Het geheim door Anna Enquist

Samenvatting
Het verhaal begint ermee dat de beroemde pianiste Wanda Wiericke verhuist naar de Pyreneeën. Haar ex-man in Nederland, Bouw Kraggenburg, leest dit bericht in de krant en besluit haar op te zoeken na 30 jaar.
Dan gaat het verhaal terug naar de geboorte (1933) van Wanda, dochter van zangeres Emma en raadsheer Egbert. Stina is de huismeid waar Wanda erg aan gehecht raakt. Een paar jaar later wordt Frank geboren met het syndroom van Down en hersenbeschadiging.
Wanda blijkt talent voor piano spelen te hebben en zij is de enige die Frank stil kan krijgen. Na een aantal jaren krijgt ze les van Max de Leon, de zangleraar van haar moeder.
Als Wanda zeven jaar is, breekt de oorlog uit. Frank moet binnenblijven omdat hij een mongooltje is. Hij gaat later naar een inrichting. Op de dag dat Wanda een briefje moet geven aan Meneer de Leon , een jood, dat hij kan onderduiken, ziet ze hem net afgevoerd worden. Later blijkt hij vermoord te zijn. Stina gaat naar haar ouders in Ommen omdat daar meer eten is.
Haar vader zet Wanda op het gymnasium, maar als ze bijna klaar is, doet ze stiekem toelatingsexamen voor het conservatorium. Ze wordt toegelaten. Ze speelt trio met Joyce, violiste, en die een vriendin van Wanda wordt en met Lucas, cellist. Met Lucas deelt ze een paar keer het bed. Ze gaat op zichzelf wonen. Ze speelt inmiddels al concerten. Dan krijgt haar vader kanker en bij het serverend wil hij haar niet zien. Haar moeder krijgt een nieuwe vriend, Guit en gaat weer zingen.
Op een dag bezoekt Wanda haar broertje in de Reehof en speelt piano voor hem. Dan gaat het verhaal weer naar het heden en Bouw herinnert zich dat hij dokter was in de Reehof, de patiënt Frank Wiericke en de ontmoeting met Wanda. Wanda gaat naar Londen voor een cursus. Later trouwen zij en Bouw.
Wanda raakt zwanger en daarom wil Bouw niet dat ze op tournee naar de VS gaat. Maar ze krijgt een miskraam en verlaat hem.
Ze gaat in een concert spelen en doet tournees. Als ze veertig is krijgt ze een telegram van Guit dat haar moeder ernstig ziek is. Ze gaat erheen en van haar hoort ze dat Egbert niet haar vader is. Voordat ze verdere vragen kan stellen overlijdt haar moeder. Zelf bedenkt ze dat haar vader dan Max de Leon moet zijn. Haar tante Ida bevestigt dit.
Op haar zestigste woont ze in de Pyreneeen en krijgt het bericht dat Bouw haar op komt zoeken. Het boek eindigt als Bouw Wanda vanaf kerkhof ziet pianospelen. Dat had ze lang niet gedaan.

Personages
Wanda Wiericke
Geboren in 1933, dochter van Emma Wiericke en Max de Leon. Als snel blijkt ze een enorm talent te hebben voor pianospelen. Hier brengt ze haar tijd mee door. Als Frank, haar mongoolse broertje wordt geboren, hebben haar ouders (Egbert en Wanda) bijna geen aandacht meer voor haar. Ze haat haar broertje als hij haar wakker houdt of als de muren besmeert met zijn poep, maar zij is wel de enige die hem met haar pianospel kan stil krijgen. Om Stina geeft ze veel en ze vindt het dan ook verschrikkelijk als zij in de oorlog naar ouders in Ommen gaat. Als ze oud genoeg is krijgt ze les van Max de Leon. Als ze ziet dat hij bij haar eerste les droevig is, raakt ze zelf helemaal in de war en huilt ze ’s nachts. Wanda vind dat hij er bedroefd uitziet. (…) In de nacht wordt Wanda wakker (…) Heel lang blijven de tranen stromen; heel lang duurt het voordat Wanda weer tot rust komt.” (blz. 29) Als Max afgevoerd wordt kijkt ze toe. Als een leraar na de oorlog haar op het gymnasium verteld wat er met de joden is gebeurd is ze kwaad en ontroostbaar. Wanda vindt het leuk op het gymnasium maar doet stiekem toelatingsexamen voor het conservatorium. Egbert is woedend en snapt niet waarom ze zo “anders” is. Wanda groeit uit tot een volwassen vrouw die gedisciplineerd blijft oefenen en uiteindelijk doorbreekt. Ze gaat op zichzelf wonen en krijgt eigenlijk twee vrienden. Joyce, violiste, die uiteindelijk meer om kinderen blijkt te geven dan om muziek. Bij Wanda is het juist andersom. Met Lucas deelt ze een paar keer het bed, maar dat doet ze puur om het genot en uit medelijden voor Lucas. Wanda gaat zich toch schuldig voelen en gaat Frank opzoeken. Hij is voor het eerst weer stil als ze voor hem speelt. Toch gaat ze er niet weer heen, omdat ze niet durft. Ze schaamt zich misschien een beetje voor haar broertje of kan het niet aan hem zo te zien.
Haar vader wil haar niet zien bij zijn stervebed. Ze is kapot en kwaad maar beseft niet wat de oorzaak ervan is. “Meneer Wiericke, kunt u opschrijven wat u wilt? (…) Moeizaam tekent hij een letter op papier. Het is een w. Maar als Wanda weer naar hem toekomt schudt hij zijn hoofd en duwt haar weg met zijn arm . (…) “Hij bedoelt meneer Winter. Van de apotheek. Dat is een vriend van hemIk denk dat hij die wil spreken.” “O”, zegt Wanda” (blz.101)
Als ze Bouw ontmoet is ze eerst heel gelukkig en als ze zwanger raakt is ze toch wel blij. Maar Bouw heeft hele andere ideeen dan zij. Zij wil touren en Bouw wil dat ze rustig aan doet vanwege de baby en bij hem blijft. Dit gaat niet samen dus na de miskraam verlaat ze hem.
Als ze haar moeder opzoekt merkt ze dat daar eigenlijk ook niet meer thuishoort en als haar moeder overlijdt beseft ze dat ze helemaal niemand heeft. Geen ouders, geen echtgenoot, geen echte vrienden, alleen een Mongools broertje en wat vage vrienden uit de muziekwereld.
Als haar moeder op haar stervebed laat vallen dat Egbert niet haar vader, vallen alle stukjes op zijn plaats en twijfelt ze er ook geen moment aan dat Max de Leon dan haar vader is. Ze is kwaad, omdat ze dit niet wist toen hij nog leefde.
In haar lichaam worden de eerste tekenen van reuma geconstateerd en ze is moe van alles. Ze beëindigt daar om haar carrière. In haar huisje in de Pyreneeën merkt ze voor het eerst hoe het leven is zonder piano.

Frank Wiericke
Mongoolse broertje van Wanda. Hij heeft het syndroom van Down, een hersenbeschadiging door een moeizame geboorte en door ondervoeding tijdens de jaren van bezetting. Bonkt de hele dag met zijn hoofd tegen de muur en besmeert de muren met zijn eigen poep. Hij wordt alleen rustig van Wanda’s pianospel.Hij gaat na de oorlog naar een inrichting. Er verandert niets aan zijn situatie en bijna niemand kijkt meer naar hem om.

Emma Wiericke
Moeder van Wanda en Frank. Ze zingt in de eerste jaren na Wanda’s geboorte veel, maar raakt oververmoeid en chagrijnig na de geboorte van Frank. Na de dood van Egbert en als ze een nieuwe vriend krijgt, fleurt ze op en gaat ze weer zingen. Vlak voordat ze sterft is ze erg in de war. Ze scheld Wanda de ene keer uit en vervolgens liefkoost ze haar.

Egbert Wiericke
Man van Emma en vader van Frank. Een man die zijn emoties bijna niet toont, behalve dat hij ontzettend kwaad kan worden en vaak chagrijnig is, vooral tegen Wanda. Hij kan haar geen complimentje geven, snapt niet waarom ze zo “anders” is. Hij geeft meer om Frank, die wel zijn zoon is, maar ook hem verwaarloost hij als Frank in een inrichting zit. “Ik wil niet hebben dat je met hem rondzeult!, roept Egbert woedend. Straks laat je hem vallen en breekt hij zijn nek. Een kind hoort niet onder de piano te liggen. Je moet ophouden met die onzin.” (blz. 52)

Max de Leon
Joodse vader en pianoleraar van Wanda en zangleraar van Emma. Lieve, alleenstaande man. Het is niet duidelijk of hij weet dat hij de vader van Wanda is. Als hij wordt afgevoerd door de Duitsers, vertrekt hij met opgeheven hoofd om Wanda, die staat toe te kijken, niet ongerust te maken. Hij wordt uiteindelijk vermoord in een concentratiekamp.

Stina
Huismeid van de familie Wiericke. Wanda geeft veel om haar. Tijdens de oorlog gaat ze naar haar ouders in Ommen. Het is niet duidelijk of ze daarna nog terug komt. Als Wanda volwassen is, komt ze niet meer in het verhaal voor.

Bouw Kraggenburg
Een tijdje de man van Wanda en dokter van Frank. Na 30 jaar zoekt hij zijn ex-vrouw weer op. Geeft wel veel om Wanda, maar is wel zo egoïstisch en bezitterig dat ze niet van hem op tournee mag.

Lucas
Speelt met Wanda als cellist. Gaat een aantal keer met haar naar bed. Wanda vraagt zich later af of hij misschien homo is.

Joyce
Speelt met Wanda als violiste en wordt een vriendin van haar. Krijgt een huis vol kinderen.
Guido
De vriend van Emma na Egbert zijn dood. Wanda vindt hem aardig

Tijd en tijdsduur
Het verhaal loopt in twee verhaallijnen in verschillende tijden. Het ene verhaallijn vertelt de levensloop van Wanda vanaf haar geboorte (1933) tot haar 40e jaar. Wanda is hier constant de hoofdpersoon hierin. Bij de andere verhaallijn is Wanda 60 en Bouw is ook rond die leeftijd. Er wordt verteld hoe het met beide gaat en hoe ze elkaar bijna ontmoeten. Wanda en Bouw zijn afwisselend hoofdpersoon.

Wanda groeit voor een gedeelte op in de WO II. Haar joodse vader wordt vermoord en haar broertje moet binnen blijven omdat hij mongools is. Daarom mag Wanda geen vriendinnetje meenemen en moet ze smoesje verzinnen. Bovendien gaat Stina, waar ze veel omgeeft, naar ouders in Ommen, omdat daar meer te eten is. Door de oorlog moet Wanda dus mensen missen en leeft ze ander leven dan een normaal kind van haar leeftijd leeft.
De WO II is dan ook erg belangrijk voor het verhaal. Later, als de oorlog voorbij is, is de tijd niet meer zo belangrijk, maar de WO II heeft wel veel impact gehad op Wanda. Dit blijft ze haar hele leven met zich meedragen.

Opvallend is dat het verleden, de levensloop van Wanda, in de tegenwoordige tijd wordt verteld en de verhaallijn als ze 60 zijn, in de verleden tijd verteld wordt.

Plaats en ruimte
Het verleden speelt zich af in Nederland. Waar precies is niet duidelijk en is ook niet van belang. Het heden speelt zich af in en op weg naar de Franse Pyreneeën.

Perspectief
Het verhaal wordt verteld door de alwetende verteller. Hij volgt echter alleen de gedachtegang van Wanda (en bij scènes met de 60-jarige Bouw, Bouw)

Opbouw
Het boek is opgedeeld in drie delen, ieder bestaand uit 10 hoofdstukken. De nummering van de hoofdstukken loopt gewoon van 1 tot en met 30. Soms staat er een sterretje tussen de verschillende passages. Het is mij niet duidelijk waar deze voor dienen. Er worden steeds grote en kleine tijdssprongen gemaakt, ongeacht het sterretje.
Deel 1 loopt vanaf de geboorte tot het afvoeren van Max de Leon door de Duitsers.
Deel 2 eindigt op het moment dat Wanda valt na een ruzie met Bouw over de baby. Vlak daarna (in deel 3) krijgt ze een miskraam)
Deel 3 begint bij de miskraam en eindigt op het kerkhof als Bouw Wanda weer ziet spelen.
Elk deel begint met een hoofdstuk over het heden. Later in het boek komen er steeds vaker hoofdstukken over het heden.

De afvoering van Max de Leon en de miskraam, waardoor ze uiteindelijk Bouw verlaat, zijn twee belangrijke gebeurtenissen die haar verder levensloop voor een groot deel bepalen. Vandaar dat Enquist hier waarschijnlijk een afscheiding heeft gemaakt.

Titel
De titel “Het geheim” gaat over het geheim dat voor Wanda bewaard is wie haar echte vader is. Het is echter niet alleen voor Wanda een geheim, ook voor Egbert en Max de Leon. Egbert is erg afstandelijk tegen Wanda
“Gaat het Emma? Is het goed met je? Ik dacht dat het zwaar voor je was, het duurde zo lang. Wat een donker kindje, haar haren lijken wel zwart. (…) Hij kust zijn vrouw op de haren en gaat de kamer uit.” (blz. 10-11)
Ook wil hij haar niet zijn als hij sterft.
Je zou dus denken dat het geheim weet, maar aan het eind van het boek blijkt dat Emma het hem nooit verteld heeft. Ida vertelt over Emma:
“Ze wist er geen raad mee. Ze wildeEgbert geen pijn doen. Jij werd geboren. Niemand zei iets, dat was het eenvoudigste.” (blz. 183-184)

Schrijfster
Anna Enquist is de naam waaronder Christa Broer haar werken publiceert. Ze werd geboren op 19 juli 1945. Nadat ze haar gymnasium beëindigde in '63 begon ze haar opleiding klinische psychologie. In '69 startte de muzikale Enquist ook lessen piano aan het Haags conservatorium. In '76 werd ze schoolpsychologe, maar pas in '87 vond ze haar ware roeping als psychoanalytica aan het "Nederlands Psychoanalytisch Instituut".
In '88 debuteerde ze in het tijdschrift "Maatstaf" met poëtische werken. In '91 kwam dan haar eerste gedichtenbundel uit: "Soldatenliederen", . Haar romandebuut kwam in '94 met het boek "Het Meesterstuk".
Anna Enquist is getrouwd en heeft 2 kinderen.

Mijn mening
Op aanraden van anderen ben ik het boek gaan lezen. Ook sprak het mij aan dat het over een vrouw ging die doorbreekt met pianiste mij erg aan, aangezien ik zelf ook al heel lang pianospeel.
Vooral de passages over de jeugd van Wanda vind ik er mooi, omdat Enquist zo goed omschrijft hoe de situatie op dat moment in het huis was en hoe Wanda zich daarom onder voelt. Later worden er grotere tijdssprongen gemaakt en is ze ineens een stuk volwassener. Deze tijd is een stuk minder interessant en het is maar goed dat Enquist hier wat sneller doorheen spring. Door de titel weet je dat er een geheim is en daarom blijf je doorlezen tot en eind om daar achter te komen.
Ik vind dat het boek goed inelkaar zit, er geen tegenstrijdigheden in zitten, het mooi geschreven is en er een goed tempo in het boek zit. Een echte aanrader dus.