Dubbelspel door Frank Martinus Arion

Samenvatting

Deel 1: de morgen en de ochtend

Manchi Sanantonio speelt elke zondagmiddag een potje domino met zijn vrienden. Maar dit is de laatste keer, hij wil namelijk toetreden tot de Vrijmetselaars. Op de bewuste ochtend blijkt dat Manchi weinig respect heeft voor zijn vrouw Solema. En enkele jaren geleden is dit helemaal verdwenen toen hij haar betrapte met een jonge rechter.  Sindsdien behandelt Manchi haar als een hoer.

Die zondagochtend beweert Solema tegen Manchi dat ze naar de kerk gaat om orgel te spelen. Maar ze gaat naar Janchi, met wie ze een verhouding heeft. Janchi Pau geeft haar weer zelfrespect.

Janchi weet hoe Solema behandeld wordt, en heeft een afkeer tegen Manchi. Hij stelt Solema dan ook voor om bij hem te komen wonen. Ze zegt ja, onder de voorwaarde dat hij eerst zijn huis afbouwt.

Janchi’s dominopartner Chamon Nicolas is een Bovenwinder, van het eiland Saba. Hij staat bekend als dief, na een tijd in de gevangenis. Hij heeft een affaire met Nora, de vrouw van Boeboe Fiel.

Nora is die zondag op zoek naar 15 gulden voor een paar schoenen voor haar zoon Osterik. Eerst hoereert ze bij de dodengraver Diego, en de overige 5 gulden probeert ze te krijgen bij Chamon.

Ze heeft geen geld omdat haar man Boeboe, taxichauffeur van beroep, de vorige avond het geld op had gemaakt in het hoerenkamp. Hij voelt zich schuldig, maar heeft ook een grote kater van de alcohol, en de hoer die hij gister ontmoette.

Deel 2: de middag en de schemering

Wanneer de heren bij elkaar komen bij het huis van Boeboe om te beginnen heerst er een gespannen sfeer. Na een tijdje beginnen ze een gesprek over de politieke situatie in Curaçao, en een ruzie draagt, maar komt er niet.

Het begin van het spel is voor Janchi en Chamon, en ze winnen het ene na het andere potje, en soms met dubbelspel (dat twee punten waard is.)

Boeboe voelt zich niet fit, en moet voortdurend denken aan de afgelopen nacht. Ook Manchi voelt zich raar, en hoopt dat het spelletje snel is afgelopen.

Nora probeert Chamon’s aandacht te trekken, en dat lukt. Maar Chamon had besloten met haar te breken, en doet alsof zijn neus bloed.

Op een gegeven moment staakt Nora haar pogingen en gaat ze naar Solema, van wie ze tot haar verbazing de 5 gulden kan lenen.

Het spel gaat nu toch een verbazingwekkende kant op, aangezien Janchi en Chamon stevig uitlopen, zonder dat Manchi en Boeboe ook maar een punt scoren.

Wanneer de score bijna 10-0, een ongelofelijke uitslag, is, trekt het spel de aandacht van de media. Het wordt druk op het erf van Boeboe, en als de 10-0 is gehaald barst het van de opgewonden mensen.

Deel 3: de schemering

Gelijk na de afloop verlaat Manchi het huis en gaat richting zijn eigen grote huis. Daar wacht de volgende teleurstelling. Zijn vrouw heeft hem namelijk verlaten voor Janchi. Daarop schiet Manchi zichzelf door zijn hoofd.

Terug op het erf, komt Boeboe achter de relatie van Nora met Chamon. En hij hoort ook hoe de lafaard Chamon met haar breekt. Om dat laatste feit is hij boos, en hij valt Chamon aan met een staaf. Chamon verweert zich echter en dood Boeboe met een mes. Chamon geeft zichzelf daarna aan bij de politie.

De Naspelen

Een onbekende verslaggever vertelt dat Chamon een lange tijd de gevangenis in moet. Janchi en Solema leven samen verder en starten een aantal bedrijven, waaronder een meubelfabriek. Ook denkt Solema om een nieuwe politieke partij op te richten.

Mijn eerste verwachting

Ik verwachtte dat het een boek zou zijn over verschillende dominospelen, en over de prostituee. Dat staat namelijk zo beschreven in de omschrijving. Ook dacht ik dat het als een soort Russisch roulette zou gaan, en dat er veel geld in het spel was. Verder had ik het wat spannender en minder diepgaand verwacht.

Mijn eerste reactie

Mijn eerste reactie van het boek, was dat het te langdradig was. Het laatste deel was wel leuk, maar de spanning kwam pas echt kijken bij de laatste 50 pagina’s. De rest was niet zozeer opwindend. Al met al vond ik het toch wel een leuk boek, maar het had iets eerder op gang mogen komen.

Tekstanalyse

Genre

Dubbelspel behoort tot de genre psychologische roman. De verschillende karakters, motieven en verdere omstandigheden worden gedurende het hele boek goed beschreven en er wordt diep op ingegaan.

In het eerste deel van het boek worden de personages beschreven, en er wordt veel verteld over hun verleden. Ook de gebeurtenissen worden nauwkeurig omschreven.

In het tweede deel, waarin de 4 spelers het potje domino spelen, worden de vorderingen van het spel genoemd. Verder wordt er veel aandacht besteed aan de gedachten van de heren.

In het laatste deel idem dito.

Opbouw

Het boek is verdeeld in drie delen, deel I: de ochtend, deel II: de middag en de schemering en deel III: de schermering. Ook is er nog een kleine epiloog, genaamd de Naspelen.

De delen zijn weer in hoofdstukken verdeel, die geen titel hebben. Het verhaal begint ab ovo, bij het begin, en heeft een gesloten einde. Er gaan namelijk twee van de vier hoofdpersonages dood, eentje geeft zichzelf aan en gaat de cel in, en de laatste begint een fabriek.

Dat laatste stukje wordt verteld in de Naspelen, door een onbekende ik-persoon.

Het boek heeft 6 verhaallijnen, waarvan er 4 (van de dominospelers) nadrukkelijk beschreven worden.  De andere twee zijn vanuit het perspectief van Solema, de vrouw van Manchi, en Nora, de vrouw van Boeboe.

Er zijn ook nog 3 motto’s:

'It is not in such matters, however, that the Tsar's true character appeared. Politics bored him; he loved his wife and children, he liked bicycling up and down the garden paths, and he had a passion for dominoes. When his dear Alix had a pain in the feet he was pertubed, but when he lost an empire he hardly noticed it. On February 23, 1917, while he was at G.H.Q. in a last attempt to escape from the Revolution, he was worried by learning that his children had measles. He telegraphed to the Tsarina: "What a nuisance! I was hoping they would escape measles. Sincerest greetings to all. Sleep well. Nicky." On the same day he wrote: "I greatly miss my half-hourly game of patience every evening. I shall take up dominoes again in my spare time!”

(Bertrand Russel: 'Freedom vs. Organization')

Dit stukje vertelt dat een Russische tsaar zijn passie voor domino belangrijker vindt dan de politieke onheil in zijn land. In het boek is de passie voor domino die de mannen hebben  groot, maar gaandeweg het verhaal blijkt dat ze allemaal van plan zijn er mee te stoppen na het potje van die dag.

'Wir sitzen um ein Tischen irgendwo
Und sagen Worte, Ineinderpassen
Die Worte, die wir vor ons liegen lassen
Als spielten wir zusammen Domino.
Zu einem Bild bewegt sich Stein auf Stein
Mit Schwarzen Augen in dem Elfenbein'
(Johannes R. Becher)

Dit gedicht benadrukt het belang van het gesprek tijdens een spel. Daarnaast geeft het de onheilspellende sfeer van een dergelijk spel weer.

In Dubbelspel wordt tijdens het bewuste dominospel veel gepraat over verschillende zaken, bijvoorbeeld over de politiek. Er hangt ook een erg onheilspellende sfeer, en af en toe lijkt het op een ruzie uit te lopen. Het loopt echter pas na het spel uit de hand.

'Domino is een gevaarlijk spel: Het is aan een dominotoernooi te wijten dat de Hollanders in 1625 het onneembaar geachte fort "El Moro" op Puerto Rico op de Spanjaarden wisten te veroveren.'

(Een reporter van de Antilliaanse Radio Omroep 'V'.)

Het dominospel hield de Spanjaarden zo in de ban, dat de Hollanders het zwaarbewaakte fort in konden nemen. Ook in het boek blijkt na afloop van het spel domino dodelijk.

Frank Martinus Arion draagt het boek op “Aan vrouwen met moed”. In het boek spelen de vrouwen namelijk een doorslaggevende rol. De vrouwen van twee  van de vier dominospelers gaan namelijk vreemd met een ander.

Personages

Het boek bevat 6 hoofdpersonen, allen round characters.

Manchi Sanantonio is ongeveer 50 jaar en deurwaarder van beroep. Hij is een donkere man, en vindt het belangrijk dat hij een hoog aanzien heeft. Hij heeft zijn eigen huis gebouwd, dat het grootste huis van Wakota is. Ook prijkt hij graag met zijn vrouw, Solema.

In het begin van het boek wil hij graag toetreden tot de Vrijmetselaars, en zou dit zijn laatste potje domino worden. Niet dat hij het erg vind, want hij vindt zijn dominopartners nou niet bepaald vrienden.

Ook heeft hij een probleem met zijn vrouw. Hij betrapte Solema ooit eens met een jonge rechter. Hij bedacht een oplossing, maar daarmee bereikte hij het omgekeerde van wat hij wou bereiken. Ze gaat sindsdien namelijk nog meer vreemd.

Ik vind zijn oplossing, dat zij hem elke dag 5 euro, het bedrag van een goedkope hoer, moet geven, vrouwonterend. Daarnaast komt Manchi een beetje arrogant over op mij.

Na het immens grote verlies aan de dominotafel, voelt Manchi zich raar en gaat naar huis. Als hij daar komt ziet hij dat zijn vrouw hem nu definitief heeft verlaten en wanneer hij de politie hoort aankomen, pleegt hij zelfmoord.

Boeboe Fiel is een sterke taxichauffeur, rond de 40 jaar. Hij is getrouwd met Nora en heeft in totaal zestien kinderen. Zeven van hen wonen nog thuis, drie zijn al uit huis en de overige zes kinderen zijn overleden. Bovendien heeft hij ook nog een paar buitenkinderen.

Hij is lui, zorgeloos en mist elk verantwoordelijkheidsgevoel. Hij doet wat hij zelf wil, vandaar ook zijn beroep. Hij gaat ook vaak vreemd en neemt het met het huwelijk niet zo nauw. Doordat hij veel geld kwijt raakt moet Nora zich regelmatig als hoer verkopen. Boeboe heeft veel respect voor de succesvolle Manchi, die een mooi huis en hoogopgeleide vrouw heeft.

Ondanks zijn avontuurtjes realiseert hij zich dat hij zijn vrouw niet kan missen. Hij verdedigt haar zelfs al haar minnaar, Chamon, haar afwijst. Bij de vechtpartij die hierop volgt wordt Boeboe vermoordt. Boeboe zou toch moeten stoppen met het spel, omdat hij hoofd van de vakbond van Taxichauffeurs zou worden.

Als ex-zeeman staat Janchi Pau bekend als een vrouwenjager. Sinds kort heeft hij een relatie met Manchi’s vrouw Solema. Samen maken ze plannen voor de toekomst. Janchi wil werken aan zijn toekomst en dat van zijn land. Zijn idealen worden werkelijkheid doordat hij samen met Solema een eigen meubelfabriek gaat beginnen. 

Gedurende het spel is hij degene die het liefst de legendarische score van 10-0 wil halen, als wraak op de arrogant Manchi. Ook Boeboe Fiel mocht hij niet echt, vanwege zijn luie gedrag.

Chamon Nicolas is geboren op het bovenwindse eiland Saba. Hij woont sinds twintig jaar op Curaçao. Hij leeft van de verhuuropbrengsten van twee kleine huisjes. Een inkomen waar alleen een paar mensen van afweten, waaronder de vrouw van Boeboe.

Hij heeft in de gevangenis gezeten omdat hij iemand vermoord had uit zelfverdediging. Chamon is een lafaard en wil niet dat Boeboe achter zijn relatie met Nora komt. Daarom besluit hij te stoppen met het domino spel en zo met Nora te stoppen.

Boeboe hoort het als Chamon met Nora breekt en valt hem aan vanwege zijn lafheid. In zijn verweer om Boeboe van zich af te slaan, doodt hij hem en moet hij weer een gevangenisstraf uitzitten.

Nora Fiel is al jaren getrouwd met Boeboe. Ze is een moedige en zelfstandige vrouw en heeft een scherp mondje. Ondanks alle vernederingen en slippertjes van haar man, blijft ze bij hem.

Sinds vier jaar heeft ze zelf een buitenechtelijk verhouding met Chamon. Om geld te verdienen, moet ze zelfs prostitueren. Ze heeft een dilemma: ze wil haar man niet kwijt, maar ook Chamon kan ze niet missen. Financieel gezien is ze afhankelijk van het hoereren, anders kan ze haar zoon Osterik ook niet naar school laten gaan.

Als ze tijdens het dominospel probeert Chamons aandacht te krijgen, voor 10 gulden voor schoenen, reageert hij niet. Chamon is een lafaard en bang voor Boeboe, en wil stoppen met hun relatie.

Als Chamon dan wordt aangevallen door Boeboe, dood hij hem. Nora is nu alleen en heeft alleen nog de kinderen als troost. 

Solema Sanantonio heeft gestudeerd in Europa en is uiteindelijk lerares geworden. Ze heeft al eens geprobeerd om een politieke partij op te richten, dit was een conservatieve partij, deze is echter geflopt.

Ze gaat ook veel naar de kerk, en dat is een van haar smoesjes om ongemerkt naar Janchi te gaan.

Ze heeft veel aanzien en is een redelijk sterke vrouw. Ze is getrouwd met Manchi, omdat hij zo conservatief leek. Ze gaat echter vreemd en ze wordt betrapt door haar man. Deze behandelt haar vervolgens als hoer.

Haar verhouding met Janchi maakt dat ze zichzelf meer gaat respecteren. Hij geeft haar immers niet het predicaat hoer. Samen met Janchi begint ze een nieuw leven in de eigen meubelfabriek. Solema is zelfs weer bezig met de oprichting van een nieuwe politieke partij om haar socialistische ideeën te realiseren. 

Perspectief

In het verhaal is sprake van een alwetende verteller. De schrijver beschrijft de levens en gevoelens van meerdere personen. Ook weet hij de afloop, en een keer vermelde hij dit.

Dit perspectief maakt dat het verhaal af en toe een beetje langdradig is. Dat is  omdat ieders leven en gedachten groots wordt omschreven. Ik vond dit soms een beetje saai, maar aan de andere kant kom je wel meer te weten, en wordt het einde wat spannender.

Ruimte

Dubbelspel speelt zich af op het eiland Curaçao. Om precies te zijn in het fictieve dorpje Wakota, wat een buitenwijk van Willemstad. De gebeurtenissen van de hoofdpersonen vinden voornamelijk plaats bij het huis van Boeboe Fiel, tussen het kerkhof en het bordeel Campo Alegre. Ook spelen een paar gebeurtenissen in het huis van Manchi af. Dit huis heeft hij zelf gebouwd naar Italiaans voorbeeld. Het huis van Janchi wordt ook nog genoemd, deze is niet afgebouwd en de flora en fauna is en kan daar uitgebreid zijn gang gaan.

Ook worden de nachtelijke avonturen van Boeboe in het hoerenkamp nog beschreven.

De omstandigheden zijn beperkt. Alleen Manchi hoeft niet te klagen wat betreft vermogen. Hij heeft een groot huis, en omdat hij maar drie kinderen heeft kan hij goed rondkomen. Chamon heeft ook nog ergens 2000 gulden, voor het lenen van zijn twee huizen, dus ook hij kan aardig rondkomen. Boeboe, Nora en Janchi hebben echter vaak geldproblemen, en dan vooral Boeboe en Nora. Nora verkoopt zichzelf zelfs als hoer, om schoenen te kopen voor een van haar vele kinderen.

Het weer op Curaçao is goed. Het is tamelijk warm, en een briesje zorgt er zo nu en dan voor dat de dominospelers het in de schaduw van een boom goed uit kunnen houden.

Ik vind dat er gedurende het hele boek een beetje een mysterieuze en doffe sfeer hangt. Het weer is warm, met af en toe een briesje, symboliserend om een beetje in te sussen. Dit gebeurt dan ook vaak tijdens het spel bij Boeboe, en Manchi raakt na een tijdje een beetje afwezig. Echter, Janchi en Chamon concentreren zich volledig op het spel, om de tien schoenen aan hun tegenstanders te kunnen geven.

Ook wordt er tijdens het spel verteld over de politieke situatie op Curaçao. Tijdens deze conversatie treed er een grimmige sfeer op, en dat symboliseert ook de politieke situatie rond die tijd. De Wakotanen voelen zich namelijk onderdrukt door de rijke Europeanen, en dan vooral de Hollanders. Deze pikken namelijk alle goedbetaalde banen in.

Tijd

Gezien de politieke achtergronden en de verwijzing naar de volksoproer van 30 mei 1969, kun je concluderen dat het verhaal zich in de zeventiger jaren afspeelt. Dit is van belang in het boek, omdat de politieke situatie in Curaçao van toentertijd een rol speelt in het boek.

Dubbelspel begint bij de zondagochtend en eindigt bij de zondagavond. De verteltijd is dus ongeveer 12 uur.

Die 12 uur worden uitgestreken over 393 pagina’s. Dat zijn er redelijk veel voor 12 uur, maar dit komt vooral door de vele flashbacks. Deze worden steeds gebruikt om het karakter van een persoon te verduidelijken, en zo een beter beeld te schetsen van de situatie. Doordat er per verhaalfiguur tijdsverschuivingen plaatsvinden, krijgt het verhaal een niet-chronologisch uiterlijk.

Ook komt er een korte expliciete vooruitwijzing in voor. Er wordt verwezen naar de dood van Boeboe.

Het effect van de vele flashbacks is dat het verhaal soms een beetje langdradig wordt. Echter, ik vind dat het ook een soort spanning voor de afloop creëert.

Stijl / taalgebruik

De delen I en II bevatten afwisselend dialogen en innerlijke monologen, waardoor spanning opgeroepen wordt. De personages zeggen vaak niet wat ze denken, waardoor de anderen bijvoorbeeld niet doorhebben welk proces zich bij Manchi afspeelt. Er wordt gebruikt gemaakt van cursief gedrukte woorden om deze extra nadruk te geven. Sommige uitdrukkingen zijn letterlijk uit het Papiaments omgezet, zoals 'met me liggen' (vrijen), 'buitenkinderen' (buitenechtelijke kinderen) en 'blij stil' (praat me er niet van).

Het boek bevat een redelijk normaal taalgebruik; er worden weinig moeilijke woorden gebruikt en de zinnen zijn afwisselend kort en lang.

Ook is het taalgebruik is erg levendig. Er wordt geschreven zoals er letterlijk gesproken had kunnen worden. Veel politieke ontwikkeling worden door de schrijver behandeld en uitvoerig toegelicht. Je kunt het boek ook wel beschouwen als een grote beschouwing. Doordat hij de hoofdpersonen verschillende tegenstrijdige meningen geven, kan hij in het boek een politieke discussie beginnen

Titelverklaring

De titel kan op verschillende manieren worden verklaard:
- De term ‘dubbelspel’ staat voor het winnen van het dominospel door een steen aan te leggen die aan beide uiteinden van de reeks stenen aansluit. Tijdens dit dominospel wordt er gewonnen met 4 dubbelspellen, wat een unieke gebeurtenis is.
- Daarnaast strijden de mannen in het verhaal onderling om de persoonlijke overwinning met betrekking tot politiek en vrouwen. Hierbij heeft de speler Janchi een dubbele overwinning.
- De vrouwen Nora en Solema spelen allebei overspel (dubbelspel), omdat ze beiden een buitenechtelijke verhouding hebben met de twee tegenstanders van hun mannen.

Het boek heeft ook een ondertitel,  en die luidt: “Het verhaal van een verbazingwekkend wereldrecord”.

Het boek gaat namelijk over de legendarische 10-0 overwinning op Manchi en Boeboe. Niemand in het boek kan zich voorstellen dat zoiets ooit eerder is gebeurd. Het spel trekt zelfs de aandacht van verschillende kranten, radiozenders en televisiezenders.

Motieven

Dit plaatje symboliseert eigenlijk alle dynamische motieven in het boek. De politiek is een terugkerend onderwerp, aangezien de dominospelers het niet eens zijn met de manier waarop de leiders van hun land het leidden.

De rode draad in het verhaal is het dominospel, want daar draait het uiteindelijk grotendeels om. Het hele boek vertelt een potje domino.

Ook huizen zijn een terugkerend onderwerp. Manchi pronkt met zijn grote huis, terwijl Chamon er zijn brood mee verdient. Janchi moet zijn huis afbouwen, want dan komt Solema bij hem wonen en Boeboe en Nora zijn totaal niet tevreden over hun huis.

De vier spelers komen dan wel elke zondag bij elkaar, maar er is geen onderlinge vriendschap. Eerder vijandschap. Over bijvoorbeeld de manier waarop Boeboe en Manchi met hun vrouwen omgaan, of dat Chamon een dief zou zijn.

Overspel is ook een belangrijk element uit het boek. Er wordt namelijk overspel gespeeld door Nora en Solema. En zij gaan vreemd met de dominopartners van hun mannen. Dit leidt uiteindelijk tot een gevaarlijke situatie.

De prostitutie is ook een terugkerend onderwerp. Allereerst verspild Boeboe al zijn geld eraan, en later blijkt dat zijn vrouw Nora zichzelf verkoopt voor geld voor schoenen en eten. Manchi vindt zijn vrouw een hoer, nadat ze enkele jaren geleden vreemd is gegaan met een jonge rechter.

Statische motieven zijn bijvoorbeeld de dominostenen, de Tamarindeboom bij Boeboe, Curaçao en de kerk.

De dominosteen beïnvloedt namelijk vaak de stemming van de personages (bij winst zijn ze vrolijk, bij verlies droevig en soms kwaad).

De Tamarindeboom is de plek waaronder het dominospel plaatsvind. Hij biedt een welkome schaduw, maar belet het zicht van Janchi op het huis van Manchi. Hij verlangt ernaar om zijn geliefde Solema te zien, maar kan haar nu niet stiekem bekijken.

Curaçao speelt ook een belangrijke rol, aangezien het hele verhaal zich daar afspeelt. Ook gaat er een discussie over politiek, deze heeft betrekking tot de situatie in Curaçao.

Het schrijversmotief is om de politieke situatie van Curaçao aan ons uit te leggen en zijn standpunt daarover te vertellen. Ook wil hij duidelijk maken wat het voor prostituees betekent om hun werk te doen. Verder wil hij de heersende armoede tentoonstellen.

Thema

Het thema is: “Macht en bewustwording”