon uit haar leven, omdat hij door de Duitsers meegenomen wordt. ·
Perspectief: Er is in dit boek sprake van een alwetende vertelsituatie, een auctoriaal perspectief. Deze alwetende verteller overziet alles in personages, tijd en ruimte. Je komt veel te weten over de gevoelens en gedachten van de verschillende hoofdpersonen, doordat de verteller alles al weet en dus over iedereen kan vertellen. De gedachten en gevoelens worden dus niet vanuit de personages zelf verteld. Het verhaal wordt vanuit drie perspectieven bekeken, namelijk Wanda als ze jong is, de huidige zestigjarige Wanda en de huidige Bouw als hij haar op gaat zoeken in Frankrijk. De alwetendheid van de verteller beperkt zich dus tot de twee hoofdpersonages, Wanda Wiericke en Bouw Kraggenburg. De verleden tijd wordt de lezer door de ogen van de jonge Wanda getoond en de tegenwoordige tijd afwisselend door de ogen van Wanda en Bouw. Er is dus sprake van een wisselend perspectief, omdat in het verhaal de drie perspectieven regelmatig worden afgewisseld. Door dit wisselend, auctoriaal perspectief krijgt de lezer het verhaal van verschillende kanten te horen; niet alleen door de jonge Wanda en hoe zij daar later op terugkijkt, maar ook hoe Bouw denkt en dacht over Wanda en haar pianocarrière. Ook wordt door het wisselend, auctoriaal perspectief de jeugd van Wanda Wiericke langzamerhand ingevuld totdat het verhaal van vroeger tot nu compleet is. De puzzelstukjes worden één voor één in elkaar gelegd. Het perspectief past dus goed bij de tekst, omdat verschillende geheimen en andere thema’s zo op mooi naar voren komen. Structuur: Het verhaal is opgebouwd uit drie delen, van ieder tien hoofdstukken (deel 1 hoofdstuk 1 t/m 10, deel 2 hoofdstuk 11 t/m 20 en deel 3 hoofdstuk 21 t/m 30). De hoofdstukken worden gewoon doorgenummerd van 1 t/m 30. Deel 1 loopt van de geboorte van Wanda tot en met het afvoeren van Max De Leon door de Duisters. Deel 2 eindigt met de woordenwisseling tussen de zwangere Wanda en Bouw en dat Wanda dan haar bewustzijn verliest (vlak daarna, in deel 3, krijgt ze een miskraam). Deel 3 begint bij de miskraam en eindigt op het kerkhof als Bouw bij Wanda’s huisje in Frankrijk naar haar pianospel zit te luisteren. Elk deel begint met een hoofdstuk over het heden. Later in het boek komen er steeds vaker hoofdstukken over het heden
De miskraam en de arrestatie van meneer De Leon zijn belangrijke gebeurtenissen die invloed hebben in Wanda’s verdere leven. Waarschijnlijk dat de schrijfster juist op deze twee plaatsen afscheidingen tussen de delen heeft gemaakt. Tussen de passages in de hoofdstukken worden soms sterretjes gebruikt om tijdsprongen aan te geven, zowel kleine als iets grotere, en zo spanning op te bouwen. Dit wordt ook allebei bereikt door het gebruik van witregels. Tenslotte worden er af en toe regels ingesprongen om onderscheid te maken tussen beschrijving en dialoog/ gedachten of tussen meerdere gedachten. De structuur is redelijk ingewikkeld, omdat het verhaal vanuit drie oogpunten wordt beschreven: Wanda als ze jong is, de huidige, zestigjarige Wanda en de huidige Bouw als hij haar op gaat zoeken in Frankrijk. Deze drie verhaallijnen hangen nauw samen met elkaar, omdat ze over hetzelfde verhaal gaan. De huidige Wanda en Bouw denken soms terug aan het verleden. Toch komen flashbacks niet vaak voor, het is meer dat de drie vertellijnen elkaar regelmatig afwisselen. Ik denk wel dat de verhaallijnen van de huidige Wanda en Bouw ondergeschikt zijn aan die van de jonge Wanda, omdat het verleden in de huidige verhaallijnen een grote rol speelt. Dit is te zien aan de vele verwijzingen naar het verleden, zoals Bouw die zich de ontmoeting met Wanda herinnert en Wanda die met haar reuma terugdenkt aan de tijd dat ze soepel was en nog kon pianospelen. De structuur past goed bij de tekst, omdat verschillende geheimen en andere thema’s worden zo mooi naar voren komen. Het verhaal is niet chronologisch opgebouwd. Na een aantal hoofdstukken weet je het begin en het einde van het verhaal en de tussenliggende ruimte, Wanda’s leven, wordt gedurende het boek ingevuld. Naarmate je verder leest, voegen alle stukjes zich dus in elkaar totdat het verhaal chronologisch compleet is. Het begin is post rem: de eerst gepresenteerde gebeurtenis hoort bij het einde. Er is echter geen sprake van een zuivere cyclische opbouw. Het boek begint namelijk met Wanda’s verhuizing naar haar Franse huisje (haar piano wordt naar boven getakeld). Aan het einde van het verhaal probeert Wanda sinds jaren weer eens de piano, terwijl Bouw naast haar huis luistert. Dit is chronologisch dus later, omdat Wanda al een tijdje in Frankrijk woont en Bouw al helemaal naar haar toe is gereisd. Aan het einde is niet alles duidelijk. Zo weet de lezer niet of het ook daadwerkelijk tot een ontmoeting komt tussen Bouw en Wanda. Ruimte: De ruimte heeft in het boek een niet zo’n erg belangrijke rol. Het is meer een achtergrond waartegen de gebeurtenissen zich afspelen. Als lezer schenk je in eerste instantie niet veel aandacht aan de ruimte. Als je er echter over na gaat denken, heeft de ruimtebeschrijving wel degelijk verschillende functies. Het verhaal speelt zich af op verscheidene plaatsen. Wanda groeit op in Nederland, in de buurt van Rotterdam (citaat p. 42: “Rotterdam staat in brand, vanuit het zolderraam kan je de zwarte wolken zien.”). Vooral de keuken en de huiskamer met Franks box, de piano en de muziekboeken worden concreet beschreven zodat de lezer zich beter kan inleven. De piano wordt afgeschilderd als een bijna magisch instrument om aan te geven hoe erg Wanda ervan onder de indruk is en van pianospelen houdt. Na de Tweede Wereldoorlog bezoekt Wanda Stina op het platteland (in Ommen) om bij te komen van de hongerwinter. Misschien dat deze ruimte het contrast zichtbaar moet maken tussen de ellende en armoede in de steden en het minder bedreigde platteland waar meer voedsel is. Het huis van meneer De Leon krijgt een symbolische waarde, want het is de plaats waar Wanda al haar kennis heeft opgedaan. Ondanks Meneer De Leon door de Duitsers werd meegenomen, blijft ze toch aan hem en het huis denken. Het krijgt het symbool van muziek, omdat in dat huis en met hem de muziek het belangrijkste was. Wanda gaat naar het conservatorium en gaat op zichzelf wonen. Het conservatorium en de concertzalen worden beschreven om de sfeer uit de drukken van spanning en grootsheid zodat de lezer met Wanda kan meeleven. Als Wanda na Egberts dood haar moeder weer eens bezoekt, zingt haar moeder zingt weer en heeft ze een relatie met een zanger. Het huis is aangepast aan dit leven: er liggen partituren op de piano en de koelkast is anders ingericht. Wanda voelt zich niet meer thuis. Als ze door de polder loopt, ziet ze dat in de vertrouwde weilanden huizen worden gebouwd en parkjes worden aangelegd. Ook dit laat zien dat ze zich niet meer thuis voelt in haar geboorteomgeving. Als Wanda Frank in De Reehof bezoekt, voelt ze zich ongemakkelijk en eenzaam in de onbekende omgeving. Het is een uitgestrekte en stil park met ver van elkaar verwijderde gebouwtjes. De schemerige, verlaten sfeer in Franks gebouw staat symbool voor het geïsoleerde leven dat Frank er leidt en voor Wanda’s ongemakkelijke gevoel in de onbekende omgeving. De piano die er staat en waar Wanda op speelt, heeft relatie met het thema. Het toont Wanda’s geheim: haar gave om via muziek haar gevoel uit te drukken en ook zo haar broer te bereiken. Later reist Wanda veel: ze volgt een cursus in Engeland en gaat na haar miskraam op tournee door Amerika. Bij de terugkomst wordt er beschreven hoe de muziekanten opgehaald worden door partners en kinderen. Het laat het contrast zien met Wanda, die door niemand opgewacht wordt en alleen naar huis gaat. Dit staan voor haar eenzaamheid, nu ze van Bouw is weggelopen. Wanneer Wanda haar moeder voor het laatst bezoekt, hangt er een nare geur in het ziekenhuis. Als haar moeder vertelt dat Egbert niet Wanda’s vader is en Wanda naar buiten rent, regent het. Zo’n nare geur en de regen passen bij het slechte nieuws. Uiteindelijk gaat Wanda in een huisje in de Franse Pyreneeën wonen, in het plaatsje Monster. Het afgelegen huisje ver in de bergen en naast een kerkhof staat symbool voor Wanda’s eenzaamheid en verlatenheid. Dat Wanda in een bronplaats woont en regelmatig het badhuis bezoekt, benadrukt haar reumatiek dat contrasteert met haar vroegere soepelheid. De omgeving wordt, net als Bouws reis naar Wanda’s huis, redelijk gedetailleerd beschreven zodat de lezer beter een voorstelling van de ruimte kan maken. 9. Informatie over Anna Enquist (bron: http://huiswerk.scholieren.com/uittreksels/verslag) Anna Enquist (Enquist, naar haar man) is de naam waaronder Christa Broer haar werken publiceert. Ze werd geboren op 19 juli 1945. Nadat ze haar gymnasium beëindigde in 1963 begon ze haar opleiding klinische psychologie. In 1969 startte de muzikale Enquist ook lessen piano aan het Haags conservatorium. In 1976 werd ze schoolpsychologe, maar pas in \'87 vond ze haar ware roeping als psychoanalytica aan het \"Nederlands Psychoanalytisch Instituut\". In 1988 debuteerde ze in het tijdschrift \"Maatstaf\" met poëtische werken. In 1991 kwam dan haar eerste gedichtenbundel uit: \"Soldatenliederen\". Haar romandebuut kwam in 1994 met het boek \"Het Meesterstuk\". Anna Enquist is getrouwd en heeft 2 kinderen. In haar werken brengt ze vooral het \"menselijk tekort\" naar voren. Haar werken zijn beïnvloed door haar leven. Thema\'s die vaak naar voren komen, zijn het moederschap en klassieke muziek. Haar werk als psychotherapeute drukt ook een stempel op haar verhalen en gedichten. Een ander belangrijk thema (uit haar leven) is het rouwproces dat een moeder moet ondergaan na het verlies van een (ongeboren) kind. Dit komt zowel in \"Het Meesterstuk\" (hoofdstuk Genadige Vorst) als in \"Het Geheim\" voor. Ze gaat ook in op het spanningsveld tussen gevoel en verstand. In ‘Het Geheim’ is dit Biermans geheim over tweetaligheid in de muziek; de balans tussen techniek en expressie. In Enquists gedichten vinden we elementen terug waar alles in het dagelijkse leven om draait; pijn om een verlies, spijt dat men volwassen geworden is, woede en wraak en de agressie tegenover het lot. In haar gedichten worden de grote emoties bij naam genoemd en met forse beeldspraak omhangen.
Extra: lijntje voor bij presentatie = psychologische ontwikkeling (eventueel kort iets vertellen over de inhoud en de structuur van de drie verhaallijnen die elkaar regelmatig afwisselen). Je zou het boek een psychologische roman kunnen noemen, want de hele evolutie die Wanda in het boek doormaakt, heeft betrekking op de psychologie. Ze komt in aanraking met redelijk zware problemen: een geestelijk gehandicapt broertje, oorlog, deportatie van haar muziekleraar, een vader die geen liefde toont, een vriend die biseksueel blijkt te zijn, kanker, ouders die sterven, een miskraam, een moeder die na de dood van haar man een nieuwe vriend krijgt, te horen krijgen wie je echte vader was en reumatiek. Dit alles zorgt voor gevoelens als angst, verdriet en eenzaamheid. Wanda heeft moeite om deze gevoelens met woorden te uiten en verwerkt haar emoties door piano te spelen. De stukken die ze speelt, komen vaak overeen met haar emotie en de situatie op dat moment. Wanda laat echter muziek voor alles gaan en offert daarmee geluk, liefde en haar eigen persoonlijkheid op. Haar succesvolle muziekloopbaan contrasteert met haar eenzame persoonlijke leven. Toch kan Wanda daar misschien niet veel aan doen, omdat ze moeite heeft zich met woorden uit te drukken en zich te binden en eigenlijk niet goede weet wie ze werkelijk is en wat ze zoekt. Ze is op zoek naar het geheim hoe ze haar leven zinvol kan maken, kan ontdekken wie ze echt is, haar gevoelens en gedachten in woorden kan uittdrukken en gelukkig kan worden.