Het fregatschip Johanna Maria door Arthur van Schendel

Algemene gegevens

Auteur
Arthur van Schendel

Titel
Het fregatschip Johanna Maria

Jaar van uitgave
1930

Uitgever
Meulenhoff bv. Nederland, Amsterdam

Niveau
2

Periode
1880-1940

Verhaaltechniek

Belangrijkste verhaalfiguren
Jacob Brouwer is de hoofdpersoon van het verhaal. Hij is een serieuze, stille en norse man. Hij heeft een hart voor zijn werk en is een echte vakman. Hij is zijn hele leven vervuld met het verlangen om het fregatschip Johanna Maria te bezitten. Hij is hier bijna zijn hele leven mee bezig, iets meer dan 60 jaar.

Het fregatschip Johanna Maria is het schip dat Jacob zijn hele leven wil bezitten. Ze lijkt vaak een eigen wil bezitten.  De ene keer vaart ze onverklaarbaar sneller dan de andere keer. Als Jacob haar bestuurt doet ze altijd precies wat er van een schip verwacht wordt, ze stopt zelfs bijna helemaal met kraken. Ook is ze een herinnering aan Jacobs overleden zuster Johanna, waarvan hij veel hield. Toen hij nog jong was overleed ze, tot die tijd was Jacoba voor zijn gevoel Jacobs moeder.

Setting
Het verhaal speelt zich af rondom in de hele wereld, in de 19e eeuw. Jacob is vaart vooral op de Johanna Maria. Tijdens zijn zoektocht naar haar vaart hij ook in andere schepen en zit in Scandinavië in de gevangenis. Het verhaal begint en eindigt in Amsterdam. De industriële revolutie is aan het einde van de 19e eeuw in volle gang. Veel zeilschepen worden gaandeweg het verhaal vervangen door stoomschepen.

Tijdsopbouw
Het verhaal speelt zich af van 1842 tot ongeveer 1900, tijdens de industriële revolutie. De vertelde tijd is ongeveer 60 jaar. Het verhaal is voor het grootste deel in chronologische volgorde verteld. Er zijn 2 flashbacks: in hoofdstuk 2 is een flashback naar Wilekens jeugd, in hoofdstuk 3 is een flashback naar Jacobs jeugd.

Motieven
"Nil desporandum" (wanhoop niet), is de spreuk die staat op het boegbeeld van de Johanna Maria. Het hele verhaal lang probeert Jacob niet te wanhopen. Ooit zal hij de Johanna Maria in zijn bezit krijgen. Wat er ook gebeurt, hij blijft hoop houden en wanhoopt niet.

Verteller
Het verhaal wordt verteld door een auctoriale vertelinstantie. De verteller weet alles en geeft bijvoorbeeld beschrijvingen van de jeugd van Brouwer en Wilkens.

Focalisator
Jacob is de belangrijkste focalisator. Hij is het er vaak niet mee eens hoe anderen de Johanna Maria behandelen. Andere bemanningsleden hebben soms moeite met Jacob, hij is stug en koppig. Ze uitten dit vaak met agressie.

Thema
Het hele verhaal draait om het onvervulde verlangen van Jacob om de eigenaar te worden van de Johanna Maria. Het is zijn enige levensdoel en hij doet alles om dit te bereiken. Zo smokkelt hij goederen om geld te krijgen, ook als zijn geweten begint te knapen. Zijn verlangen naar de Johanna Maria weegt zwaarder dan al het andere in de wereld.

Ook de eerste kapitein van de Johanna Maria, Wilkens, heeft een onvervulbaar verlangen. Als hij op zee is, wil hij altijd zo snel mogelijk naar huis naar zijn vrouw en steeds stervende kinderen.

Verklaring titel en motto

Titel
Het fregatschip Johanna Maria is het schip dat Jacob wil bezitten. Hier gaat het hele verhaal over, zijn omzwervingen en ongeluk bij het verwerven van dit bezit.

Motto
Het verhaal heeft geen motto. 

Eindoordeel
Het fregatschip Johanna Maria was een van de enige boeken die ik ooit gelezen heb waar ik niet doorheen kon komen. Het boek heeft een vervelende schrijfstijl. Het is geschreven met veel  ingewikkelde en lange zinnen, soms van wel zes regels. Dat maakt het lezen van het verhaal erg moeilijk. Ook de vele scheepstermen leidden af van het verhaal. Ik moest mezelf echt dwingen om te lezen in het boek.

Het verhaal was erg eentonig en saai. Je leert Jacob niet echt persoonlijk kennen. Je krijgt ook niet veel te weten van zijn gevoelens. Alleen zijn verlangen naar de Johanna Maria is altijd merkbaar. Hij blijft hierdoor een soort vreemde voor je. Zijn verlangen naar de Johanna Maris is erg onvoorstelbaar. Daardoor is het moeilijk om je in te leven in Jacob en mee te leven met zijn treurige verhaal.  Ik kan niet begrijpen waarom  hij zijn hele leven heeft gegeven aan het in zijn bezit krijgen van het schip, in plaats van bijvoorbeeld het krijgen van vrienden of een gezin.

Het verhaal was niet erg aangrijpend of memorabel. Ik kan me helemaal niet herinneren hoeveel kapiteins het schip gehad heeft of meer dan een paar namen van de bemanningsleden. De kennis van schepen die in het verhaal duidelijk merkbaar is, is wel mooi. De beschrijvingen klinken altijd logisch.

Het verhaal heeft een teleurstellend einde. Het is erg triest voor Jacob dat zijn leven zo moet aflopen, zo eenzaam en niet erg waardig, maar door de onmogelijke identificatie met de hoofdpersoon blijf ik redelijk onverschillig onder dit einde.