Gloriant door Onbekend

Gloriant

Gloriant, bewerkt en vertaald door H. Adema, Leeuwarden 1986 [± 1350]

De volledige titel van ‘Gloriant’ is “Een abel spel ende een edel dinc van den hertoghe van Bruuyswijc, hoe hi wert minnende des Roede Lioens dochter van Abelant, ende ene sotternie na volgende”.
Over de schrijver is geen informatie te vinden, omdat niet bekend is wie hij is. ‘Gloriant’ valt onder de abele spelen, die zijn ontstaan rond 1350. Ze zijn in het begin van de 15e eeuw genoteerd in het ‘Hulthemse handschrift’, genoemd naar zijn voormalige eigenaar, Karel van Hulthem.

We hebben niet kunnen vinden voor wie de abele spelen bedoeld waren, maar we denken dat ze een breed publiek hadden. ‘Gloriant’ begint namelijk met de woorden: “Heren ende vrouwen, groet ende clene. Ic bidde u allent int ghemene dat ghi wilt maken een ghestille ende merct daer na diet merken wille.” Dat betekent: “Dames en heren, arm of rijk, ik verzoek u allen nu stil te willen zijn. Wie kijken wil, moet ons zijn aandacht schenken.” Er wordt dus gezegd dat het voor de armen en de rijken was bedoeld.

‘Gloriant’ is een abel spel. Dat wil zeggen: een ernstig toneelstuk met als onderwerp liefde met hindernissen. Er zijn vier abele spelen: ‘Esmoreit’, ‘Lanseloet van Denemerken’, ‘Vanden Winter ende vanden Somer’ en ‘Gloriant’. Aan het thema van ‘Gloriant’ is te merken dat het een abel spel is: het thema is namelijk hoofse liefde. Bovendien begint het boek met een proloog, waarin de verteller de aandacht van zijn publiek probeert te trekken. Hieruit kun je afleiden dat het oorspronkelijk een toneelstuk was, zoals alle abele spelen. Daarnaast werd er vroeger na afloop een ‘klucht’ vertoond, wat ook typerend is voor een abel spel. Een klucht is een komisch toneeltukje waarmee werd afgesloten. De klucht die bij ‘Gloriant’ hoort heet ‘De Buskenblazer’, en gaat over een bejaarde man die een busje koopt waarmee hij jonger hoopt te worden. Als hij in het busje blaast blijkt er echter niets dan roet in te zitten.

In het verhaal komen de volgende personen voor.
Gloriant is de hertog van Bruuyswijc. Hij is trots en vindt geen enkele vrouw goed genoeg voor hem. Op het moment dat hij het portret van Florentijn ziet wordt hij op slag verliefd en verandert zijn hele karakter. Hij wordt een aardige en gevoelige man.
Gerard is de oom van Gloriant. Gerard wil graag dat Gloriant trouwt. Hij staat niet geheel achter het plan dat Gloriant naar Abelant gaat, maar steunt hem wel altijd.
Godevaart is de raadsman en tevens een goede vriend van Gloriant. Ook hij wil graag dat Gloriant trouwt.
Florentijn is de islamitische prinses van Abelant, een land ergens in het Midden-Oosten Zij is van mening dat geen enkele man goed genoeg is voor haar totdat ze van Gloriant hoort. Daarnaast is ze ook eigenwijs.
Rogier is de bode van Florentijn. Hij doet alles voor Florentijn, zelfs als hij daarmee zijn eigen leven in gevaar brengt.
De Rode Lioen is de vader van Florentijn en vorst van Abelant. Het is een verbitterde man en geeft niet zo veel om zijn dochter.
Floerant is de neef van Florentijn. Hij heeft een vals karakter: hij steelt het zwaard van Gloriant en verraadt zijn eigen nichtje en haar geliefde.
Er wordt in het boek niet gezegd hoe de personen eruit zien. Het enige wat vermeld is, is dat zowel Gloriant als Florentijn mooie mensen zijn.

Het verhaal gaat als volgt.
Gloriant is ongetrouwd en heeft geen kinderen. Gerard en Godevaart vinden dat Gloriant moet trouwen. Het lukt echter niet hem over te halen, want hij is veel te trots en vindt alle vrouwen te min voor hem. Florentijn is ook van mening dat geen enkele man goed genoeg is voor haar, totdat ze hoort van Gloriant. Ze stuurt Rogier naar Gloriant met een portret van haar zelf.
Gloriant is op slag verliefd op Florentijn wanneer hij haar portret ziet. Er is alleen één probleem: Gerard heeft ooit de vader van de Rode Lioen gedood en de vader van Gloriant heeft zijn oom om het leven gebracht. Gloriant zal dus nooit toestemming van de Rode Lioen krijgen om Florentijn te trouwen. Toch onderneemt hij de reis naar Abelant. Daar aangekomen besluiten Gloriant en Florentijn die nacht naar Bruuyswijc te gaan. Floerant ziet hen echter en vertelt het de Rode Lioen. Deze besluit dat beiden moeten sterven. Uiteindelijk redt Gloriant Florentijn met hulp van Rogier en gaan ze naar Bruuyswijc. Daar bekeert de moslima Florentijn zich tot het christendom en trouwt Gloriant met haar.

De thematiek van ‘Gloriant’ is dat de liefde uiteindelijk alles overwint. In dit geval is dat ten eerste de koppigheid van Gloriant en Florentijn, die eerder absoluut niet wilden trouwen. Ten tweede wordt hier de vader van Florentijn overwonnen, die niet wil dat ze met elkaar trouwen.
Het verhaal speelt zich af in de Middeleeuwen. De locaties die in ‘Gloriant’ voorkomen zijn Bruuyswijc, het hertogdom van Gloriant, en Abelant, het land waar de Rode Lioen koning is.
Het taalgebruik is Middelnederlands. Bovendien wordt er deftig gesproken en worden er vooral vaak goden of heiligen aangeroepen.

(regel 250-255)
“Edel here, ic ben een metselgier
Eender joncfrouwen noyael ende goed.
Si bidt u op gherechter oetmoet
Dat ghi wilt an scouwen dese figure.
Si es na die scoenste creature
Ghemaect, die men vint in eertrike.”

“Edele heer, ik ben de bode van een rechtschapen jonkvrouw. Zij vraagt u nederig dit portret te willen bekijken. Het is vervaardigd naar het mooiste wezen dat op aarde te vinden is.”

(regel 828-838)
“Ay, gheweldich hemels coninc,
Nu bewaert dat edel wijf.
Al eest dat ic verliese mijn lijf,
Bewaert die scoene Florentijn.
Dies biddic u, werde sceppere mijn,
Dat si die doot mach ontgaen
Ende kerstenheit moet onfaen.
Dies biddic u, moeder ende maeght,
Want si een reine herte draegt
Ende heeft te male ene edel nature,
Moeder gods, bewaert die scoene creature.”

“Ach, machtige Koning in de hemel, bescherm de edele vrouwe. Al verlies ik mijn leven, bescherm de edele Florentijn. Dierbare Schepper, ik bid u dat zij de dood mag ontgaan en het christelijk geloof zal aanvaarden. Dat bid ik ook u, Maria, moeder en maagd, want ze heeft een zuiver geweten en een nobel karakter. Moeder Gods, bescherm dit voortreffelijk schepsel.”

Wat ons opgevallen is aan ‘Gloriant’, is dat Florentijn zich zonder slag of stoot bekeert tot het christendom, terwijl ze eigenlijk moslima is. Verder is het een doorsnee middeleeuws toneelstuk, over twee mensen die verliefd worden en aan het einde met elkaar trouwen. Het verhaal is voorspelbaar, maar toch wel leuk om te lezen. Ook vonden we het interessant om een abel spel te lezen, omdat deze belangrijk zijn voor de hele West-Europese toneelgeschiedenis. Het zijn namelijk de enige niet-godsdienstige, middeleeuwse toneelstukken uit West-Europa.
‘Gloriant’ heeft een moraal: liefde overwint alles. Dat vonden wij mooi. We denken ook dat je door middeleeuwse verhalen te lezen beter gaat begrijpen hoe de mensen toen leefden. We vonden het leuk om dat op deze manier te leren.

Aantal woorden: 944

Bronnen:

Gloriant, bewerkt en vertaald door H. Adema, Leeuwarden 1986
K.J. Van der Kerk en H.A. Poolland, Literama, Vaassen 1966
www.wikipedia.org
www.historischtheater.be