Het fregatschip Johanna Maria door Arthur van Schendel

1. Auteur

Arthur Francois Emile van Schendel wordt op 5 maart 1874 in Batavia geboren, maar de familie verhuist naar Nederland als Arthur ongeveer 5 jaar oud is. In zijn jeugd is hij avontuurlijk ingesteld. Hij volgt enkele jaren Toneelschool te Amsterdam, studeert MO-Engels, en geeft later enkele jaren les aan verschillende 'grammar schools' in Engeland. In 1920 verhuist hij naar Italië, maar keert jaren later weer terug. Hij sterft in Amsterdam op 11 september 1946.

2. De titel

Het fregatschip Johanna Maria

3. Eerste publicatie

1930

4. Omvang

359 blz.

5. Motto

Geen

6. Opdracht

Geen

7. Aard van het werk

(liefdes) roman

8. Gelezen

19 oktober tot 23 oktober

9. Korte Inhoud

Jacob is geboren in Amsterdam. Zijn vader was een alcoholist en iedereen in het gezin werd geregeld hard geslagen. Om alle problemen thuis te ontvluchten ging hij vaak naar de haven. Daar leerde hij als jongen zeilen repareren en liefde koesteren voor de zeevaart. De splinternieuwe Johanna Maria lag daar in de haven en nadat de kapitein zag dat hij heel handig was nam hij hem aan. De kapitein, Wilkens, had niet veel geluk in het leven. Het was een goed man, maar zijn kinderen overleden een voor een. Ook had hij problemen gekregen met Brouwer. Hij zag in de ogen van Brouwer de liefde voor het schip en dat kon Wilkens niet hebben. Toen Brouwer in geval van nood een keer aan het roer stond deinde het schip niet, maar het vloog als het ware over de zee. Wanneer Wilkens zich weer bedronk vanwege zijn persoonlijke problemen, zag Brouwer de kans 's nachts aan het roer te staan. Het schip voer in plaats van met elf knopen, met gemak veertien knopen. Na terug te komen van de op een na laatste reis, werd zijn vrouw naar een gesticht gebracht waar zij later overleed. Wilkens was nu al zijn kinderen èn zijn vrouw kwijt. Voordat hij van boord ging, maakte hij het nog goed met Brouwer.
Nadat Wilkens weg was, verwisselde het schip vaak van eigenaar. Het is verkocht aan een Noorse eigenaar. Brouwer kwam op het idee dat hij natuurlijk ook het schip kon kopen. Dit werd voor de rest van zijn leven een obsessie. Brouwer bleef als enige van de oude bemanning op dit schip varen. Hij leerde zo een beetje de taal kennen, hoewel ze elkaar toch wel begrepen. Na een tweede aanvaring, werd het schip weer overgedragen, alleen nu aan de Russen. Brouwer bleef opnieuw op dit schip varen. Hij moest alleen, tot zijn grote spijt voor het schip, toezien op de ruwe behandeling van de Johanna Maria. De kapitein was ook geen vriendelijke. Dit is hem duur komen te staan, want wanneer de kapitein een maat onterecht had geslagen, had Brouwer wraak genomen. Hier kreeg hij een half jaar cel voor. Nadat hij uit de gevangenis kwam ging hij op zoek naar zijn boot. Die bleek later in Zuid-Amerika te zijn. Het was daar echter weer doorverkocht aan een stel avonturiers. Hij kwam uiteindelijk weer op het schip terecht. Nu werkte hij niet meer alleen als zeilmaker, maar als stuurman. Hij is een keer bedrogen door een kapitein. Deze had veel gesmokkeld en hij was gesnapt. Brouwer had een deal met hem gesloten dat hij de boete voor de helft zou betalen als hij de helft van de winst kreeg. Na het geld ontvangen te hebben, dropte de kapitein hem op een klein eilandje. Daar werkte hij met een paar inboorlingen. Hij verdiende daar geld door 'parelvangst'. Hij kwam uiteindelijk weer terug op de Johanna Maria. Hij kocht het schip van de kapitein, een oude bekende. Na tegenslagen kwam Brouwer met zijn pas gekochte schip in Amsterdam aan en sleet daar zijn oude dag.

2. Thema

De thema’s in dit boek zijn noodlot en irrationeel verlangen. Jacob Brouwer jaagt zijn leven lang de droom na, de Johanna Maria te bezitten en kapitein op het schip te worden. Nauwelijks is deze levenslange droom in vervulling gegaan of hij overlijdt en kan er niet meer van genieten.

3. Verklaring van de titel

De hoofdpersoon van het boek jaagt zijn leven lang het fregatschip de 'Johanna Maria' na.

4. Opbouw

Het boek bestaat uit 19 genummerde hoofdstukken, die allemaal een afgerond geheel vormen.

5. Hoofdpersonen

Jacob Brouwer
Hij is geboren in Oostenburg (Amsterdam), waar ze met het hele gezin in een kelder wonen, ontvlucht zijn dronken vader vaak door naar de haven te gaan. Hier leert hij al gauw het vak van zeilmaker. Hij is stil, heel handig en een koppige doorzetter. Zijn karakter verandert in de loop van het verhaal niet.

De Meeuw
Hij is een type, vriendelijk en behulpzaam. Het gaat in het boek niet zozeer om de karakters van de personen, maar meer om de gebeurtenissen.

6.De tijd

Het verhaal speelt zich grofweg af van 1865 tot 1920. In deze tijd kwam de stoomboot
ook al zo nu en dan voor. Toch blijft de zeilboot belangrijk. De tijd weet ik doordat in
het begin van het boek staat wanneer het fregatschip te water werd gelaten, namelijk
"op een dag in februari". Aangezien Brouwer al aardig oud was toen hij viel,
zeker in de zestig, zal het zo rond 1920 eindigen.

7. De plaats

Hier is geen plaats aan te wijzen. Het schip werd te water gelaten in Amsterdam. Vanaf
hier voer het naar Nederlands-Indië. Later, als het door Russen wordt overgekocht, zeilt
het schip vooral rond de Oostzee rond. Ook zal het Duitse, Noorse en Engelse havens
aandoen. Later zal het schip ook in het Caraïbisch gebied rondzeilen, en daar dus havens
aandoen. Natuurlijk is de belangrijkste plaats het scheepsdek, waar Brouwer hele dagen en
nachten verblijft, om te sturen en zeilen en touwen en dergelijke te maken.

8.Genre

Op het eerste gezicht zou ik zeggen dat Het Fregatschip Johanna Maria een novel is. Aan de andere kant zou je kunnen zeggen dat het boek een roman is, namelijk doordat er
duidelijk op de kaft staat: Roman.

9. Perspectief

Er vinden enkele flash-backs plaats,
voornamelijk als hij aan zijn ouders terugdenkt. Wel vinden er tijdsprongen plaats, durend
van enkele maanden tot verschillende jaren. Die sprongen duren soms dus aardig lang. Het
verhaal is verder chronologisch verteld.

10.Vertelde tijd

De vertelde tijd is dus ongeveer 35 jaar.

13. Evaluatie

Ik vind dat de schrijver het onderwerp behoorlijk diepgaand heeft beschreven. Het hele leven van Jacob Brouwer komt aan bod en bijna zijn hele leven staat in dienst van de Johanna Maria. Zijn verlangen om het schip te bezitten bepaalt praktisch alles wat hij doet. Dat vind ik wel wat overdreven.

Het fregatschip Johanna Maria is een typisch neo-romantisch boek. Ik vind dat de romantische levensvisie heel mooi tot uitdrukking wordt gebracht in de personages van Wilkens en Brouwer.

Het verhaal op zich is niet echt spannend, maar het ideaal van Brouwer en zijn pogingen om het te volbrengen zijn wel boeiend.