Zakelijke gegevens:

Titel: Een zwerver verliefd
Auteur: Arthur van Schendel
Uitgeverij: Meulenhoff (Biblio)
Plaats van uitgave: Amsterdam
Jaar van uitgave: 1980 (oorspronkelijk 1904)
Druk: 23e
Bladzijden: 151
Genre: Roman

Eerste reactie:

Ik vond het in het begin een beetje vreemd, de auteur springt van de hak op de tak, toen heb ik maar op internet de samenvatting gelezen, toen werd het wel begrijpelijker. Ik vond de Oudhollandse taal wel meevallen, het was goed leesbaar.

Verdieping:

Samenvatting:
Het verhaal speelt in de late Middeleeuwen, toen keizer en paus elkaar hevig bestreden. Tamalone is een stille knaap van 13 jaar en zijn vaders lieveling. Hij gaat dagelijks naar de priester om te zingen en te luisteren naar het koraalgezang. Na een tijdje trekt het zwerven hem echter meer. Zijn vader doet hem in de leer bij een zilversmid, maar spoedig krijgt hij een hekel aan het werk. Op een avond probeert hij een dievegge te helpen vluchten: voor straf wordt hij een dag aan het blok geslagen. Daarna komt het niet meer goed tussen Tamalone en zijn vader. Als hij 16 is, verlaat hij het ouderlijk huis voorgoed. Hij leidt een bandeloos leven tot hij in een klooster terechtkomt en in het scriptorium gaat werken. Maar als een aantal broeders, onder wie zijn vriend Simon, vlucht omdat de aartsbisschop hen van ketterij verdenkt, grijpt hij deze gelegenheid aan om ook weg te gaan. "Sedert die tijd had hij nooit meer een woning". Hij zwerft in monnikspij door vele streken en komt, jaren later, in het zuiden terecht bij de troepen van Rogier. Dit is een aanvoerder in het keizerlijke leger. Deze neemt een stad in en wordt feestelijk binnengehaald. Hij wordt echter verliefd op Mevena, de dochter van zijn vijand Lugina. Als de twee buiten de stadsmuren samen de nacht doorbrengen, worden ze bespied door een broer van haar. Deze wordt de volgende ochtend met doorgesneden keel gevonden. Bij de begrafenis breekt een opstand uit, waarbij Rogier ook de andere zoon van Lugina doodt. Hij vertrekt met zijn leger de stad uit Enige tijd daarna raakt Rogier gewond tijdens een slag met de kerkelijke troepen. Zijn trouwe brigadier Carolus en de bevelhebber Walid geven Mevena de schuld van deze tegenslag. Tamalone verschijnt in het kamp met een boodschap - een bloedsteen - van Mevena. Rogier vraagt hem Mevena te gaan halen. Tijdens de tocht wordt Tamalone zich ervan bewust, dat hij Mevena liefheeft; hij heeft haar echter voor Rogier ontvoerd. Als de keizer al zijn aanvoerders ontbiedt voor een grote veldtocht, vertrekt Rogier. Hij vraagt Tamalone Mevena naar een veilige stad te brengen. Hij gaat met haar naar Simon in Pisa. Hier breekt voor Tamalone een gelukkige tijd aan. Hij verruilt zijn monnikspij voor fraaie kleren, maakt elke ochtend een wandeling met Mevena, en 's avonds zit het gezelschap bij elkaar om verhalen te vertellen of muziek te maken. Als Tamalone merkt, dat Mevena in verwachting is, wil hij weer gaan zwerven. Zij haalt hem echter over te blijven. Rogier laat na het bericht van Mevena's zwangerschap weten, niet te kunnen komen. Ook als het kind eenmaal geboren is, laat hij niets van zich horen. Mevena, steeds verdrietiger, neemt tenslotte het besluit naar hem toe te gaan; Tamalone begeleidt haar, verkleed als krijgsman, met tegenzin. Hij moet echter al snel uit het kamp vluchten omdat er een klopjacht op hem geopend is. Mevena smeekt Rogier de oorlog vaarwel te zeggen. Hij doet een halfhartige poging bij de keizer, die hem echter het stadhouderschap van het Toscaanse land belooft, als hij blijft. Hij zegt Rogier, dat hij alleen met Mevena kan trouwen, als hij haar vader Lugina ertoe beweegt de fronten te wisselen. Dit mislukt echter.
Verschillende intriges van invloedrijke edelen leiden er tenslotte toe, dat Rogier een dochter van de machtige markgraaf Lancia gaat huwen. Tamalone verneemt dit als hij, op de vlucht voor Lugina (hij had hem de dag van Mevena's ontvoering in ruil voor geld beloofd Rogier te doden), weer in Rogiers kamp belandt. Hij hoort daar ook dat Mevena weer in Pisa is en gaat haar achterna. Als hij bij Simon aangekomen is, vertelt hij hem wat hij over Rogier gehoord heeft. Tamalone is bang, dat Mevena zijn woorden gehoord heeft, maar zij geeft daar geen blijk van. Ze maken samen weer wandelingen en de weken gaan voorbij. Als Lugina in de stad is, kan ze niet meer naar buiten en wordt ze steeds stiller. Tenslotte vraagt ze Tamalone of het waar is wat hij die avond vertelde. Hij probeert haar te troosten. Als hij de volgende ochtend ontdekt, dat Mevena verdwenen is, gaat hij haar bezorgd achterna in de richting van Rogiers kamp. Hij vreest namelijk dat Walid haar gaat vermoorden. Onderweg ziet hij ook nog Lugina en diens zoon, een gevaar te meer voor Mevena. Hij ziet Mevena als ze, met het kind op de arm, uit het kamp terugkomt. Rogier heeft haar verstoten. Mevena wil nu terug naar haar vader, overtuigd dat deze haar zal vergeven. Verdwaasd loopt Tamalone 's avonds rond op zoek naar een plek om te rusten. Hij vindt Rogier en in een opwelling doodt hij hem. Kort daarop valt hij uitgeput in slaap. 's Ochtends beseft hij dat hij zeer op zijn hoede voor Rogiers soldaten moet zijn. Bovendien wil hij naar Mevena. Op de weg ziet hij sporen van paardenhoeven, en de muts van een oosterling. Hij holt naar de plek waar hij Lugina het laatst heeft gezien....en vindt Mevena, dood, met het schreiende kind naast zich. De bloedsteen ligt op haar borst. Samen met Walid begraaft hij Mevena. Dan neemt hij het kind op de arm en loopt weg.

Vertelsituatie:
Het verhaal is in auctoriale stijl geschreven. Het wordt beschreven vanuit Tamalone, Rogier en Mevena. De schrijver laat echter niet duidelijk merken vanuit wiens perspectief word gekeken, dat kan af en toe heel verwarrend zijn.

Onderzoek naar de verhaaltechniek:

Tijd:
De totale vertelde tijd is ongeveer 18 jaar. Het geheel is chronologisch verteld in de onvoltooid verleden tijd. In de proloog wordt de voorgeschiedenis van Tamalone verteld, van zijn 13e tot ongeveer zijn 20e levensjaar. Daarna worden 10 jaar overgeslagen. Het eigenlijke verhaal begint als hij ongeveer 30 jaar oud is. In het zevende hoofdstuk is er een onderbreking in de chronologie, omdat verteld wordt hoe het Rogier verging in de tijd dat Tamalone Mevena 'ontvoerde'.
Verder zijn er enkele terugblikken van Tamalone naar zijn jeugd.

Ruimte:
Het eerste hoofdstuk speelt zich af in Frankrijk, maar daar komt de lezer pas in hoofdstuk 10 achter. De rest van het boek speelt zich af in Italië. De ruimte waarin het verhaal zich afspeelt word heel vaag gehouden, het gaat meer om de sfeer dan om de gedetailleerde beschrijvingen van de steden.

Personages:

Tamalone:
Hij karakteriseert zichzelf als volgt: "Zijn waarachtige aard was van een schooier om rond te lopen en om niets te geven, niets dan verzinsels en schimmen van zijn verbeelding". Als jongen was hij stil en zwijgzaam en hoopte dat zijn dromen deels werkelijkheid zouden worden. Later beseft hij, dat dromen mooi zijn omdat ze dromen blijven. Hij wordt een gemoedelijk en spraakzaam man, door velen graag gezien, hoewel anderen hem als een bedrieglijke sluwerik en een dief betitelen. Tamalone speelt telkens de rol die hem het beste uitkomt (monnik, arts, krijgsman, huurmoordenaar) en legt die rol weer net zo makkelijk af. Zijn enige ware aard is die van zwerver. Hij is een round character.

Rogier:
Rogier kan gezien worden als de alter ego van Tamalone. Hij heeft in feite alles mee: een goed leger, trouwe vazallen, een hem welgezinde keizer en een lief meisje dat van hem houdt. Tragisch is, dat hij gedwongen wordt te kiezen tussen een militaire loopbaan en de liefde voor Mevena. Hij kiest tenslotte voor de roem, maar blijft twijfelen. Hij is een flat character.

Mevena:
Zij wordt niet erg uitgebreid beschreven. Zij is zeer jong, nog onervaren; ze is tenger en heeft grote ogen. Behalve, dat ze lief, zachtzinnig, en soms vrolijk en uitgelaten is, heeft ze religieuze 'buien'. Indirect komen we meer over haar te weten, door de sterke emoties die ze bij de andere personages oproept: liefde bij Rogier en Tamalone, haat bij Walid en Carolus, wraakzucht bij Lugina, vriendschap bij Simon, Josse en Baldo. Zij is een flat character.

Thematiek en motieven:

De titel van een zwerver verliefd verwijst naar een belangrijk thema in het boek: liefde. De liefde zorgt ervoor dat een zwerver uit zijn passieve rol valt en een drama veroorzaakt. Jarenlang leefde Tamalone zijn leventje vanuit de filosofie dat genot maar tijdelijk is en dat dromen en verbeeldingen mooier zijn dan vervulling daarvan in realiteit. Vrijheid is zijn enige geluk. Het leven beschouwt hij als een toneelstuk, waarin hij zorgvuldig probeert slechts toeschouwer te blijven. Maar de liefde brengt hem van zijn stuk, tegen beter weten in hoopt hij toch op vervulling ervan en zonder dat hij beseft wat hij doet, treedt hij uit zijn dromen en pleegt een moord. Hierbij komen we bij het tweede thema: het noodlottig toeval. Tamalone onderwerpt zich aan het lot. Hij gaat zwerven en wacht op wat het lot hem brengt. Hij doet geen pogingen actief zijn levensloop te bepalen, maar verheft het toeval tot zijn leidraad. Hij wil dan ook niet proberen Mevena voor zich te winnen, maar hoopt dat het toeval haar van hem zal doen gaan houden.
Zo komen we bij het thema verlangen. Waarnaar Tamalone verlangt, weet hij zelf niet precies: koraalzang, heldendaden, passie – het blijft vaag. Wat Tamalone wel weet, is dat zijn liefste begeerten nooit tastbaar geluk zullen worden, en hij vindt dat het ook maar beter dat zijn beelden beelden zullen blijven. Vervulling van zijn verlangens zouden alleen maar nieuwe verlangens oproepen en daarmee nieuwe smart. Door zijn dromen zijn dromen te laten, behoudt hij zijn vrijheid, en dat is zijn enige geluk. Het laatste thema is eenzaamheid. Tamalone voelt zich een buitenstaander en gaat daarom ook zo leven: hij gaat zwerven. De naam Tamalone zou je kunnen opvatten als I am alone. Hij voelt zich onbegrepen, en begrijpt zelf de mensen eigenlijk ook niet en wil zo min mogelijk met hen te maken hebben. Zijn straf na hulp aan een dievegge leert hem dat het geen zin heeft je het lot van een medemens aan te trekken en sindsdien zorgt hij ervoor niet meer bij menselijke verwikkelingen betrokken te raken. Maar zijn liefde voor Mevena brengt hier verandering in.

Beoordeling

Ik vond het een leuk boek om te lezen. De middeleeuwse stijl waarin het geschreven is, sprak me wel aan, want het bleef toch begrijpelijk. Ik vond het ook een verwarrend boek, van Schendel vertelt niet gewoon wat er gebeurd, dat moet je zelf concluderen doordat er vanuit meerdere perspectieven geschreven wordt. Bijvoorbeeld: Tamalone is bang dat Mevana gehoord heeft dat hij vertelde dat Rogier met een ander gaat trouwen. De volgende dag is hij op gelucht dat ze kennelijk niets gehoord heeft. Maar ze heeft het wel gehoord, maar er wordt dan niet gezegd van ‘maar Mevena had het wel degelijk gehoord’. De lezer komt er pas een passage later achter doordat ze zichzelf gerust probeerd te stellen met de gedachte dat het maar dwaasheden zijn die de monnik vertelde. Maar dit is ook typisch iets voor het neoromantisme, waar van Schendel in het begin van zijn carrière nog toe behoorde.
Ook dat vond ik wel leuk, omdat we al een presentatie over het neoromantisme gehouden hadden, zo herkende ik ook dingen daaruit, zoals dat de ruimte en tijd heel vaag worden gehouden, en wat ik net vertelde over dat er suggestief geschreven wordt. Ook is het een historische roman, wat in die tijd helemaal terug kwam. Bovendien komt het escapisme er in terug, Tamalone probeert te vluchten voor problemen door te gaan zwerven, en natuurlijk speelt het noodlot een grote rol. Het noodlot word al vanaf het begin af aan aangekondigd.