1          Titelbeschrijving

Louis Couperus, De stille kracht. 1900

2   Relevante gegevens over de schrijver

Louis Couperus was een van de eerste Nederlandse schrijvers in de literaire stroming van het naturalisme. Couperus begon als dichter, maar schreef al vroeg in zijn carrière ook psychologische romans, cultuursprookjes, historische romans, reisverslagen en columns. Couperus is vooral bekend om zijn poetische en beeldschetsende manier van schrijver, zoals in de eerste zin van ‘de stille kracht’ al goed te zien is. Couperus’ gezin kwam uit Nederlands-indië, waar hij op verschillende momenten van zijn leven zelf ook verbleef, om zijn familie te helpen.

3          Beknopte samenvatting van de inhoud

Otto van Oudijck woont op Java. Hij is er een van de Nederlandse regenten en staat dus boven de lokale adel. Hij is getrouwd met Leonie, maar zij gaat vreemd met Theo, een zoon uit Otto’s eerdere huwelijk. Otto heeft met Leonie ook een dochter genaamd Doddy. Zij heeft stiekem een vriendje Addy, maar hij gaat vreemd met Leonie. Otto hecht veel waarde aan zijn baan als regent, maar houdt geen rekening met de lokale cultuur. Hij ontslaat iemand uit het lokale bestuur, vanwege openbaar dronkenschap en het vergokken van andermans geld. Otto negeert de juiste datum van een pasar malam en hij weigert een. Offermaal te geven. Volgens de lokale bevolking zullen er waarschuwingen uit de geeestenwereld komen voor Otto. Hij gelooft er echter helemaal niet in. Na de gebeurtenissen is het echter zo dat er een stille kracht ontstaat die Otto achterna zit. Er gebeuren ineens onbeschijfbare gebeurtenissen. Zo komt zijn vrouw in bad ineens onder rood spul te zitten, wat op bloed lijkt en raakt de drank ineens bedroven. Daarnaast is er een tikkend geluid in het huis en horen alle Nederlanders kindergehuil. Otto komt erachter dat Theo een affaire heeft met zijn vrouw en raakt in depressies. Theo ontmoet zijn biologische, maar buitenechtelijk verkregen broer. Ze hebben de overeenkomst dat ze kun biologische vader haten. Leonie gaat met de jongste twee kinderen naar Europa en Doddy trouwt met Addy. Otto neemt ontslag, ondanks de hoeveelheid wat zijn werk altijd voor hem betekend heeft. Otto is verslagen door de stille kracht die veel sterker is dan hij. Otto gaat een teruggetrokken leven leiden met een indische vrouw. In een laatste gesprek erkent Otto van Oudijck de stille kracht.

4          Verhaalanalyse

4.1 Ruimte

• De plaats waar het verhaal zich afspeelt, is de verzonnen plaats Laboewang, aan zij bij Surabaya op Java. Dat was in de tijd dat het verhaal geschreven is deel van Nederlands-Indië. Dat is van belang in het verhaal. De lokale Javaanse cultuur maakt een belangrijk deel van het verhaal uit en vooral hoe de Nederlandse regenten daarmee omgaan.
• Het boek speelt zich af in de moderne tijd van wanneer dit boek is geschreven. Dat zal rond 1900 geweest zijn. Dat kan ik afleiden aan het feit dat Java nog behoort tot Nederlands-Indië. Dat is tegenwoordig al heel lang niet meer zo.

4.2 Personages

• Otto van Oudijck: hij is de hoofdpersoon, we komen in het boek veel van hem te weten, en is een van de belangrijkste personen. Het is dus een rond karakter. De belangrijkste ontwikkeling die van Oudijck doormaakt in het boek is dat hij van helemaal niet geloven, naar het erkennen van de stille kracht. Hij is regent, van middelbare leeftijd maar wel aan de oude kant, hij heeft al oude kinderen en is voor de tweede keer getrouwd. Leonie is de vrouw van Van Oudijck. Zij wordt uitvoerig beschreven wanneer zij in bad gaat door de schrijver. In de tijd van uitgeven werd het zelfs gezien als pornografie. Ze is de tweede vrouw van Van Oudijck, maar pleegt overspel met zowel de eerdere zoon Theo en de vriend van hun dochter, Addy. In het boek gaat ze terug naar Europa met de twee jongste kinderen, Rene en Ricus, maar zij hebben geen rol in het boek.

4.3 Vertelwijze

• Er is een personaal perspectief, de verteller kruipt in de huid van de hoofdpersoon, Otto van Oudijck. We weten precies wat hij denkt en voelt.
• Het boek heeft geen proloog of epiloog. Het begint met het eerste hoofdstuk en eindigt bij het zevende hoofdstuk. Een hoofdstuk eindigt als er een grote sprong van tijd plaatsvindt. Dat wsa in 1900 gebruikelijk.

4.4 Motieven

• A: Een verhaalmotief: de terugkeer van een gebeurtenis, gevoel, emotie, opvatting, waarneming. Bv. Eenzaamheid, angst, een geur, Een belangrijk verhaalmotief is moeizame liefdesrelaties. De relaties in het boek zijn allemaal ingewikkeld en er vindt veel overspel plaats. Van Oudijck heeft al zijn tweede huwelijk, dus die eerste is ook niet goed afgelopen. Daarnaast is angst een duidelijk verhaalmotief. De angst voor de stille kracht neemt toe.
• Een leidmotief uit het boek is de witte hadji. Deze stond symbool voor de stille kracht. Een hadji is een moslim die de bedevaartstoch naar Mekka heeft volbracht. In het boek is het grotere deel van de lokale cultuur moslim.
• Dit boek stelt de cultuurverschillen tussen Nederland en Nederlands-Indië aan de orde.
• De boodschap is om andere culturen te respecteren, ook als je er niet in gelooft. In het boek gebeuren er nare dingen omdat Otto van Oudijck de lokale cultuur niet respecteert.

4.6 Titelverklaring en verklaring motto

• De stille kracht is het fenomeen dat verantwoordelijk is voor de vreemde gebeurtenissen. Het komt volgens de lokale gemeenschap uit de geestenwereld als gevolg van het niet naleven van lokale culturele, gebruiken. Het boek heeft geen ondertitel of motto.

4.7 Schrijfstijl

• Veel beschrijvingen met bijvoeglijke naamwoorden of juist kort en zakelijk? Geef voorbeelden uit het boek. De schrijver maakt gebruik van lange, symbolische zinnen. Het verhaal begint met een hele beschrijvende tekst van de omgeving. De schrijver maakt gebruik van een hoog poëtisch gehalte en veel bijvoeglijke naamwoorden in zijn taal. Dat is af te leiden naar het dichtersverleden van Couperus. Het is taal die gebruikt wordt in Nederlands-Indië en daarmee niet de meest toegankelijke manier van schrijven.

5: Plaats in de literatuurgeschiedenis

Het boek is geschreven in 1900. Couperus was een van de eerste Nederlanders die een boek schreef in het naturalisme. Ook ‘de stille kracht’ is een naturalistische roman. In een naturalistische roman is de hoofdpersoon vaak nerveus en overgevoelig. In dit boek is het vooral de angst overheersend bij de hoofdpersoon, Otto van Oudijck. Daarnaast is er sprake van ontnuchtering en teleurstelling. Enkele teleurstellingen voor de hoofdpersoon zijn dat zijn vrouw dubbel overspel speelt en dat de stille kracht blijkt te bestaan. De hoofdfiguur wordt bepaald door erfelijkheid, opvoeding en milieu. Daar is in dit boek sprake van, want hij is resident en een persoon die zich laat leiden door zijn achtergrond. Er is ook sprake van een hoog gehalte seksualiteit. De vrouw van de hoofdpersoon ging vreemd met twee mensen tegelijkertijd. Een ander kenmerk van de naturalistische roman is dat er sprake is van een ik- of personale verteller. Daar is in dit boek ook sprake van, zie §4.3. De schrijver heeft geen waardeoordelen. Ondanks zijn hoge stand in de lokale cultuur, heeft Otto van Oudijck geen echte waardeoordelen over mensen in de samenleving. Hij respecteert hun cultuur niet, maar dat heeft niet te maken met machtsverschillen. Hij gelooft er simpelweg niet in. Bij Couperus staat de noodlotsgedachte centraal. "het leven van de mens wordt bepaald door buiten hem staande omstandigheden waar hij geen grip op kan krijgen.” In dit geval houden die buiten hem staande omstandigheden de stille kracht in. De stille kracht is veel sterker dan de personen in het boek en het leven van de personen wordt bepaald totdat de stille kracht overwint.