Titel: Achterhuis, Het: dagboekbrieven 12 juni 1942-1 augustus 1944
Jaar van uitgave: 2003
Bron: Leesidee
Publicatiedatum: 1-9-2003
Recensent: Marita Vermuilen
Recensietitel: Het Achterhuis: dagboekbrieven 12 juni 1942-1 augustus 1944 \"Het achterhuis\" van Anne Frank heeft een aantal typische kenmerken van de adolescentenroman. Het hoofdpersonage is een opgroeiende tiener, ze reageert met veel drama en pathos op door volwassenen opgelegde beperkingen, ze is ontiegelijk kritisch tegenover diezelfde volwassenen, ze is zich bewust van haar ontluikende seksualiteit en persoonlijkheid. En op de achtergrond speelt zich, cru gesteld, een groot drama af. Maar waar vloeit het bijna onontkoombare appel van dit boek uit voort? Is het vanwege de oorlogsgruwelen? De dramatische dood van de schrijfster? Het speelt ongetwijfeld allemaal een rol, maar er is meer. Vaak tonen adolescentenromans jongeren die opbotsen tegen de hen opgelegde grenzen. In het achterhuis zijn de ruimtelijke grenzen extreem scherp afgebakend. De opgroeiende Anne Frank heeft nagenoeg geen bewegingsruimte, ze moet zichzelf vinden, uitproberen, corrigeren onder het alziend oog van een ploeg volwassenen. Heel lang weerklinkt in dit boek het \'Een tegen allen gevoel\'. Een gevoel van onbegrepen en miskend te zijn. Adolescenten zetten zich doorgaans het scherpst af tegenover de mensen die hen vertrouwd zijn, ze strijden op veilig grondgebied. En dat is precies wat je hier ziet gebeuren. De aanbeden vader wordt geconfronteerd met harde kritiek, de armen van de naar genegenheid trachtende moeder worden afgewezen. \"Ik had medelijden met moeder, heel erg veel medelijden, want voor de eerste keer in mijn leven heb ik gemerkt dat mijn koele houding haar niet onverschillig laat. Ik heb het verdriet op haar gezicht gezien, toen ze over liefde, die zich niet dwingen laat, sprak. Het is hard de waarheid te zeggen en toch is het de waarheid dat zijzelf mij van zich gestoten heeft, dat zijzelf mij voor elke liefde van haar afgestompt heeft door haar ontactvolle opmerkingen, haar ruwe scherts over dingen die voor mij als grappen niet toegankelijk zijn.\" (02.04.\'43) Anne raakt de volwassenen feilloos waar het pijn doet, zoals opgroeiende kinderen dat nu eenmaal doen in hun pogingen om een eigen territorium af te bakenen. Dit dagboek onderscheidt zich van de meeste adolescentenromans doordat het hoofdpersonage niet op miraculeuze wijze het licht ziet. De wijsheden van de volwassenen worden nu eens gretig aangenomen en dan weer bits afgewezen. Ogenblikken van grote zelfgenoegzaamheid omdat ze zichzelf heeft uitgevonden, worden gevolgd door het soms verpletterende inzicht dat ze er nog niet is. Alweer niet is: \"Het is heel goed dat ik eens uit m\'n onbereikbare hoogte neergehaald ben, dat m\'n trots eens een beetje geknakt is, want ik was weer veel te ingenomen met mezelf\". (06.05.44). Haar vermogen om te relativeren, om te landen zeg maar, is fenomenaal. Steeds weer blijkt dat binnen die beperkte ruimte haar hoofd de enige plek is die ontsnapping biedt en in dit hoofd borrelt en bruist het, daar worden ontsnappingen op het getouw gezet, worden grote ideeën en gevoelens geproefd. Het vermogen om gedachten en gevoelens in woorden te vatten, het verbale geweld dat soms op je afgevuurd wordt, sleept je mee omdat het echt is en vol levenslust. Deze schrijfster wil boeien, animeren, ontroeren. Ze brengt haar hele scala van emoties onbeschroomd en genadeloos over. Het achterhuis vormde zonder twijfel een fysieke belemmering, maar haar geest evolueerde onbelemmerd. \"Het achterhuis\" is meer dan een getuigenis van een van de donkerste periodes uit de geschiedenis van de mensheid. Het vertelt ook over die andere strijd, de strijd van elk mens om boven zichzelf uit te groeien, om groot en groots te worden Recensie 2 Schrijver: Frank, Anne
Titel: Achterhuis, Het : dagboekbrieven 12 juni 1942-1 augustus 1944
Jaar van uitgave: 2003
Bron: De Standaard
Publicatiedatum: 31-07-2003
Recensent: Brigitte Raskin
Recensietitel: De erfenis van Anne Frank : Een soort wakkerhoudmiddel
Het dagboek van Anne Frank is een van de beroemdste boeken van de twintigste eeuw. De nieuwste druk bevat ook de vijf bladzijden die Anne Franks vader eigenhandig uit de schriftjes had getild en verborgen had gehouden. Het ziet ernaar uit dat de dagboeken nu eindelijk volledig zijn. Zo is dan het verhaal van de familie Frank het persoonlijke stadium voorbij en is de erfenis van Anne Frank meer dan ooit werelderfgoed. Intussen publiceerde een vriendin van Anne Frank haar familieherinneringen. MAURICE Coster is een van mijn vele aanbidders, maar het is een nogal vervelend joch. Sallie Springer is een vreselijk schunnig joch en het praatje gaat over hem rond dat hij gepaard heeft. Toch vind ik hem een enig joch, want hij is erg grappig.\'\' Zo begint Anne Frank kort na haar dertiende verjaardag de voorstelling van de jongens in haar klas, een notitie in haar dagboek op 15 juni 1942. Ik kijk ervan op, verbaasd omdat een schoolmeisje zo vrijmoedig over jongens schrijft en nog verbaasder omdat het Anne Frank is die Maurice, Sallie, Herman, ,,ook erg schunnig\'\', Appie ,,nogal orthodox, maar ook een snertjoch\'\', de revue laat passeren. De jongensstoet ontbreekt in mijn oude vertrouwde exemplaar van Het Achterhuis, 35ste druk van de uitgave van 1947. Ook andere notities van haar, bijvoorbeeld een postscriptum om ,,het gewichtige nieuws te vertellen dat ik waarschijnlijk gauw ongesteld word\'\', lees ik voor het eerst in mijn nieuwe exemplaar, 29ste en herziene druk van 2003 van de uitgave van 1991. Raak er maar aan uit, aan de versies en drukken van een van de beroemdste boeken van de twintigste eeuw, hetmeisjesboekwaarvan de openbare geschiedenis zo terloops begon. Miep Gies, helpster van de onderduikers, raapte na hun arrestatie de schriften van Anne op van de vloer in het verlaten achterhuis en bewaarde ze in een la, in afwachting van de terugkeer van het meisje. Toen alleen vader Frank terugkwam en hij vernam dat zijn dochters in Bergen-Belsen waren gestorven, haalde Miep de schriften tevoorschijn en gaf ze hem met de woorden dat het de erfenis van Anne was. Otto Frank bezorgdeHet Achterhuisen liet daarin de passages weg die hij te vrijmoedig vond of kwetsend voor zijn vrouw (omdat Anne beter met haar vader overweg kon dan met haar moeder). Het boek ging de wereld rond en Anne werd, om het in haar eigen woorden te zeggen, ,,een soort wakkerhoudmiddel\'\' -- dit keer niet om te beletten dat haar vriendje Hello zou inslapen zoals bij zijn saaie vorige vriendinnetje, maar om te beletten dat de wereld de ogen zou sluiten voor de misdaden van het nazisme. Vader Frank meende terecht dat hij de essentie van het dagboek had intact gelaten, maar na zijn dood in 1980 werd het tijd voor een authentiekere versie. Het Nederlandse Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie, erfgenaam van de handgeschreven tekst van Anne Frank, verzamelde in de wetenschappelijke uitgaveDe dagboeken van Anne Frankdrie versies: de oorspronkelijke tekst van het dagboek, een bewerking daarvan door Anne zelf, en de versie van vader Frank. Zo\'n wetenschappelijke uitgave is onleesbaar voor het grote publiek en zeker voor schoolkinderen. Vandaar dat in 1991 een ,,leesuitgave\'\' van de authentieke tekst verscheen, een kwart omvangrijker dan de oude uitgave, vrijmoediger geschreven en met de schunnige Sallie erin. VAN dat boek ligt nu de ,,herziene druk 2003\'\' voor, die nog iets omvangrijker is, omdatHet Achterhuisdit keer behalve authentiek ook volledig is. Herinner u het sensationele nieuws (in 2000) dat Anne Frank ,,niet wilde datHet Achterhuisgepubliceerd werd\'\', zoals het nogal leugenachtig in de media kwam. Otto Frank had vijf kantjes tekst, die hij absoluut niet inHet Achterhuiswilde opnemen, uit de handgeschreven tekst gelicht. Het ging om twee bladzijden over de kijk van Anne Frank op haar dagboek, en drie over het huwelijk van haar ouders. Omdat Otto Frank het niet over zijn hart had kunnen krijgen ze te verscheuren, had hij ze toevertrouwd aan een vriend. Die vertelde dat door aan de Oostenrijkse Melissa Mueller, die het in haar biografie van Anne Frank schreef. Die fameuze notities zijn intussen aan de wetenschappelijke editie van de dagboeken toegevoegd en nu in de ,,herziene druk 2003\'\' vanHet Achterhuisverwerkt. Hoe Anne haar dagboek ziet, is overigens een herhaling en wat ze over het huwelijk van haar ouders schrijft, verrast minder dan het opduiken van de jongensstoet. Zo is dan het verhaal van de familie Frank het persoonlijke stadium voorbij en is de erfenis van Anne Frank meer dan ooit werelderfgoed -- wat goed dat Miep Gies, intussen in de negentig, het allemaal heeft mogen meemaken. Dat erfgoed is nu in zijn oorspronkelijke staat hersteld en toegankelijk voor het grote publiek -- wat mooi dat Anne Frank daardoor meer zichzelf is geworden en de beroemde schrijfster die ze wilde zijn. Terwijl het ene boekvanAnne Frank zijn definitieve vorm kreeg, verschenen er nog verschillende boekenoverhaar. Miep Gies en haar helper Victor Kluger deden hun verhaal, de al genoemde Melissa Mueller en de Engelse Carol Ann Lee pakten elk uit met een biografie -- ,,wel jammer dat de beste biografie van Anne Frank niet die van Lee of die van Mueller is, maar die van Lee & Mueller zou zijn,\'\' schreef ik in een recensie van het dubbelop. Zopas verscheenIk heet Anne, zei ze, Anne Frankvan Jacqueline van Maarsen, een klasgenote van Anne Frank op het joods lyceum. Zij heet ,,Jopie\'\' in de eerste versie vanHet Achterhuis, naar waarheid ,,Jacque\'\' in de tweede versie. Anne Frank vertelt bakvisachtig over haar ,,beste vriendin\'\': ,,Jacque heeft zaterdagavond bij mij geslapen. \'s Middags was Jacque bij Hanneli en ik heb me doodverveeld.\'\' Op alles wat de een toen over de ander schreef, gaat de ander nu in: ,,Anne accepteerde eigenlijk niet dat ik af en toe met een ander meisje omging, en wat zij ook niet begreep was dat ik niet altijd mensen om mij heen hoefde te hebben zoals zij. Zij moest iemand bij zich hebben om mee te praten of mee te spelen, anders verveelde ze zich.\'\' DE kennismaking met Anne Frank, waaraan het boek van Jacque zijn titel ontleent, speelt zich pas af op pagina 88 en het verhaal vanAnne en Jopie, dat Jacqueline van Maarsen onder die titel al eerder vertelde, duurt geen honderd pagina\'s. Voor en na vertelt ze haar familiegeschiedenis, met in de hoofdrol de Franse couturiere Eline die met de Nederlandse joodse zakenman Hijman van Maarsen trouwt. Ze krijgen twee dochters, eerst Christiane, dan Jacqueline. Voor de oorlog lukt het Hijman om zijn vrouw en dochters te laten inschrijven in de Joodse Gemeente van Amsterdam, tijdens de oorlog lukt het Eline die joodse status ongedaan te maken. Waarna moeder en dochters geen gele ster meer hoeven te dragen en Jacque -- ervan overtuigd dat haar vriendin Anne veilig in Zwitserland verblijft -- begin 1943 naar het meisjeslyceum verhuist. Haar vader mag de gele ster ook van zijn jas halen, nadat hij -- jood met een ,,Arische\'\' vrouw -- een (overigens valse) verklaring van sterilisatie heeft voorgelegd. Zo verlopen de oorlogsjaren voor het gezin Van Maarsen heel anders dan voor het gezin Frank. Na de oorlog en de terugkeer van alleen Otto Frank, laat hij JacqueHet Achterhuislezen voor het verschijnt. Maar Jacque, die vroeger geen prater was, is vandaag geen verteller. Haar boek is mager. De Franse familiegeschiedenis vordert met grote en haastige stappen, de joodse en ex-joodse gezinsgeschiedenis met vage en schichtige bewegingen, en een derde geschiedenis, alleen over haar vader, herhaalt de al beschreven weg. Zo te lezen heeft vooral de uitgever werk van dit boek gemaakt, en hebben de ,,herinneringen\'\' van Jacqueline van Maarsen een ingrijpende eindredactie ondergaan om een enigszins onderhoudend boek op te leveren dat vooral goed moet verkopen, met twee keer Anne in de titel. Toegegeven, iedere nieuwe invalshoek werpt een ander licht op het verhaal van Anne Frank. En ieder joods oorlogsverhaal grijpt naar de keel, ook het magere verhaal van Jacque. Zij hoorde in 1943 haar moeder tegen een zwager zeggen: ,,Jullie worden allemaal vergast, je moet niet gaan, jullie moeten onderduiken,\'\' en rapporteert in 2003 over haar nichtjes-vriendinnetjes: ,,De twee gezinnen kwamen samen in Sobibor aan, waar Meta, Betsy en Deetje met hun ouders nog diezelfde dag, op 11 juni 1943, werden vergast\'\'. Misschien had de doorgaans zwijgzame, en blijkbaar ook bescheiden Jacqueline van Maarsen er behoefte aan om die harde dingen, de herinneringen die nooit overgaan, toch eens op te schrijven.
REACTIES
1 seconde geleden
M.
M.
geweldig boekverslag, ik heb er heel veel aan.
15 jaar geleden
AntwoordenP.
P.
amenvatting?
12 jaar geleden
AntwoordenJ.
J.
volgens mij is het niet amenvatting maar samenvatting....
12 jaar geleden
Antwoorden