Een nieuwer testament door Hella S. Haasse

Titelbeschrijving

Haasse, H.S., Een nieuwer testament; Roman. Querido, Amsterdam, 2004, 8e druk (1e druk 1966).

Titelverklaring

Als Claudius Claudianus ter dood wordt veroordeeld maakt hij in de gevangenis een testament. Hij had al eens eerder een testament gemaakt, maar zijn executie ging toen niet door. Claudianus heeft net van de prefect Hadrianus gehoord dat hij geen slavenzoon is, maar kleinzoon van de rijke landeigenaar Eliezar. Daarom wil hij een nieuwer testament maken, om deze aan zijn grootvader, die hij in het testament als zijn vader beschouwt, op te dragen.

Motto

Qui fuerat genitor, natus nunc prosilit idem
Succeditque novus: geminae confinia vitae
Exiguo medius discrimine separat ignis.

(door Claudius Claudianus in Phoenix)

Ruimte

In het christelijke en machtige Rome.

Tijd

Het boek is één proces en vindt plaats op vijf en zes juli in het jaar 417. Het verhaal loopt niet chronologisch, het proces wordt vaak onderbroken door flashbacks. Maar er zijn geen tijdsversnellingen of vertragingen want de flashbacks zijn alleen maar gedachten terwijl het proces gewoon doorgaat.

Verteller

Het boek bestaat uit drie titelloze delen. Het eerste en laatste deel wordt door een alwetende verteller verteld. Het middelste deel door een ik-persoon.

Personages

Claudius Claudianus
Hij is in Alexandrië geboren als een slavenzoon met de naam Klafthi en werkt voor de landeigenaar Eliezar ben Ezekiel. De landeigenaar weet dat deze jongen zijn kleinzoon is, maar Claudius weet dat zelf niet. Eliezar zag dat Claudius een slimme jongen was en zorgde ervoor dat hij naar een school in Alexandrië kon. Zijn talenten ontgingen de Romeinse prefect Hadrianus ook niet en hij nam hem mee naar Rome. Daar werd Claudius later hofdichter. Maar omdat hij verdacht wordt van heidense praktijken, wordt hij door Hadrianus levenslang verbannen uit Rome. Tien jaar later keert hij terug in Rome en komt voor de rechtbank weer oog in oog te staan met Hadrianus.

Hadrianus

Hadrianus is een geboren Egyptenaar die als prefect carrière heeft gemaakt in Rome. Hij weet dat Claudianus de kleinzoon is van Eliezar, maar mag dit van hem nooit aan Claudianus vertellen. Claudianus vereert nog steeds zijn oude goden. Hadrianus, overtuigd Christen en een goede Romeinse burger in functie, ziet geen andere mogelijkheid dan zijn beschermeling uit Rome te verbannen. Tien jaar, wanneer zij elkaar weer zien, krijgt hij spijt.

Thema

Het thema van het boek is de bijzondere relatie tussen Hadrianus en Claudianus. Hoewel Hadrianus niet de echte vader is van Claudianus, ontstaat er tussen hen beiden wel een vader/zoon relatie.

Motieven

Het geloof: het Christendom is de officiële staatsgodsdienst, hoewel er nog veel burgers zijn die de oude goden vereren. Het geloof zorgde voor de kloof tussen Hadrianus en Claudianus, zorgde ervoor dat Claudianus werd verbannen en zorgde er uiteindelijk weer voor dat Claudianus weer voor de rechtbank, bij Hadrianus, moet verschijnen.

Identiteit: Claudianus en Hadrianus zoeken beiden naar hun identiteit. Hadrianus probeert zich zo goed mogelijk aan te passen aan de Romeinse leefwijze terwijl Claudianus zijn eigen gebruiken behoudt.

Samenvatting

De senator Marcus Anicius Rufus en een aantal mimespelers worden voor het prefect geleid omdat zij verdacht worden van heidense praktijken. De politie viel het huis van de senator binnen toen de mimespelers net een voorstelling aan het opvoeren waren ter voorbereiding van een heidense offering. Onder de voorgeleidenen zit ook Claudianus, die zich nu Niliacus noemt. Claudianus en de prefect Hadrianus herkennen elkaar meteen en Hadrianus krijgt allemaal flashbacks. Claudianus is tien jaar na zijn verbanning terug in Rome en onderwijst arme mensen. Een groep mimespelers willen hem in hun groep maar hij wil niet. Hij komt in contact met de heidense senator Rufus. Rufus nodigt hem uit in zijn villa omdat Rufus denkt dat Claudianus een bondgenoot zou kunnen zijn. Maar Claudianus weigert mee te werken.
Hadrianus krijgt spijt van wat hij tien jaar geleden zijn beschermeling heeft aangedaan en bezoekt Claudianus in de gevangenis. Hij voelt zich nog steeds verantwoordelijk voor hem. Hadrianus vertelt Claudianus zijn ware identiteit en Claudianus wil als gevolg hiervan een nieuw testament maken omdat hij verwacht dat hij binnenkort zal sterven.
Na lang piekeren besluit Hadrianus Claudianus vrij te laten, ook al is dit in strijd met de Romeinse normen en waarden. Dit maakt Hadrianus niet geliefd.

Eigen mening

Ik vond het boek erg saai omdat de gebeurtenissen heel langzaam gingen. Het hele boek was één proces die ongeveer 2 dagen duurde, maar werd steeds onderbroken door oude herinneringen. Ik houd er niet van om gedachten te lezen, ik lees liever gebeurtenissen.
En verder werd alles, behalve de stad Rome zelf, te uitgebreid beschreven. De ruimte, het gedrag van de aanwezigen, de bewegingen, de gedachten, de blik in zijn ogen. Zeg nou maar gewoon wat er gebeurt.