De rots der struikeling door Boeli van Leeuwen

Titelbeschrijving

Auteur: Boeli van leeuwen

Eventuele ondertiteling: -

Jaar oorspronkelijke uitgave: 1959

Oorspronkelijke taal: Nederlands

Uitgegeven door: E. Querido,

Druk gelezen: 1965

ISBN13: 9789062651191

Achtergrond informatie auteur

Willem Cornelis Jacobus (Boeli) van Leeuwen (Curaçao, 10 oktober 1922 -, 28 november 2007) was een Nederlands-Antilliaanse schrijver en dichter.

Hij was een zoon van Pieter Hendrik van Leeuwen, districtsmeester op Curaçao, daarna gezaghebber van Bonaire en later gezaghebber van de Bovenwindse Eilanden.

Van Leeuwen studeerde rechten in Leiden en promoveerde aan de Universiteit van Amsterdam. Op Curaçao vervulde hij verschillende publieke functies waaronder die van bestuurssecretaris van de Antillen. Na zijn pensionering werkte hij als pro deo advocaat in de probleemwijk Scharloo.

Als schrijver debuteerde hij in 1959 met de roman De rots der struikeling waarvoor hij in 1961 de Vijverbergprijs (nu Ferdinand Bordewijk Prijs) kreeg. Binnen dit werk speelt het leven op Curaçao een belangrijke rol. Dit wordt veelal gekoppeld aan belangrijke Bijbelse thema's rondom schuld, seksualiteit en verantwoordelijkheid. De paradoxen tussen individu en sociale omgeving worden hiermee uitgedrukt.

In 2007 ontving Van Leeuwen op zijn 85ste verjaardag een ‘oeuvregeld’ van het Nederlandse Fonds voor de Letteren, dat formeel werd overhandigd ten paleize van de Gouverneur van de Nederlandse Antillen, Curaçao. Bij die gelegenheid hielden letterkundige Aart Broek, uitgever Franc Knipscheer, schrijver Tommy Wieringa en Sylvia Dornseiffer, directeur van het Fonds voor de Letteren, lezingen over Van Leeuwens leven en werk.

Andere werken

1947 - Tempels en woestijnen

1947 - De Mensenzoon

1959 - De rots der struikeling

1962 - Een vreemdeling op aarde

1966 - De eerste Adam

1978 - Een vader, een zoon

1985 - Schilden van leem

1988 - Het teken van Jona

1990 - Geniale anarchie

Leeservaring

Al te spannend was het verhaal niet, omdat de gebeurtenissen niet zo bekend zijn en de interesse voor de Antillen lager ligt dan die voor eigen land. De manier waarop Boeli schrijft is niet het spannendst, maar er wordt duidelijk gemaakt wat bedoeld wordt. De tragische situatie bij de dood van Eddy’s vader was nogal ontroerend. Op 15jarige leeftijd je vader verliezen is inderdaad een zware shock. Het verhaal gaat over de oorlog en andere serieuze gebeurtenissen. Dus humoristisch was het absoluut niet. Het verhaal was niet vreemd, omdat het steeds om realistische gebeurtenissen gaat. De situatie is duidelijk beschreven, waardoor handelingen aanneembaar waren. Diepzinning zijn de poetische uitspraken en gedachten van Eddy. Het brengt bewustzijn tot zich en de drang om na te denken over het leven wordt sterker. Het verhaal is nogal begrijpelijk, omdat soms een zodanige stijl wordt gebruikt, dat er aan meerdere mogelijkheden wordt gedacht.

Herkenning

De onderdrukte situatie tijdens de oorlog (gevangenschap en vluchten) lieten gedachten oplaaien over de revolutie jaren in Suriname.

Analyse

Eddy Lejeune, de hoofdpersoon van de roman, is de archetypische buitenstaander. Hij wordt in 1918 geboren als achtste kind van een plantagehouder op Curaçao. Als hij vijftien is overlijdt zijn vader, verwoest door de drank. Vanwege een verliefdheid op een meisje 'uit een andere stand' stuurt zijn familie Eddy naar Nederland, met de bedoeling hem 'om te toveren tot een oppassende Nederlandse jongen.' 

Per boot belandt hij allereerst in Antwerpen, waar het net kermis is. "Ik drink biertjes en slenter in de menigte; ik ben gelukkig want ik ben alleen, maar niet eenzaam. Ik hoor erbij, maar ik heb er niets mee te maken. Ik kan doen en laten wat ik wil, maar ik wil niets doen of laten." Hij gaat in Nederland studeren, zoekt zijn heil in drank en hoeren. Aan het eind van de oorlog komt hij in een kamp terecht. In indringende, surrealistische beelden schetst hij hoe de wereld in brand staat. De oorlog zal zijn wereldbeeld voorgoed bepalen. Hij is verbijsterd, vol razernij, vol 'wanhoop om het bestaan'. Hij is zijn onschuld verloren, de oorlog heeft zijn 'ziel verschroeid'. "Een broeder der jakhalzen ben ik geworden,/en een metgezel der struisvogels,"citeert hij Job. 

Ontgoocheld keert hij terug naar Zuid-Amerika, waar hij, met een onbetrouwbare compagnon, naar diamanten gaat zoeken in de binnenlanden van Venezuela ('twee avonturiers op zoek naar el dorado'). Eddy moet die zoektocht met de dood bekopen. Maar voor het zover is keert hij nog één keer terug naar zijn geboorte-eiland, waar hij in het kamp zijn medegevangenen in lyrische taal over heeft verteld. 

Dan beseft hij dat hij misschien wel thuis hoort in dat paradijs - hij houdt een loflied op de natuur, op de negers, op de luilak -, maar dat hij er nooit meer zal kunnen leven. Het eiland is te klein voor hem. Het theater van het leven met zijn verstikkende sociale controle beklemt hem: "We zijn nimmer onszelf, maar wat we verondersteld worden te zijn." "En hoewel we allemaal weten dat onze rollen geen realiteit inhouden, gaan we toch allemaal zo in onze handelingen op, dat we karikaturen van onze persoonlijkheid worden. Als laatste redding grijpen we dan maar naar de zelfspot en de lasterpraat."

Verhaalfiguren

Identificatie

 In mijn nabije omgeving zijn er ook witte Curaçaoënaars die zich ontheemd voelen in de zwarte samenleving van het eiland, maar er toch altijd weer terugkeren.

De ruimte

Het verhaal speelt zich eerst af op een plantage in Curaçao, daarna in Nederland, later in een diamanten mijn in Venezuela, en ten slotte weer op Curaçao.

Historische tijd

Wanneer hij in Nederland is, is de eerste wereld oorlog gaande. Het begon op 8 juli 1914. Aan het eind is Eddy in een kamp.

De vertelde tijd

Jaren na 1918 (zijn geboorte). Totdat hij terug keert naar zijn geboorte eiland Curaçao.

Thema

Gevolgen eerste wereld oorlog

Het geloof in het leven is Eddy ontnomen tijdens het meemaken van de eerste wereld oorlog. Hij zit de wereld anders en raakt gedesillusioneerd.

Motieven

Verliefdheid

Omdat hij verliefd raakt op Curaçao moet hij naar Nederland. Het leven daar bepaald zijn toekomst.

Drank en hoeren

Door de drank en hoeren die hij zijn eigen maakt, verliest hij zijn perspectief en zijn leven verandert in bestaan waar eigen waarde en zelfvertrouwen ontbreken.

Titelverklaring

Een rots der struikeling duidt op een obstakel in het leven, die het verdere verloop zodanig aanpast, dat het een struikeling (mislukking) genoemd moet worden. De rots is de eerste wereld oorlog.

Maatschappijkritiek

Veel nare toestanden die gepaard gingen met de oorlog zijn beschreven in het boek. De situatie in de kamp, het vluchten en schuilen waren allemaal gebeurtenissen die niet goed te spreken zijn. Dit hoefde natuurlijk niet zo te zijn in een andere tijd.