Dichtertje door Nescio

Dichtertje (1917) 1. Parafrase

Dichtertje wil een groot dichter worden, maar heeft een te trouw burgerhart om de fatsoensnorm te overschrijden, wat nodig is om zijn doel te bereiken. Als hij het dan uiteindelijk toch doet, wordt hij krankzinnig. Uiteindelijk sterft hij.

Het dichtertje, genaamd Ee, is een kantoorbediende, die daarnaast ook verzen schrijft. Hij droomt ervan ooit een groot dichter te worden en een verhouding te beginnen met een dichteres. Hij is echter getrouwd met Coba, een meisje dat hij op weg naar kantoor ontmoette toen ze naar school ging. Hij wordt verliefd en maakt vele romantische gedichten. Na een jaar krijgt hij toestemming om te trouwen. Na één jaar huwelijk wordt hun dochter geboren, Bobi. Ze vormen nu al vijf jaar een gelukkig gezin: het dichtertje geniet een goed inkomen, hun huwelijk is goed en Coba helpt het dichtertje bij het in het net schrijven van zijn poëzie. Toch wordt het dichtertje gekweld door allerlei verlangens: overal ziet hij mooie onbereikbare meisjes lopen, \"zodat zijn hele leven één lang gedicht werd, wat ook vervelend wordt.\" . Ook Coba heeft onbestemde verlangens: op een terras trekt ze de aandacht van een man. Hoewel ze deze man negeert, is ze er toch enigszins van ondersteboven. Dora, de zus van Coba, heeft ook verlangens. Ze houdt van haar zwager, en van zijn dichterlijke activiteiten. Ze verlangt ernaar ook als Ee te kunnen schrijven. Met dichtertje gaat het materieel steeds beter: hij maakt promotie en wordt lid van de partij. Zijn oude vrienden ziet hij echter niet meer. Op geestelijk vlak is hij echter veel onrustiger: hij wil een toren oprichten tot in de blauwe lucht om te staan in de eeuwigheid. Dan brengt dichtertje Dora weg naar Beek en Dal, waar ze tot rust moet komen na haar vaders dood, en tijdens deze rit voelen beide verlangens naar elkaar, maar beide kunnen hen onderdrukken. Dora begrijpt ze niet goed, terwijl dichtertje ze te goed begrijpt. In maart kijken ze de drukproeven van Dichtertjes dichtbundel \'Djenngis Kan\' na, terwijl Coba met Bobi in Den Haag logeert. Hij vertelt Dora dat zijn jeugdvriend Penning met haar wil trouwen, en dringt er bij haar op aan dit voorstel aan te nemen. Zij wijst dit voorstel echter resoluut van de hand. Thuisgekomen kan Dora haar verlangens duiden. Ze keert terug naar dichtertjes huis, en ze gaan met elkaar naar bed. Later treffen enkele vrienden dichtertje naakt en gek aan in zijn eigen huis aan. Aan het eind van het verhaal is het dichtertje dood, maar zijn boek is een bestseller. Dora woont bij Coba in en ze wil werken, vooral niet denken.

2. Thema:

Het belangrijkste thema is het verlangen naar het onvergankelijke. Dit krijgt gestalte in de figuur van het dichtertje (zoals de diminutiefvorm al doet vermoeden een onaanzienlijke dichter). Zijn belangrijkste bezigheden liggen op kantoor. Na zij huwelijk wordt hij verscheurd door verlangen enerzijds naar groot dichter anderzijds burger bestaan, want een beroemd dichter leeft na zijn dood verder in zijn gedichten. Hij is niet bewust dat zijn maatschappelijke carrière hem van zijn wensdroom afhoudt. Hij wordt steeds grimmiger.

3. Tijd:

In het begin van het verhaal zijn de tijdsaanduidingen vrij duidelijk aanwezig, maar ze worden steeds waziger na verloop van tijd. Aan het eind van het verhaal zijn de tijdsaanduidingen wel zeer duidelijk. De hoofdstukken waarin de kortstondige affaire tussen Dichtertje en Dora uit de doeken wordt gedaan, worden bijna per minuut beschreven. Het zijn dan ook belangrijke hoofdstukken: hier rekent Dichtertje af met de fatsoensgod door echtbreuk te plegen, en zien we welke prijs hij daarvoor moet betalen.

4. Ruimte:

Hoewel de natuur niet echt een actieve rol speelt in Dichtertje, wordt er toch door Nescio de nodige aandacht aan besteed om een overtuigend decor voor zijn verhaal neer te zetten. Veel Amsterdamse straten worden gedetailleerd beschreven om toch een zekere toon neer te zetten die parallel is aan Dichtertjes hoofdzakelijk burgerlijke bestaan. In mindere mate dan in de vorige twee verhalen staat de natuur hier ook voor vrijheid. Te denken valt bijvoorbeeld aan het moment waarop Dichtertje Dora naar Berg en Dal brengt. Hier, buiten de stad, beginnen de ware verlangens van zowel Dora als Dichtertje op te bloeien en concrete vormen aan te nemen. Soms gebruikt Nescio de natuur om iets te suggereren. Voordat Dora dichtertje ontmoet en verliefd op hem wordt, is het juni, en staat de tuin waarin ze speelt in bloei.

5. Personages:

Dichtertjes werkelijke naam luidt Ee, wat toch een enigszins ongebruikelijke naam is. Het zou dus wel eens zo kunnen zijn dat er achter deze naam een symbolische betekenis kleeft: het is de meest gebruikte klinker in het Nederlands, en dit zou kunnen wijzen op de kwaliteit van zijn poëzie. Het spreekt een groot publiek aan, we kunnen dus aanvoelen dat het niet al te vooruitstrevend is. Dit komt ook tot uiting in zijn bijnaam, dichtertje. Dichtertje is ook een onaanzienlijk dichter omdat hij eigenlijk niet leeft voor de poëzie, hij is meer een kantoorbediende dan een dichter. Coba, zijn vrouw, is een goedmoedige, enigszins naïeve vrouw en dit geldt ook voor Dora haar jongere zus.

6: Vertelperspectief:

In \'Dichtertje\' wijkt Nescio qua vertelperspectief af van zijn twee voorafgaande verhalen: hier vinden we een alwetende, buiten het verhaal staande verteller, die geen actieve rol in het verhaal speelt. Deze alwetende verteller is van een ultieme superioriteit, want hij weet zelfs binnen te dringen in de hoofden van de twee Goden en de duivel. Deze verteller geeft niet alleen gedachten en handelingen weer, maar voegt ook eigen gedachten en aanvullingen toe, die enerzijds hem een betrouwbaar karakter toekennen, maar anderzijds soms volkomen irrelevant lijken:

\"…, jaren geleden had je daar geen melkboer, nu is er zelfs een aardappel- en groentenwinkel.\"

Toch is er ook een overeenkomst tussen deze verteller en Koekebakker, de verteller van de twee voorafgaande verhalen. Beide gebruiken een uitermate ironische toon om hun verhaal te vertellen, hoewel de verteller van \'Dichtertje\' nog extremer is dan Koekebakker. Hij staat ook helemaal los van het verhaal, terwijl Koekebakker zelf een belangrijk aandeel had in de verhalen die hij vertelde. Ook dit verhaal is voornamelijk neergeschreven in de onvoltooid verleden tijd.

7. Motieven:

\'Een groot dichter worden en dan vallen.\' Deze zin loopt als een rode draad door het hele verhaal. Dat is wat Dichtertje wil, en dat is ook wat er uiteindelijk met hem gebeurt: zijn boek wordt uitgegeven, en vrijwel meteen erna wordt hij krankzinnig. Niet veel later daarna zal hij sterven. Hijzelf had waarschijnlijk een andere interpretatie voor deze zin: dichter worden om daarmee een vrijbrief te krijgen om het volle leven te kunnen ervaren, met zowel de fatsoenlijke als de onfatsoenlijke kanten. Ook zou men kunnen denken aan het in vervulling gaan van Dichtertjes grootste verlangen, en dan sterven zodat hij op zijn hoogtepunt de eeuwigheid vindt, en nooit meer kan falen. Tegenstrijdige verlangens van zowel Dichtertje als Dora worden uitgebeeld in het motievenpaar: denken en werken. In erotiek met Dora overbrugt hij de kloof tussen maatschappij en romantiek, maar deze plotse goddelijke status moet hij met waanzin bekopen. Ander motief is het eindeloos gedicht, dat dichtertje mentaal schrijft. Het dichtertjes verlangen te dichten is een sublimatie van de erotiek. Dichtertje schrijft dit gedicht mentaal wanneer hij mooie onbereikbare vrouwen ziet. Hij lijdt omdat hij dit verlangen naar vrouwen niet kan invullen, vanwege zijn fatsoenlijk bestaan. Het dichten, waarmee hij naar eeuwigheid streeft en die ook bereikt, is slechts een compensatie van zijn seksuele lusten. Ook Dora´s verlangen blijkt uiteindelijk van erotische aard te zijn.

8. Schrijftrant:

Dit keer treffen we een auctoriele verteller aan, die van alles op de hoogte is. Hij weet wat er gebeurt, weet de gedachten van zijn personages, en voelt zich duidelijk verheven boven hen en de twee goden die in het verhaal voorkomen.