Het geheim door Anna Enquist

1e jaar van uitgave: 1997

Samenvatting:
Het verhaal begint met de geboorte van Wanda, de dochter van Emma. Egbert is getrouwd met Emma, maar hij toont niet veel liefde voor het kind. Emma is operazangeres, haar leraar is de joodse meneer De Leon. Emma is vaak van huis en dan wordt Wanda opgevangen door Stina, de meid van de familie. Wanda speelt vaak piano en haar moeder beseft dat ze een groot talent is. Egbert vindt echter dat ze eerst naar school moet. Emma raakt zwanger en Wanda krijgt een broertje, Frank. Hij blijkt het Downsyndroom te hebben en Wanda geeft Egbert daar de schuld van. Frank is een onhandelbaar kind en alleen als hij de pianomuziek van Wanda hoort, wordt hij rustig. Wanda is daar heel trots op, maar voelt niet de waardering van Egbert waar ze zo op hoopte.

Als de oorlog uitbreekt, loopt meneer De Leon gevaar. Emma wil dat hij onderduikt, maar Egbert wil dat niet. Wanda ziet hoe hij door Duitse soldaten wordt meegenomen. Na de hongerwinter gaat ze naar het platteland om bij te komen. Ze kan nu een tijd lang niet op de piano spelen. Frank wordt in een inrichting geplaatst, waardoor het hele gezin tot rust komt. Wanda gaat weer naar hartelust pianospelen. Ze gaat terug naar school en krijgt een vriendje, de broer van Gonnie, haar vriendin. Eigenlijk is ze niet in de jongen geïnteresseerd, ze denkt alleen maar aan zichzelf. Ze krijgt pianoles en speelt zo vaak, dat haar vader boos is dat ze nooit bij Frank op bezoek gaat. Ze gaat echter door en wordt uiteindelijk op het conservatorium toegelaten.

Wanda speelt in concerten vaak met Lucas samen, met wie ze veel succes oogst. De relatie die ze hebben, is echter zeer onbevredigend. Later blijkt dat hij homoseksueel is. Haar ‘vader’ krijgt een kankergezwel in zijn keel en overlijdt hieraan. Na een tijdje krijgt haar moeder een nieuwe vriend, Guido. Wanda heeft het hier heel moeilijk mee en wordt ziek. Ze kan een tijdje niet pianospelen, waardoor ze tijd heeft om over zichzelf na te denken.
Ze gaat naar Frank om voor hem te spelen. Daar ontmoet ze zijn arts, Bouw, met wie ze een verhouding krijgt. Hij spoort haar aan om in Londen te gaan studeren. Zij maakt daar een slippertje en gaat eerder dan verwacht terug, omdat Bouw dat wil. Wanda en Bouw gaan trouwen en verwachten een kind. Wanda krijgt echter een miskraam, de vrucht blijkt mongoloïde te zijn. Ze wil nooit meer zwanger worden van Bouw en gaat bij hem weg.
Ze gaat op tournee in de Verenigde Staten en speelt beter dan ooit. Ze stort zich helemaal op haar carrière. Dan hoort ze dat haar moeder ernstig ziek is. Op haar sterfbed vertelt ze dat Egbert niet de echte vader van Wanda is. Ze sterft voordat ze kan zeggen wie dan wel haar vader is, maar Wanda weet dat dat meneer De Leon moet zijn. Na de crematie gaat Wanda weer pianospelen, maar ze moet stoppen omdat ze reuma heeft.

Bouw is inmiddels hertrouwd. Zijn vrouw is in het buitenland en terwijl hij alleen thuis zit, leest hij een artikel over Wanda Wiericke. Hij probeert haar adres te achterhalen en het blijkt dat ze zeer afgelegen in de Franse Pyreneeën woont. Ze heeft geen familie meer en in tegenstelling tot haar vroegere leven, geniet ze van de rust. Ze heeft nu zelfs angst voor de piano. Uiteindelijk durft ze toch achter het instrument te gaan zitten. Wanda ontvangt het bericht dat Bouw naar haar op weg is en ze ziet tegen de ontmoeting op. Intussen is Bouw aangekomen in de woonplaats van Wanda. Vanaf het kerkhof kijkt hij op haar huis en hij ziet en hoort haar spelen.

1a) Beschrijf het karakter van de hoofdpersoon/-personen.

Wanda is haar hele leven al een getalenteerd pianospeelster en ze is daar ook altijd mee bezig. De piano is ook eigenlijk haar beste vriend omdat ze niet goed met mensen kan omgaan, ze begrijpt ze niet en zij begrijpen haar niet (uitgezonderd Max de Leon want met hem had ze een speciale band had.) Het is namelijk een vrij zwijgzame in zichzelf gekeerde vrouw. Dit is ook de oorzaak van haar eenzaamheid, ze kan bij niemand zichzelf zijn en vrijuit vertellen wat ze voelt behalve bij de piano, die begrijpt haar wel. En daarom zoekt ze dus vooral liefde en vriendschap bij de piano. Ze laat zelfs een heleboel vallen voor een carrière met de pianowereld. Zo gaat ze naar het conservatorium in plaats van studeren (zoals Egbert wilde) en ze maakt een tournee in Amerika terwijl dat helemaal niet verantwoord is.
Een andere verklaring voor haar eenzaamheid kan het gebrek aan liefde zijn. Egbert heeft nooit echt van haar gehouden en hij heeft haar altijd een beetje links laten liggen. Egbert wist natuurlijk donders goed dat Wanda niet zijn dochter was en hield daarom veel meer van Frank, Wanda’s halfbroertje. Haar moeder hield natuurlijk wel van haar, maar ze miste toch echt een vaderfiguur.
Vrijheid is ook erg belangrijk voor Wanda. Ze moet de ruimte hebben en niet het gezeur van mensen aan haar hoofd, zeker niet als ze aan het spelen is. Zo ziet ze het einde van haar relatie met Bouw ook als een opluchting omdat ze met niemand meer rekening hoeft te houden. Ze hield wel van hem maar ze kon het gewoon niet langer volhouden. Ook is het een opluchting voor haar als ze aan het eind van het boek de piano uit huis heeft gezet en ze zich eindelijk vrij voelt.

Citaat p. 54: Meneer de Leon heeft een pianoconcert van Haydn op schoot, het eerste echte concert dat Wanda gaat studeren. Hij laat haar zien hoe orkest en solist elkaar afwisselen, vrijlaten of de weg versperren. De solist, denkt Wanda, dat ben ik. Ze zegt nooit iets, op school noemen ze haar de stille. Ze zit wel in de klas maar ze hoort er niet bij. Ze woont wel bij papa en mama maar ze is anders. Ze heeft wel een broer maar ze wou dat hij er niet was. Ze is een solist.

1b) Is er sprake van een verandering in het karakter? En zoja, in welk opzicht dan?

Je merkt duidelijk dat Wanda aan het einde van het boek haar passie voor pianospelen begint te verliezen. Ze heeft gewoon steeds minder de behoefte meer om te spelen en ze ziet de piano niet meer als een dierbare vriend maar meer als een monster, een indringer in haar huis (p. 23: “de zwarte indringer”).
Het feit dat de piano niet meer zo belangrijk is in haar leven heeft ook te maken met reuma die bij haar is geconstateerd. Ze ziet de piano dus ook als een monster omdat het haar lichaam kapot heeft gemaakt.

Citaat p. 17-18: Daar staat de grote zwarte vleugel. De drie dikke poten lopen naar beneden smal toe en monden uit in kleine wieltjes die elk op een ebbenhouten schoteltje staan. Als je onder de vleugel zit, zie je de buik, die niet zwart is maar houtkleurig: dikke ribben, waar de glimmend gelakte bodem op is geplakt. Twee stalen kabels lopen naar de gouden pedalen, gevat in een zwarte zuil die iets boven de grond eindigt. Voor de vleugel staat een brede kruk, waar Wanda op klimt zodat zij bij de toetsen kan. Over het toetsenbord ligt een soort dekentje dat ze wegtrekt. Dan komt het geheimzinnige rijk van zwart en wit bloot: eilandjes van steeds twee en drie verhoogde zwarte in een zee van mat-ivoren witte toetsen. Wanda zit op haar knieën en zoekt het liedje dat ze vanmiddag hoorde, de wiegende gang van een zware en twee lichte tonen waarboven de melodie ging dansen, ze vindt wat ze zoekt, speelt links de zware en rechts de lichte tonen en denkt het liedje erbij.

Citaat p. 21: Ze ging langzaam de trap weer op en sloot de kamerdeur achter zich hoewel er niemand in huis was. Zeker een derde deel van de kamer werd door het zwarte instrument in beslag genomen. Gek was ze geweest dat ze zoveel geld had uitgegeven voor dat ding, dat monster.

1c) Beschrijf kort enkele minder belangrijke personen.

Bouw Kraggenburg: Bouw is de ex van Wanda. Hij heeft haar ontmoet in de inrichting waar Frank Wiericke woonde en Bouw werkzaam was. Hij is nadat ze uit elkaar zijn gegaan nog getrouwd met Jolanda maar ik krijg het gevoel dat hij daar ook niet echt gelukkig is. Wanda blijft eigenlijk altijd in zijn hoofd zitten en hij besluit haar op te zoeken in de Pyreneeën.
Emma Wiericke: Emma is de moeder van Wanda en een zangeres. Ze is getrouwd met Egbert maar eigenlijk houdt ze nog steeds van Max de Leon. Deze liefde met Max werd echter niet goedgekeurd door haar ouders en ze trouwde daarom genoodzaakt met Egbert. Ze wordt door Egbert onderdrukt en kan in huis niet haar eigen mening geven omdat Egbert daar de dienst uitmaakt.
Egbert Wiericke: Egbert is de wettelijke vader van Wanda en hij behandelt haar daarom niet met liefde, hij houdt veel meer van zijn eigen zoon Frank die duidelijk voorgetrokken wordt. Verder is hij een vrij norse, ouderwetse man die zoals het hoort thuis de dienst uitmaakt, althans, dat vindt hij. Hij vindt ook dat zijn keuzes gerespecteerd en nagevolgd moeten worden en het is dus raar dat Wanda niet gaat studeren zoals hij wilde.
Max de Leon: Max is de joodse pianoleraar en biologische vader van Wanda. Hij is een zeer aardig, warme en lieve man die Wanda veel aandacht geeft. Hij is het ook vooral die de passie voor muziek bij Wanda doet opleven, hijzelf is ook zeer muzikaal begaafd. Veel informatie krijgen we niet over hem want Max de Leon wordt al vroeg in het boek naar het kamp gebracht door de Duitsers.
Frank Wiericke: Frank is de zoon van Egbert en Emma en hij is een mongool. Hij is erg moeilijk hanteerbaar en wordt alleen rustig als zijn halfzus, Wanda, voor hem speelt.

1d) Herken je bepaalde karaktertrekken of bepaald gedrag van jezelf in personen in het verhaal?

Ik herken sommige eigenschappen van Max de Leon wel in mijzelf. De passie voor muziek die hij heeft heb ik niet maar ik geef wel veel aandacht aan andere mensen en probeer ze ook te begrijpen. Verder is het een beetje moeilijk uit te leggen waarom ik wel wat van hem in mij zie maar in sommige situaties denk ik dat ik hetzelfde had gehandeld of had willen handelen. Een voorbeeld daarvan is als hij Wanda uitlegt dat haar vader Frank zelf wil verzorgen omdat de Duisters hem anders zouden oppakken (p. 41). Bij dat stuk had ik het gevoel dat ik zelf het het liefst ook zo had uitgelegd.

2a) Beschrijf de belangrijkste relaties: - hoe gaan deze mensen met elkaar om?
- wat trekt aan en wat stoot af?

Wanda Wiericke en Egbert Wiericke: Wanda wordt door Egbert niet met liefde behandeld omdat Egbert weet dat het zijn dochter niet is. Het is voor Wanda moeilijk te begrijpen waarom “haar vader” niet van haar lijkt te houden. Ze doet er dan ook alles aan om erkenning van hem te krijgen, maar niks lukt. Ook Wanda’s passie voor muziek wordt niet door Egbert gedeeld. Hij wil graag dat Wanda gaat studeren maar zij wil veel liever naar het conservatorium. Egbert vindt dan ook niet leuk als ze toch naar het conservatorium gaat maar hij moet zich erbij neerleggen.

Citaat p. 43: Egbert knikt Wanda glimlachend toe. Met een licht hoofd gaat ze naar de piano terug. Ik heb Frank tot bedaren gebracht, papa is trots, het gaat goed, ik kán het! De tweede prelude is een triomfantelijk stuk, ze speelt langzaam en plechtig, met véél toon. Ik wil dat hij luistert, denkt Wanda. Dat hij de krant dichtvouwt, z’n ogen sluit en naar mij luistert. Dat hij denkt: wat speelt ze mooi. Wat is ze knap, en lief.

Wanda Wiericke en Max de Leon: Max is de biologische vader van Wanda en geeft haar ook nog een tijdje pianoles. Hij is degene die de passie van Wanda voor muziek doet opbloeien. Verder is duidelijk te merken dat Max de Leon de vader is van Wanda: ze zien er hetzelfde uit en voelen elkaar feilloos aan door de speciale band die ze met elkaar hebben. Max is ook helemaal anders dan Egbert. Egbert geeft Wanda geen liefde maar Max geeft haar juist wel heel veel aandacht en warmte en Max heeft ook een grote passie voor muziek terwijl Egbert die juist helemaal niet heeft.

Citaat p. 43: Het leukste is: doorspelen. Een nieuw stuk, om te horen hoe het is. Oude stukken die in het voorspeelschrift staan. Of, waar ze het meest van houdt, quatre mains. Ze spelen uit lage, brede boeken en meneer de Leon bedient het pedaal. Je moet goed naar elkaar luisteren, elkaars tempo en speelmanier volgen, samen het stuk maken. Dat doen ze aan het eind van elke les.

Wanda Wiericke en Emma Wiericke: Wanda betekent heel veel voor haar moeder en ze is echt haar oogappeltje. Ze kan altijd bij Emma terecht om advies of steun, maar vaak wordt ze niet begrepen door Emma. Emma en Wanda houden ook allebei veel van muziek en als Emma ontdekt dat Wanda groot talent heeft begeleidt ze haar daar ook in. Verder houdt Emma het verleden echter angstvallig verborgen voor Wanda zodat Wanda pas te weten krijgt wie haar echte vader is als Emma op haar sterfbed ligt. Emma is ook een extra belangrijk persoon in het leven van Wanda doordat ze geen echte vaderfiguur heeft; van Max de Leon weet ze niet dat het haar vader is en van Egbert krijgt ze helemaal geen liefde.

Citaat p.131: Wanda glipt weg, naar de keuken, waar Emma gerookte zalm op schalen legt. Ze moet het vragen, ze moet het meteen goed zeggen anders snapt Emma het niet. Denkt ze aan meneer de Leon omdat ze gespeeld heeft? Of omdat ze nu met Bouw is? Wat wou ze eigenlijk zeggen? ‘Mama, heb je dat ook? Ik dacht aan vroeger.’ ‘O liefje, doe even de kraan voor me open, ik heb zulke vishanden, ja? Dank je!’ Emma wast haar handen en kijkt haar dochter aan. ‘Op zo’n dag als vandaag moet je niet aan vroeger denken. Jij tobt altijd zo! Kijk toch eens naar hoe je leven er nu uitziet, met zo’n prachtige carrière en zo’n lieve vriend. Zet vroeger maar uit je hoofd, kind, dat doe ik ook.

Wanda Wiericke en Frank Wiericke: Wanda en Frank hebben ook een speciale band met elkaar. Zo is Wanda de enige die Frank stil kan krijgen als hij weer ligt te huilen. Frank wordt namelijk rustig als hij muziek hoort, vooral als Wanda piano voor hem speelt. Anderzijds is het zo dat Wanda een beetje jaloers is op haar broertje omdat deze veel meer aandacht krijgt van Egbert dan zij.

Citaat p. 120: Een schaduw over de vloer. Vliegensvlug glijdt een donkere gestalte over het lichte zeil, met schokkende bewegingen. Een verpleegster een witte kiel rent erachteraan maar blijft plotseling staan aan de rand van de schemerige zaal. De jongen kruipt verder, naar de vleugel toe. Wanda ziet hem uit haar ooghoek en glimlacht. Onder de piano trekt hij zijn benen naar zijn borst en blijft opgekruld liggen tot de muziek zwijgt. Dan komt er uit zijn keel een krakend, wild geluid “Mbwaah, mbwááh!!” Wanda buigt haar hoofd en zet plechtig het langzame deel in. Ze dekt haar broer toe met de zware basakkoorden en spint daarboven met haar rechterhand een hemels lied.

Wanda Wiericke en Bouw Kraggenburg: Bouw heeft Wanda altijd met liefde behandeld en wil altijd het beste voor haar. Wanda houdt ook wel van Bouw maar ze laat het nooit zo blijken. Ze probeert een goede vrouw voor hem te zijn (praten met elkaar, een kind krijgen etc.) maar het lukt gewoonweg niet. De muziek blijft toch het belangrijkste in haar leven en dat is het enige wat telt voor Wanda.

Citaat p.144-145: ‘Veel beter als je het gewoon afzegt.’ Ineens hoort ze Bouw weer. Hij heeft het over de tournee. Hij wil het niet. ‘Je gaat maar door. Twee weken vakantie zijn niet genoeg. Je zou eens echt rust moeten nemen. Je lichaam protesteert, dat merk je toch? Ik vind die concertreis te lang en te vermoeiend voor je.’ ‘Maar het duurt nog maanden,’ zegt Wanda. ‘Máánden!’ Met een ruk gaat Bouw rechtop zitten. Hij kijkt Wanda gespannen aan. Dan springt hij overeind en schreeuwt: ‘Jezus! Maanden! Wanda! Je bent zwanger!’

2b) Is er sprake van een verandering in deze relaties? En zoja, in welk opzicht dan?

Ik denk dat er alleen een verandering is in de relatie van Wanda en Bouw. Aanvankelijk hebben ze een prima relatie; ze houden allebei van elkaar en kunnen goed met elkaar omgaan. Maar nadat Wanda zwanger is geworden, wordt Bouw ineens heel voorzichtig met Wanda. Ze moet van hem allerlei concerten en tournees afzeggen omdat ze rust nodig heeft. Wanda wil echter vrijheid en wil dus niet dat haar de les voorgelezen wordt. Ze zegt de tournees dus niet af, zonder met Bouw overlegd te hebben. Hierdoor wordt de relatie tussen deze twee een beetje vijandig en als Wanda dan ook nog een miskraam krijgt is het helemaal over.

Citaat p. 128: ‘Bouw. Bouw-bouw-bouw!’ Wanda laat zich giechelend achterovervallen en trekt de lakens op tot haar kin. ‘Hoe kom je aan die naam? Vertellen!’ ‘Het is de schuld van mijn moeder,’ zegt Bouw. ‘Ze had iets met het Belgische vorstenhuis. De afkorting is van mezelf, toen ik ging praten. Ik heb het maar zo gelaten, je kan toch niet in ernst Boudewijn heten. Neem nou een kroket, hier is de mosterd.’ Wanda schuift omhoog. Ze leunen tegen de muur met de kussens in hun rug en eten patat uit papieren zakken. Als Wanda haar vingers af wil likken pakt Bouw haar pols. Hij neemt de vingers in zijn mond, een voor een, hij likt voorzichtig vet en zout van haar stevige hand. De onderkant van de pols met de aderen en pezen, de zachte huid die naar de binnenzijde van de elleboog voert wandelt hij af met lippen en tong; hij zuigt een vlek in de bocht van de arm, Wanda heft de handen boven haar hoofd en zijn mond glijdt naar haar oksel, hij blaast en bijt en kust.

Citaat p. 144-145: ‘Veel beter als je het gewoon afzegt.’ Ineens hoort ze Bouw weer. Hij heeft het over de tournee. Hij wil het niet. ‘Je gaat maar door. Twee weken vakantie zijn niet genoeg. Je zou eens echt rust moeten nemen. Je lichaam protesteert, dat merk je toch? Ik vind die concertreis te lang en te vermoeiend voor je.’ ‘Maar het duurt nog maanden,’ zegt Wanda. ‘Máánden!’ Met een ruk gaat Bouw rechtop zitten. Hij kijkt Wanda gespannen aan. Dan springt hij overeind en schreeuwt: ‘Jezus! Maanden! Wanda! Je bent zwanger!’

2c) Wat is de reden/de oorzaak van deze verandering?

De zwangerschap van Wanda is de oorzaak van de verandering.

Citaat p.145: Dan springt hij overeind en schreeuwt: ‘Jezus! Maanden! Wanda! Je bent zwanger!’ Dat is het dus. Dáárom slaapt ze de hele dag. Dáárom wordt haar aandacht, die ze altijd moeiteloos op de muziek kon richten, onweerstaanbaar naar haar lichaam gezogen. Dáárom. Wanda weet meteen dat het waar is. Maar toch. ‘Ik? Zwanger? Dat kán niet.’ Ze legt haar handen op haar gezwollen borsten, op haar buik.

2d) Geef jouw mening over deze relatie(s).

Ik vind het heel begrijpelijk dat Bouw erg voorzichtig is met Wanda want hij wil natuurlijk het allerbeste voor zijn kind. Ik zou in deze situatie waarschijnlijk hetzelfde gehandeld hebben. Ik vind het ook raar dat Wanda toch die tournee wil doen hoewel ze zwanger is. Een kind krijgen is toch veel belangrijker dan carrière maken. Aan de andere kant is het wel begrijpelijk dat ze niet wil dat Bouw haar zegt wat ze moet doen en laten. Ik zou daar op den duur ook gek van worden.

3a) Vanuit welke persoon vertelt de schrijver het verhaal?

Het verhaal wordt vanuit de hij-vorm verteld.

3b) Als het perspectief wisselt: van wie naar wie dan?

Het verhaal wordt vanuit drie perspectieven die elkaar regelmatig afwisselen verteld, namelijk de jonge Wanda Wiericke, de oude Wanda Wiericke en Bouw Kraggenburg.

3c) Wat zijn de gevolgen van deze wisselingen voor het begrijpen van het verhaal?

Je krijgt de andere kant van het verhaal te horen, namelijk hoe Bouw denkt en dacht over Wanda en haar pianocarrière.
Ook wordt de jeugd van Wanda Wiericke langzamerhand ingevuld en snap waarom ze nu zo afstandelijk van de muziek is. De puzzelstukjes worden zo één voor één in elkaar gelegd.

4a) Wanneer speelt het verhaal zich af?

Het verhaal speelt zich af van 1933 tot de jaren ’90.

4b) Va welk belang is dit moment/deze periode voor het verhaal?

De Tweede Wereldoorlog is van belang in het verhaal omdat Wanda hierdoor haar biologische vader al snel verliest.

4c) Is het verhaal chronologisch, dan wel niet-chronologisch verteld? Licht je antwoord toe.

Het verhaal is niet-chronologisch verteld. Het verhaal begint bij het naarbinnen hijsen van een piano in Wanda’s huis en in het volgende hoofdstuk wordt de geboorte van Wanda beschreven. De tijdsvolgorde is dus niet chronologisch.

5a) Waar speelt het verhaal zich af?

Het verhaal speelt zich af in de Franse Pyreneeën, maar de jeugd van Wanda speelt zich in Nederland af. Dit blijkt uit de Tweede Wereldoorlog, waarover verteld wordt. Wanda gaat na de hongerwinter naar het platteland om bij te komen van de hongerwinter. Ook wordt de reis naar de Pyreneeën vanuit Nederland beschreven.

5b) Van welk belang is deze plaats voor het verhaal

De plaats waar Wanda haar jeugd door heeft gebracht, Nederland, is van belang omdat Nederland betrokken was bij de Tweede Wereldoorlog. Waren ze dat niet geweest dan was meneer de Leon in leven gebleven en had het verhaal een heel andere wending gekregen.

6) Formuleer in één zin wat het thema is van het verhaal. Deze zin moet de vorm hebben van een bewering.

Muziek kan het leven van een mens geheel bepalen.

7) Noem drie motieven en geef aan hoe ze verbonden zijn met het thema.

1. Het eerste motief is de piano. Door het hele boek heen worden er verwijzingen naar de piano gemaakt. Zo kom je overal een zwart-wit motief tegen wat natuurlijk terugslaat op de piano. Het motief heeft natuurlijk veel te maken met het thema omdat in dit geval de pianomuziek iemands leven grotendeels/helemaal kan bepalen.

Citaat p. 7: De vleugel hing in de lucht en tekende zich als een geblakerde karbonade af tegen de besneeuwde bergtoppen.
Citaat p. 15: De stenen van de hal zijn glad en zacht, zwart en wit.
Citaat p. 15: In de keuken drinken ze koffie en melk.
Citaat p. 24: Haar jurk is van donkerblauw fluweel. Er zit een wit kraagje op dat Stina gisteren nog heeft gestreken.

2. Het tweede motief is muziek. Muziek speelt een heel belangrijke (en waarschijnlijk zelfs de belangrijkste) rol in het boek. Zo neemt muziek een groot deel van het leven van Wanda, Emma en Max in beslag: Wanda wordt pianospeelster, Emma is zangeres en Max begeleidt haar bij het zingen en is pianoleraar.

De muziek die in het genoemd wordt geeft ook altijd de stemming aan die er op dat moment is in het boek.
Voorbeeld/citaat p. 36: de kleine preludiën en Fughetten van Bach

Een druk lied met veel verschillende toonhoogtes en een hard zacht verschil. Dit komt overeen met de tekst omdat Emma op dat moment plotseling naar het ziekenhuis moet om te bevallen van Frank en het hele huis is dan in rep en roer.

Voorbeeld/citaat p. 139: de Toccata van Schuman

Een lied met sterke en harde tonen en het wordt vrij snel gespeeld. Dit klopt ook met het boek omdat Wanda het dan heeft over Bouw: “sterk, compact, barstend van kracht.” (met dank aan de verwerkingsopdracht van Roderik Rekker, Eline Heijnen, Merel van Helbergen, Cyrille Kho en Kirby Bitter uit de derde klas)

Het motief muziek heeft natuurlijk alles met het thema te maken. Het is namelijk de muziek die iemands leven geheel kan bepalen. Ik denk dat het niet nodig is verder uit te leggen waarom muziek verbonden is met het thema.

3. Het derde motief is kleine geheimen die rondom het grote geheim voorkomen. Overal in het boek worden er kleine geheimen verteld die aangeven dat er in het boek één groot geheim is.

Citaat p. 17: Vóór papa thuiskomt eet Wanda met Stina in de keuken. Stina legt haar vinger op haar lippen: ‘Mondje dicht hè? Koos is ons geheim, dat moet je aan niemand vertellen.’ Wanda doet ook haar vingers voor haar mond en knikt. Ze wiegt heen en weer en zingt het lied dat ze in de tuin heeft gehoord.
Citaat p. 48: ‘Je mag nooit aan iemand vertellen hoe het met je broertje is. En ik wil niet dat je kinderen van school mee naar huis neemt, begrepen?’

Dit motief heeft verder niks met het thema te maken maar meer met de rode draad die door het boek loopt, namelijk het grote geheim dat Max de Leon de vader is van Wanda.

8) Wat valt je op aan de stijl (het taalgebruik bijv.)?

Wat je vooral merkt in dit boek van Enquist is dat het vrij simpel/kinderlijk is geschreven. Dit komt waarschijnlijk doordat het boek zich grotendeels in de jeugd van Wanda afspeelt.

Citaat p.15: In de keuken drinken ze koffie en melk. Wanda, mama en Stina. Op de grote tafel liggen messen, vorken en lepels. Het is poetsdag.

Verder zitten er ontzettend veel mooie lange beschrijvingen in zitten. Zo lees je veel uitgebreide beschrijvingen van de piano die erg belangrijk is in het boek. Het boek is niet humoristisch geschreven maar haar stijl is meer sober en heel duidelijk.

Citaat p. 17-18: Daar staat de grote zwarte vleugel. De drie dikke poten lopen naar beneden smal toe en monden uit in kleine wieltjes die elk op een ebbenhouten schoteltje staan. Als je onder de vleugel zit, zie je de buik, die niet zwart is maar houtkleurig: dikke ribben, waar de glimmend gelakte bodem op is geplakt. Twee stalen kabels lopen naar de gouden pedalen, gevat in een zwarte zuil die iets boven de grond eindigt. Voor de vleugel staat een brede kruk, waar Wanda op klimt zodat zij bij de toetsen kan. Over het toetsenbord ligt een soort dekentje dat ze wegtrekt. Dan komt het geheimzinnige rijk van zwart en wit bloot: eilandjes van steeds twee en drie verhoogde zwarte in een zee van mat-ivoren witte toetsen.

Ook valt het op dat de fragmenten uit het verleden van Wanda (toen ze nog klein was) geschreven zijn in de tegenwoordige tijd en de fragmenten over het leven van Wanda nu zijn geschreven in de verleden tijd. Zo wil de auteur vooral de nadruk leggen op het verleden van Wanda wat een belangrijke rol in haar leven speelt.

9) Bij welke stroming hoort dit literaire werk? Licht je antwoord toe

Ik denk dat “Het Geheim” behoort tot de Romantiek. De hoofdkenmerken van de Romantiek zijn namelijk gevoeligheid, verbeeldingskracht en individualisme en deze zijn alle drie terug te vinden in het boek: Individualisme vinden we heel veel terug in het boek. Wanda is een echte individualist die niet graag met anderen omgaat en het liefst zou ze alleen pianospelen. Er wordt enkele keren verteld dat ze een solist is.
Gevoeligheid vinden we echter niet zoveel bij Wanda, ze is niet zo snel geraakt als er iets vervelends gebeurd (bijvoorbeeld het weggaan bij Bouw of de dood van haar moeder).
Verbeeldingskracht vinden we wel vrij veel terug in het boek omdat Wanda zo’n individualist is. Daardoor praat ze weinig met mensen, maar daarentegen fantaseert ze juist wel weer veel. Ze heeft een grote verbeeldingskracht en leeft vaak in haar eigen (muziek)wereldje.

10) Welke informatie over de auteur en het literaire werk bevat de literatuurmethode die je in de lessen gebruikt?

De literatuurmethode die we in de lessen gebruiken geeft geen informatie over de auteur of het literaire werk.

Verwerkingsopdracht (2)
Kopieer minstens één recensie en vergelijk de inhoud met jouw mening over het boek. (ongeveer 500 woorden)

Trouw, 10 januari 1997
In 'Het geheim' zit meer muziek dan menigeen zal horen
ROB SCHOUTEN

Sommigen prezen met name het deel waarin de dood van een kind beschreven wordt, maar er waren ook stemmen die het een soort veredelde damesroman vonden en niet gecharmeerd waren van de stijl en de wat dik aangezette psychologie. Bij beide oordelen kon ik me wel iets voorstellen. In haar tweede boek, het zojuist verschenen 'Het geheim', kun je zien dat Anna Enquist beter in haar prozaïsche vel is komen te zitten. Het is beter opgebouwd en de psychologie is minder opdringerig, minder expliciet freudiaans.
Hoofdfiguur is de concertpianiste Wanda Wiericke, wier leven op twee niveaus wordt beschreven, namelijk als opgroeiend kind en volwassene in ontwikkeling, én als pianiste in ruste, die in een huis in Frankrijk woont. Steeds wordt een hoofdstuk in het heden afgewisseld met een hoofdstuk uit het verleden. Het bijzondere daarbij is dat de hoofdstukken in het heden in de verleden tijd zijn geschreven en de hoofdstukken over het verleden in de tegenwoordige tijd; dat geeft aan dit beproefde procédé een aparte kleur. Het lijkt zo of het heden verder weg is dan het verleden, een formele ondersteuning van wat ook inhoudelijk in 'Het geheim' gaande lijkt. Al gauw blijkt dat de jonge Wanda Wiericke een talentvol pianiste is, maar evenzeer blijkt dat ze eenzaam is, nauwelijks sociale contacten heeft en zich ook thuis een vreemde eend in de bijt voelt. Ze merkt dat haar vader meer belangstelling heeft voor haar broertje, een mongool en daar in de oorlogsjaren zelfs een hysterische protectie om opbouwt, waardoor er bij hen thuis geen mens over de vloer mag komen. Wanda trekt vooral naar haar joodse pianoleraar, die na verloop van tijd wordt opgepakt en in Auschwitz omkomt; hij laat Wanda zijn partituren na. Uit de inrichting waarin haar broertje zit leert Wanda haar toekomstige man, Bouw, kennen, maar het huwelijk mislukt, na een miskraam en de onwil van Wanda om haar muzikale carrière op te geven. Wanda vervolgt haar loopbaan maar moet die, getroffen door reumatische aandoeningen, voortijdig opgeven, en verhuist naar Frankrijk. Aan het sterfbed van haar moeder komt ze achter haar ware afkomst, een ontdekking die veel van de raadsels uit het verleden verklaart. Hoewel Enquist nog altijd een robuuste en kordate stijl hanteert, is 'Het geheim' toch aanzienlijk subtieler dan 'Het mees-terstuk'.
Niet alleen het plot komt als een verrassing, ook in andere opzichten weet Enquist steeds een bijzondere spanning op te bouwen, bijvoorbeeld in de scènes waarin de lezer erachter komt dat het broertje van Wanda een mongool is en het tafereel waarin ze een miskraam krijgt. Ook de lichamelijke kanten van het musiceren zijn overtuigend neergezet, goed poepen en plassen voor een concert, een stevige concertbeha dragen en over een collega die haar plankenkoorts probeert te bedwingen, lees je: 'Ik merk nooit iets aan je', zei Wanda, 'Heb je een methode? Wat doe je eraan?' Joyce wordt vuurrood. Ze heeft haar linkerhand om haar rechterpols geslagen en zuigt op haar middelvinger. 'Dat kan ik niet zeggen. Ik schaam me dood.' Wanda voelde haar wangen ineens ook steken. 'Helpt het?' 'Het gaat niet altijd. Je moet ergens alleen kunnen zijn. Laatst was ik in de wc achter het podium en begon Bella Heidelberg op de deur te bonzen, of ik al kláár was! Toen lukte het niet. Maar áls het gaat: ja.' In het oproepen van tegelijkertijd diony-sische én apollinische ervaringen rond het muziekmaken is Enquist (zelf van oorsprong pianiste) erg sterk. 'Het geheim' is trouwens een volbloed muziekroman. Er komt een hele bibliotheek aan klassieke muziek in ter sprake, aan mij persoonlijk wel besteed, maar ik vraag me af of deze vaak erg specialistische passages wel voor iedereen bestemd zijn; je kunt de bijbehorende emoties toch eigenlijk alleen invoelen als je de muziek waarover ze gaan óók hoort. Geslaagder vind ik de doorwerking van de muziek in de structuur van de roman. De twee tijdlagen zoals Enquist die heeft geïncorporeerd, hebben iets weg van een dialoog tussen twee instrumenten, een cellosonate bijvoorbeeld. Er is zelfs een moment, tussen het negende en het twintigste hoofdstuk, dat je van een enharmonische modulatie zou kunnen spreken, de twee verschillende toponsoorten lossen in één akkoord op. Haar ex-man Bouw is in het ene hoofdstuk, na zoveel jaar, naar Wanda op weg en ligt in het volgende hoofdstuk bij haar in bed. Natuurlijk, je realiseert je dat het eerste hoofdstuk in het heden speelt en het tweede in het verleden maar, bewust of onbewust, demonstreert Enquist toch ook dat die verschillende tijden met elkaar verweven zijn, deel uitmaken van een en dezelfde compositie. Enquist heeft een heldere stijl, zonder al te veel franje.

In de hoofdstukken over Wanda's jeugd overheerst iets kinderlijks, dat soms aan W. G. van de Hulst doet denken. Die ongetwijfeld opzettelijke naïviteit wordt verklaard omdat die hoofdstukken zich in het heden afspelen. Maar Enquists helderheid functioneert alleen maar omdat er een geheimzinnige marge achter schuilgaat. Ergens aan het eind van 'Het geheim' gaat het over de muzikale ervaring: 'De helderheidsmaniakken lieten je geloven in een valse eenvoud. Luister maar, zo logisch en klaar zijn de dingen die zich voordoen. Niets is raadselachtig, alles is van begin tot eind moeiteloos te volgen. Een leugen. Alsof je niet moest zoeken, alsof je niet op de tast een compositie binnen moest gaan, bereid om in elke richting te dwalen, niet te beroerd om op de meest onverwachte plaatsen een betekenis te vinden. Een interpretatie was toch geen uitspraak die voor eeuwig vaststond? Het gebeurde toch dat een betekenisbouwwerk dat je gedurende jaren met tevredenheid had opgebouwd ineens ging wankelen en in elkaar donderde?

Achter de Goldberg-variaties lagen Goldberg-variaties en daarachter wéér.' Ongemerkt geeft Enquist daarmee ook het credo van haar schrijverschap. Achter de woorden waarmee Wanda wordt beschreven, ligt het geheim, van de onvoorzienbare levensloop, van de psychologie. En om dat geheim gaat het.

Mijn mening ten opzichte van de mening van de schrijver:

Ik ben het met deze schrijver (Rob Schouten) grotendeels eens maar er zijn een paar punten waar ik toch anders over het boek denk. Het belangrijkste punt waarmee ik het niet eens ben met de schrijver is zijn mening over het plot. Hij zegt namelijk: “Niet alleen het plot komt als een verrassing, ook in andere opzichten weet Enquist steeds een bijzondere spanning op te bouwen” Voor mij (en ik denk voor een heleboel andere mensen ook) kwam het plot helemaal niet als een grote verrassing. Het wordt natuurlijk niet ontzettend duidelijk aangegeven dat Wanda niet de zoon is van Egbert, maar bepaalde dingen wijzen er toch op dat ze de dochter van een ander is, namelijk Max de Leon. Zo zegt Emma bij de geboorte van Wanda duidelijk: “Het is mijn kind, mijn kind.” En aan de manier waarop Egbert met Wanda omgaat is duidelijk te merken dat hij niet van haar houdt omdat het zijn dochter niet is.
Wel vind ik dat Anna Enquist vaak een mooie spanning kan opbouwen. Je
Er zijn natuurlijk ook een heel veel punten waar ik het wel met de schrijver eens ben. Zo ben ik het zeker met hem eens dat Anna Enquist geprobeerd heeft heel veel nadruk op het verleden te leggen door de hoofdstukken uit het verleden in de tegenwoordige tijd te schrijven.
Ook ben ik het met hem eens dat je de bijbehorende emoties toch eigenlijk alleen kan invoelen als je de muziek waarover ze gaan óók hoort. Deze muziek maakt namelijk een heleboel duidelijk over de sfeer waar het boek op dat moment over gaat. Ik heb deze muziek niet gehoord en weet zeker dat ik hierdoor heel wat informatie gemist heb. Het boek is dus veel beter te begrijpen voor mensen die de muziek die wordt beschreven herkennen.
Verder ben ik het eens met Rob Schouten wat betreft zijn mening over de schrijfstijl. Deze heeft namelijk vaak iets kinderlijks: korte zinnetjes zonder al te veel moeilijke woorden waardoor het boek vrij makkelijk te lezen is. De kinderlijke stijl is natuurlijk te verklaren door het feit dat het boek zich voor een groot gedeelte afspeelt in Wanda’s verleden en hier past een kinderlijke stijl het best bij.
Ik vind het ook leuk om te zien hoe iedereen weer een andere mening heeft over wat het échte geheim is, dus wat Anna Enquist écht bedoelt. De één denkt dat het om het geheim van de muziek gaat en een ander, zoals Rob Schouten denkt dat het om het geheim van de onvoorzienbare levensloop, van de psychologie gaat en zo zijn er nog enkele andere meningen. Ikzelf ben van mening dat Enquist eigenlijk het geheim van de muziek bedoelt. Het hele boek staat in het teken van de muziek en ik denk dat ze door het boek heen Wanda het geheim van de muziek laat ontdekken, namelijk je emoties helemaal in een lied leggen en toch de juiste techniek behouden. Het boek is volgens mij dus een ontdekkingsreis naar het geheim van de muziek.