ANALYSE NEDERLANDS

Algemene gegevens:

Auteur: Joost van den Vondel
Titel: Gysbrecht van Aemstel
Jaar: 1637
Genre: Toneelstuk (klassiek drama)

Inhoud
Zie het eerste de beste uittrekselboekje

Thema
Een stad die dramatisch ten onder gaat.

Idee
Hoe mooi alles ook lijkt te zijn, het kan zo maar veranderen en andersom. Het kan allemaal heel erg lijken, maar het is misschien minder dramatisch dan je zou denken.

Motieven
Troje  De ondergang van Amsterdam is gebaseerd Troje. De Kennemers en de Waterlanders laten als ze vertrekken een schip achter, het ‘Zeepaert’ (het Paard van Troje). Ook hier zitten soldaten in verstopt.
Brand  Vanaf het derde bedrijf staat Amsterdam in brand. Dit verwijst in feite dus al naar de ondergang van Amsterdam. Rafael zegt tegen G dat Amsterdam weer uit stof en as zal herrijzen.
IJdelheid  Willebrord meent dat hij met zijn redenaarstalent de vijand op de vlucht heeft gedreven. Ook anderen zijn vol overtuiging van zichzelf dat ze de vijand hebben verdreven. Als ze niet zo hoogmoedig waren geweest, hadden ze misschien beter nagedacht voordat ze het schip de stad hadden binnengehaald en was de stad niet (op dat moment) ten onder gegaan.

Titel
‘Gijsbreght van Aemstel’ verwijst naar de hoofdpersoon van het toneelstuk. De ondertitel ‘De onderganck van zijne stadt en ballingschap’ weegt eigenlijk zwaarder dan de titel zelf. Amsterdam staat centraal en vanaf het derde bedrijf is deze ook steeds brandend aanwezig. Er wordt dus al heel vroeg geduid op de ondergang van de stad. In feite is Amsterdam hier ook ‘meer’ held dan G.vA. Deze moet vluchten (als balling) voor de vijand terwijl Amsterdam ten ondergaat, maar ook weer op zal rijzen uit het stof, zoals Rafaël G. voorspelt.

Karakters
Gysbregt van Aemstel  De heer van Amsterdam. Zijn karakter wordt alleen geschetst. Hij is wel ‘godsdienstig en dapper’ zoals het een held betaamt, maar op de momenten dat G. als hoofdpersoon in het drama eigenlijk zou moeten handelen (daden tonen) staat hij of te vertellen of te luisteren.
Badeloch  De vrouw van G. Zij wordt eigenlijk het meest uitgediept qua karakter. Ze is gevoelig, flink en vastberaden. Deze eigenschappen komen vooral uit wanneer zij als liefhebbende echtgenote optreedt. De liefde voor G. overheerst haar andere karaktereigenschappen.
Rafaël  Hij verschijnt op het toneel om een soort ontknoping te brengen, waar de hoofdpersonen niet toe kunnen komen. Hij voorspelt dus in feite de toekomst van Amsterdam.

Opmerkingen
Wat wel aardig is om te vertellen is dat dit toneelstuk lang als het nationale stuk werd gezien. Er zijn zelfs spreekwoorden uit overgenomen, zoals ‘De wetten zwijgen stil voor de trompetten’ en ‘Al wie in het harnas sterft, sterft met de krijgmans eer’ en ‘De liefde tot zijn land is ieder aangeboren’.

Mening
Je moet je er echt goed in verdiepen wil dit toneelstuk heel boeiend zijn. Als je het te oppervlakkig leest, mis je de mooie zinnen en gaat de intonatie van sommige stukken verloren. Ook als je weet dat de Troje-geschiedenis er doorheen is verwerkt, krijgt het een andere dimensie. Het stuk laat goed de tragedie zien van het ondergaan van Amsterdam. Wat jammer is, is dat de karakters te oppervlakkig blijven, vooral die van GvA. Je kunt je zo minder voorstellen hoe hij (met wat voor een toon hij) op bepaalde dingen zou reageren.

Auteur
Van de Vondel werd geboren in 1587. In het noordelijke Nederland is de barok door de protestantse invloeden nooit echt goed doorgedrongen. Hij was een van de weinige schrijvers (dichters) die wel tot de barok gerekend mag worden. Zijn oeuvre bestaat uit historische gedichten, elegieën, een bijbels epos, een prozaverhandeling over poëzie, satirische gedichten, emblemata etc. Vooral de toneelstukken, hekeldichten en klaagzangen zijn van groot belang. Hij viel met zijn werken dingen aan die hem niet zinden, zoals politieke situaties en twisten.