Han de Wit gaat in ontwikkelingshulp door Heere Heeresma

Han de Wit gaat in ontwikkelingshulp

Samenvatting

Het verhaal gaat over een wat vreemd en arm gezin. Bestaande uit vader, moeder en de hoofdpersoon Han de Wit. Vader verdient zijn geld in de kolenbranche en moeder is huisvrouw. Han zit op school, op het gymnasium. Totdat hij op een zeker moment zijn vader met Latijn lastig begint te vallen. Zijn vader waardeert dit niet, omdat hij maar een simpele arbeider is en haalt Han van school. Het werd hem bovendien ook te duur. Han gaat bij vader, bij brandstoffenhandel de Brandaris, aan het werk. Na enige tijd bekleed Han een hogere functie in het bedrijf dan vader. Dat is een beetje een kromme verhouding. Het is vreemd dat Han niet echt behulpzaam is tegenover zijn vader. Als vader een keer tijdens het werk van een trap valt helpt Han niet. Een andere keer fietsen ze samen naar huis. Als ze er bijna zijn valt vader en in plaats van te helpen scheurt Han op zijn Rolex(brommer/ scooter) keihard richting huis. Als Han al een tijdje bij het bedrijf werkt komt het bericht door dat vader van de vrachtwagen gevallen is, tijdens het werk en daardoor half verlamt raakt. Vader is vanaf dat moment arbeidsongeschikt. Korte tijd na het ongeval wordt Han ontslagen bij de Brandaris. Zijn bijdehante en betweterige gedrag hangt zijn werkgever de keel uit. Hij probeert allerlei andere baantjes, maar wordt aldoor ontslagen in zijn proeftijd. Han is gedoemd huishoudelijk werk te doen. Omdat vader alleen een schamele uitkering krijgt is moeder min of meer verplicht om zwart bij te gaan werken bij een schoonmaakbedrijf terwijl moeder, om toch nog een beetje geld binnen te halen behalve de schamele uitkering van vader, zwart werkt bij een schoonmaakbedrijf. Op een gegeven moment krijgt Han's moeder spit tijdens haar werk. Ze kan niet meer werken en Han moet voor zijn beide ouders zorgen. Het is een droevig, hopeloos gezicht in huize De Wit. Vader zit de hele dag op een stoel en heeft constante verzorging nodig. Moeder kan nog wel een paar kleine dingetjes doen, zoals aardappels schillen maar in vergelijking met wat ze vroeger allemaal deed is dat zowat te verwaarlozen. Han wordt dus een soort slaaf van zijn ouders en op sommige momenten heeft hij daar meer dan genoeg van. Op een gegeven moment komt het idee van Han's vader en moeder om hem de ontwikkelingshulp in te sturen, om toch werk te doen. Ze hebben het er al vaker over gehad, en er wordt aldoor reclame (door gebrek aan belangstelling) voor gemaakt. Han stemt ermee in, hoe vreselijk hij het ook vindt om zijn vertrouwde omgeving te verlaten. De buurvrouw belooft in de periode dat Han weg is gedeeltelijk voor zijn ouders te zorgen. Op de dag van zijn vertrek rijdt Han richting het instituut waar hij moet zijn. Hij maakt in de stromende regen een domme manoeuvre en vindt de dood in een verkeersongeluk. Hoe hij richting hemelpoort zweeft, en zijn gedachten daarbij, worden ook nog beschreven en daarmee loopt het boek af.

1a. Beschrijf het karakter van de hoofdpersoon/-personen

Han de Wit: Dit is de hoofdpersoon. Op het eerste gezicht lijkt het een normale, brave en lieve jongen. Nadat je verder in het boek komt merk je dat hij ook andere kanten heeft. Namelijk vreemd, sadistisch, jaloers en egoïstisch. Hij is eigenlijk een hele erge yosti. Hij houdt veel van zijn moeder en wil later als vader onder de zoden ligt met haar trouwen. Hij zit op het gymnasium en schept op met zijn vermogen om de Latijnse taal te spreken. Hij heeft behoorlijk wat problemen met zijn gezondheid. Han heeft last van zijn maag, astma en een slecht gebit. Op de kaft van het boek zie je het uiterlijk van Han. Er wordt ook verteld dat hij een inbleek jongensgezicht heeft. Zijn hobby is het vangen van vogels om die dan vervolgens te laten verhongeren in kooien in de dakgoot. Zeer vreemd en sadistisch. Wat wel lief en sociaal is van Han is dat hij zijn ouders over een lange periode goed verzorgt en zijn tijd ter beschikking stelt van zijn gehandicapt geraakte ouders.

1b Is er sprake van een verandering van het karakter? En zo ja, in welk opzicht dan?

Han de Wit: Nee ik vind dat er geen sprake is van een verandering in het karakter van de hoofdpersoon.

1c Beschrijf kort enkele minder belangrijke personen

Vader: Dit is de vader van de hoofdpersoon. Zijn naam wordt niet genoemd. Het is een norse en hardwerkende man. Hij is het grootste gedeelte van de dag weg en als hij thuis komt, met zijn kleren vol koolstof, gaat hij zich verkleden en nestelt zich aan tafel. Zo zien 99 % van de dagen in zijn leven eruit. Hij is jaloers op Han dat die vaak vroeg thuis is en dan alleen met moeder in het huis is. Ook kan hij er niet tegen dat Han af en toe opschept met zijn hoge opleiding. Dan wordt vader opeens boos en stuurt Han regelmatig zonder eten naar zijn kamer. Vader is geen praatwonder. Hij zegt niet al te veel. Als er dan al iets uit zijn mond komt zijn het overwegend clichés of boze reacties op Han. Verder is vader voornamelijk chagrijnig, humeurig en snel op de teentjes getrapt.
Moeder: Dit is de moeder van de hoofdpersoon. Ze is een vrolijke en vreemde vrouw. Ze runt in haar eentje het huishouden en doet dat met verve totdat ze spit krijgt. Han moet van haar altijd meteen zijn steeds kleiner wordende korte broek aandoen als hij thuiskomt en vader zijn pyjama jasje. Dat vindt moeder fijn. In de conflicten tussen vader en Han probeert ze alles vaak te sussen en wil ze het gezellig houden. Maar soms lijkt het wel of ze Han verraadt en aanstuurt op een conflict waardoor Han naar boven wordt gestuurd. Dat is wisselend en moeilijk te voorspellen. Moeder is zeer geliefd door haar zoon(Han) en haar man.

1d Herken je bepaalde karaktertrekken of bepaald gedrag van jezelf in personen in het verhaal?

Nee, ik herken eigenlijk helemaal geen karaktertrekken van mezelf van personen in het verhaal. Natuurlijk, iedereen is af en toe wel een beetje jaloers, egoïstisch, chagrijnig of vreemd maar niet in zulke mate waarin deze eigenschappen in het verhaal bij bepaalde mensen aanwezig zijn. Wel doe ik soms als ik thuiskom of in de weekenden andere kleren aan dan die ik op school of ergens anders aan heb gehad. Ik doe soms mijn spijkerbroek uit en dan een trainingsbroek aan. Dat vind ik lekkerder zitten.

2a Beschrijf de belangrijkste relaties

Han- Vader: Zoon en vader. Het zijn niet de grootste vrienden van elkaar. Ze houden natuurlijk wel van elkaar zoals in bijna elke familiaire band. Alleen uit zich dit niet zo in het verhaal. Als jet een beetje overdrijft zijn het bijna elkaars rivalen. Ze houden allebei heel erg veel van moeder. Ze zijn soms een beetje jaloers op elkaar als de ene meer met moeder omgaat dan de ander. Ook zit het vader niet lekker dat Han een hogere opleiding volgt dan hij gedaan heeft en daarna dat Han een betere, hogere functie in het bedrijf, de Brandaris, krijgt toegewezen. Han doet nadat zijn vader verlamd is geraakt wel veel voor hem en dat getuigt ervan dat hij zijn vader toch niet zomaar aan zijn lot overlaat. Vader zal dat wel heel fijn vinden maar hij laat dat totaal niet merken. Vader zeikt veel en scheldt Han nog meer de huid vol dan voor zijn ongeluk. Ik denk dat vader, Han ook eigenlijk wel een vreemde snuiter vindt en een ‘’ betere, normalere ‘’ zoon had verwacht.

Han- Moeder: Han heeft alles voor zijn moeder over en houdt heel erg van haar. Of dat wederzijds is, is niet helemaal duidelijk. Ze houdt natuurlijk wel van hem, het is immers haar zoon. Maar dat neemt niet zulke grote vormen aan als wat Han voor haar voelt. Het is van moeders kant eigenlijk een normale zoon-moeder relatie. Van Han’s kant is het bijna een soort adoratie en verafgoding als je het een beetje overdrijft. Nadat moeder spit krijgt wordt dit wel iets minder.
Vader - Moeder: Een normale man - vrouw relatie in die tijd. Vader is echt de baas van het gezin. Zorgt voor het geld en werkt hard. Moeder is de ijverige huisvrouw die het voor vader na het werk zo gemakkelijk mogelijk maakt. Ze praten niet veel met elkaar in het boek. Misschien komt dat omdat het boek eigenlijk is geschreven in de vorm, dat je altijd weet wat Han doet. Misschien als Han aan het werk is dat ze elkaar de oren van de nek kletsen, maar dat weten we niet en dat is dus gissen en heeft geen zin.

2b Is er sprake van een verandering in deze relaties? En zo ja, in welk opzicht dan?

Nee, er is geen noemenswaardige verandering in de relaties tussen de personen in dit boek. Ook niet echt nadat Han’s vader en moeder kort achter elkaar arbeidsongeschikt raken. Blijft alles grotendeels bij het zelfde.

2d Geef jou mening over deze relaties

Han- Vader: Ik vind dit een enigszins vreemde relatie. Het zijn niet echt elkaars vrienden. Ze maken nooit grapjes met elkaar. En zijn bijna altijd serieus als ze met elkaar praten. Ook lijken ze helemaal niet op elkaar en hebben ze andere hobby’s. Vader is bijna altijd chagrijnig tegenover Han en zeikt veel. Ik vind dat Han verdraagzaam is en niet vaak boos wordt op zijn vader ook al zou hij dat af en toe best mogen worden. Ik ben het heel anders gewend en ken niemand bij wie het thuis op eenzelfde manier gaat als waarvan in het boek sprake is.
Han- Moeder: Ook deze relatie vind ik, vooral van Han’s kant, niet helemaal normaal. Hij wil later met haar trouwen en doet er alles voor om moeder hem zo aardig mogelijk te laten vinden. Hij helpt moeder regelmatig in het huishouden, wat een goede zaak is. Moeder vind ik in de meeste gevallen normaal en correct hoe zij zich opstelt tegenover Han. Alleen vind ik het vreemd dat zij Han min of meer dwingt( ze zegt het niet) om als hij thuiskomt andere kleren aan te doen. Enkel omdat moeder zich op die manier het prettigste voelt. Ook vind ik het lief van Han dat hij zowat alle huishoudelijke taken van moeder overneemt van moeder wanneer zij lichamelijk niet meer in staat is om die te volbrengen.
Vader – Moeder: Een normale geen opzienbarende relatie. Ze gaan normaal met elkaar om en zijn best verdraagzaam naar elkaar toe. In het boek zijn er niet veel dialogen tussen hen, zonder Han, dus meer kan ik niet over deze relatie tussen man en vrouw zeggen.

3a Vanuit welk perspectief vertelt de schrijver het verhaal?

Er is steeds een kleine cursief gedrukte inleiding aan het begin van elk hoofdstuk. In deze alinea's wordt steeds in vogelvlucht de gebeurtenissen tussen de hoofdstukken in beschreven. In deze kleine inleidingen is steeds sprake van een auctoriale vertelinstantie. Een uitzondering hierop is de inleiding op het eerste hoofdstuk: hier is sprake van een auctoriale verteller. In de hoofdstukken zelf kun je spreken van een personale vertelsituatie.

3b Als het perspectief wisselt: van wie naar wie dan?

Het perspectief wisselt alleen aan het begin van ieder hoofdstuk. Van de personale vertelsituatie naar auctoriale vertelinstantie. Zie 3a voor de uitzondering bij de inleiding van het 1e hoofdstuk.

3c Wat zijn de gevolgen van deze wisselingen voor het begrijpen van het verhaal.

De gevolgen zijn miniem. De 1e keer dat je het leest moet je even wennen. Maar je merkt al gauw wat de bedoeling is van deze korte stukjes. Al snel zie je dat je deze stukjes eventjes los moet zien van het verhaal en dat het gewoon een samenvatting is van wat er is gebeurd tussen de hoofdstukken door, en een korte vooruitblik op wat komen gaat. Tevens zijn deze stukjes dikgedrukt en cursief.

4a Wanneer speelt het verhaal zich af?

De periode waarin het boek zich afspeelt is eind jaren '60. De vertelde tijd is ongeveer één a twee jaar. Dat is moeilijk te zeggen. Je zou het kunnen lezen aan de jaargetijden, maar in het boek wordt alleen maar verteld dat het de hele tijd regent. Dus daar heb je niet zoveel aan. In het begin sneeuwt het ook even. De verteltijd is 137pagina's.

4b Van welk belang is dit moment/ deze periode voor het verhaal?

Het heeft een rol in het boek. Maar zo’n verhaal als dit had zich misschien ook af kunnen spelen in deze tijd. De omgangsvormen en normen tussen de ouders en kind zijn in dit boek ouderwets. Typisch eind jaren 60. Op een dergelijke manier wordt tegenwoordig nauwelijks meer met elkaar omgegaan. Alles is t.o.v tegenwoordig behoorlijk ouderwets. Daarom twijfel ik of het ook echt vandaag de dag zou kunnen gebeuren. Ik denk dat de ouders in een opvangtehuis gezet zouden worden en dat Han meer keuze had uit beroepen die hij eventueel zou kunnen gaan uitoefenen. De tijd speelt dus wel degelijk een rol in dit verhaal.

4c Is het verhaal chronologisch, dan wel niet-chronologisch verteld?

Het boek is chronologisch verteld, met kleine tijdsprongen vooruit. Het boek is verteld vanuit het"vision avec".

5a Waar speelt het verhaal zich af?

Waar het verhaal zich afspeelt is niet duidelijk. Het is "ergens in Nederland", waar wordt niet duidelijk. Wel is het duidelijk dat het een middelgrote tot grote stad moet zijn, omdat er wel een grote gasfabriek staat en Han sterft tussen het drukke verkeer. Twee kenmerken van de stad.

5b Van welk belang is deze plaats voor het verhaal?

Deze plaats is niet zeer duidelijk en heeft een klein belang voor het verhaal. Het had ook in een dorp, miljoenenstad of voor mijn part Volendam kunnen gebeuren. Het verhaal is dus niet heel erg plaatsgebonden. Het had waarschijnlijk niet kunnen gebeuren in een stad of dorp zonder een gasfabriek en kolenbedrijf. Dus niet op een afgelegen boerderij, een berggrot, woestijn etc. Je kunt het allemaal verzinnen. Er zijn dus een aantal dingen die aanwezig moeten zijn op de plaats en dat zijn de dingen die in antwoord 5a genoemd worden.

6 Formuleer in 1 zin wat het thema is van het verhaal.

 Het grote verschil tussen denken en doen.
 Over het leven, streven en sneven van een gewone Hollandse jongen, genoteerd door Heere Heeresma.
 Het uitzichtloze, saaie en egocentrische leven van een arbeidersgezin uit de jaren 60

7 Noem drie motieven en geef aan hoe ze verbonden zijn met het thema

• Sociale misstanden: Er zijn meerdere sociale misstanden in het boek. Daar bedoel ik mee dat de verhoudingen scheef zijn. Bijvoorbeeld op het werk en met de uitkering. Vader werkt bij het kolenbedrijf, de Brandaris, en het lijkt wel of hij daar onder aan de pikorde staat. Zo moet hij alle vervelende klusjes opknappen. Hij mag nooit in de cabine van de vrachtwagen zitten waarmee het bedrijf hun producten aflevert. Zelfs niet als hij bijna doodvriest moet hij op de laadbak blijven staan. Ook moet hij als oude man al het zware sjouwwerk doen en niemand schiet hem te hulp als hij een keer van een trap afdondert. Dit alles moet hij doen voor een hongerloontje. De andere werknemers die in verhouding veel minder werk leveren en meestal alleen toekijken en aan bakjes koffie zitten te lurken krijgen een stuk meer. Dat is niet eerlijk. Ze gebruiken vader als een soort slaaf. Vader vindt dat hij niet kan stoppen, omdat hij dan geen ander werk meer kan vinden. Dat ligt nou eenmaal wat moeilijker voor de wat oudere bevolkingslaag. Als vader op een gegeven moment van de vrachtwagen valt en arbeidsongeschikt wordt, krijgt hij voor hem en zijn gezin een zeer matige uitkering. Voor al die jaren dat hij trouw zijn belasting betaalde had hij wel wat meer verdiend. Door die schamele uitkering wordt zijn vrouw gedwongen zwart te gaan werken bij een schoonmaakbedrijf, om op die manier toch de touwtjes aan elkaar te kunnen knopen wat betreft de financiële situatie.
• Eenzaamheid: De familie de Wit lijdt een behoorlijk eenzaam bestaan. Vader, moeder en Han zijn bijna altijd met zijn drietjes. Er komen vrijwel nooit familie, vrienden of kennissen langs. Een enkel keertje komt de buurvrouw een praatje maken. Als vader en moeder niet meer kunnen werken komt de buurvrouw wat vaker langs om te helpen of kletsen. De familie de Wit laat een heel eenzijdig bestaan. Het is eentonig er zijn geen verrassingen of onverwachte wendingen die het leven van de familie leuker of makkelijker maken. Er gebeuren wel twee dingen maar die zijn allebei negatief. Het arbeidsongeschikt raken van vader en moeder. In het verhaal zijn geen feestdagen, familiereünies of verjaardagen. En ik denk zelfs als die waren beschreven in het boek dat er nog niemand was gekomen. Het lijkt wel of niemand echt iets te maken wil hebben met de familie de Wit. Vader wordt buitengesloten op het werk. Eenzaam achterop de vrachtwagen. Hij heeft geen collega’s waarmee hij het goed kan vinden. En ook Han maakt geen vrienden op school of werk.
• Egoïsme : Met bepaalde dingen kunnen de leden van dit gezin een behoorlijk egoïstische insteek hebben. Han heeft sadistische trekjes. Zoals vogels vangen en die in kooien op zijn dakgoot laten verhongeren. Dat vindt hij leuk en doet hij voor zijn eigen pleziertje. Hij gebruikt de vogels voor zijn sadistische lust. Dat is duidelijk egocentrisch. Vader haalt Han van het gymnasium. Zijn drogredenen zijn dat Han zijn best niet doet en te veel opschept met zijn talenkennis. Ook vindt hij dat Han laagdunkend doet over arbeiders. Daarom moet Han gaan werken waar vader ook werkt. Bij het kolenbedrijf de Brandaris. Ook zegt hij tussen neus en lippen door dat al het geld dat hij moet betalen voor Han ’s opleiding eigenlijk veel te duur voor hem(vader) is. Terwijl dat juist het belangrijkste punt is. Op deze manier slaat vader twee vliegen in een klap. Het ene punt is dat hij geen schoolgeld meer hoeft te betalen. Het andere punt is dat Han zelf geld gaat verdienen. Dat is dubbelop winst. Vader doet dat (samen met moeder) uit eigenbelang. Want door het extra geld dat vrijkomt kan er misschien net wat lekkerder eten gekocht worden. Of een aantal andere ‘’ onbenullige’’ dingetjes gekocht worden. Terwijl voor Han en misschien ook wel voor vader en moeder het op lange termijn veel beter is als Han zijn diploma haalt en daardoor meer kans op een goede baan heeft. Het laatste en misschien wel de meest egocentrische actie uit het verhaal is dat vader en moeder, Han voor ontwikkelingshulp naar een ver land sturen. Han wil eigenlijk niet maar wordt uiteindelijk zo gepusht dat hij toch gaat. Vader en moeder zeggen dat het een avontuur is. Ook is het volgens hen een voordeel dat je tussen de mensen bent en hen misschien zelfs wel helpt. Maar het grootste belang is toch dat er wat aan verdiend wordt. Je wordt er voor betaald. En dat vinden vader, moeder en in mindere mate Han toch wel een fijn idee. Zo zie je dat het essentiële doel, namelijk mensen helpen ondergeschikt wordt gemaakt aan het doel, geld verdienen.

8a. Verklaar de titel.

De titel is Han de Wit gaat in ontwikkelingshulp. Van tevoren denk je dus dat het boek zal gaan over een man die naar een (ver) land gaat om ontwikkelingshulp te geven. Je denkt dat hij grootse avonturen zal gaan beleven in vreemde en verre landen. Wat wordt de lezer op een bepaalde manier teleurgesteld. Hij wil wel op ontwikkelingsreis gaan maar op het moment dat hij onderweg is naar het bureau vanaf waar hij zal vertrekken sterft hij een antiheld waardige dood. Zijn ontwikkelingshulp komt er dus nooit van. Dat is het ironische van het boek. De titel suggereert iets maar het zal er nooit van komen door een onbenullige stuurfout. Wat een droevig einde. Satirisch.

8b. Leg uit hoe het motto is verbonden met de inhoud / thematiek van het boek.

Motto:

'Straks
Nu geen poortje; nu geen hemel;
nu geen angsten en geen pijn:
Aanstonds zal ik in de hemel,
aanstonds bij mijn ouders zijn.
Kind weer in de schone dagen
van het zoetste aards bestaan;
vogels weer en bloemen vragen;
Vader wijst weer alles aan.
Hij, der hovenieren wijste,
zet zijn schone lessen voort:
Hij, die het Al naar waarde prijsde,
wordt verheerlijkt aangehoord.
'Vader', zeg ik ; 'moeder', zeg ik;
Niemand werd zo blij begroet.
'k Wist zolang reeds schoon te vinden,
Dat elk dankbaar sterven moet.'

Het gedicht gaat over iemand die aanstonds in de hemel zal
aankomen en die reeds lang wist dat het goed is om dankbaar de sterven. Dit
is van toepassing op de hoofdpersoon Han de Wit, die aan het eind van het
boek sterft en zijn hele leven 'dankbaar' is geweest.

9 Bij welke stroming hoort dit literaire werk?

Het naturalisme.