De nakomer door Maarten 't Hart

1. Primaire gegevens van het boek

Ik heb het boek De nakomer gelezen. Het boek is geschreven door Maarten ’t Hart, een schrijver die meerdere Nederlandse boeken op zijn naam heeft staan.

Het boek is uitgegeven door de Arbeiderspers te Amsterdam. De eerste druk van het boek was in augustus 1996. Ik heb de derde druk gelezen, uit oktober 1996.

Het boek telt 281 bladzijden en heeft geen motto’s of opdrachten. De nakomer is een Nederlandse roman.

Het boek bestaat uit drie delen, elk met een eigen titel. Deel 1, Roemer, bestaat uit 10 hoofdstukken. De nettenboetster, deel 2, is opgedeeld in 13 hoofdstukken en het laatste deel, De beschuldiging, bevat 12 hoofdstukken.

Er is in het boek één echte hoofdpersoon, Roemer Simon Minderhout. Hij is niet aardig, niet hartelijk, niet beminnelijk, zoals zijn vader, maar onverschillig, ongenaakbaar, onaantastbaar en in zichzelf besloten, maar toch, als het er op aankwam, één en al grootmoedigheid. Roemer, zoals zijn vader hem noemde en Simon zoals hij door zijn moeder werd genoemd, heeft een goede relatie met zijn moeder, Neletta, en een hele sterke band met zijn vader, Jacob. Jacob, die overigens veel jonger was dan Neletta ( blz. 10 ), werd een tikje excentriek gevonden in Groningen ( blz. 11 ). Hij kwam uit een goed gezin, zijn vader was dokter en zijn broer Herbert studeerde voor apotheker.
Neletta trouwde een jaar na de dood van haar eerste man met Jacob Minderhout. Ze was toen 46 en bevond zich helemaal niet in de positie om te hertrouwen. Ze had 3 kinderen te verzorgen, maar viel voor de charmes van Jacob.

In de roman is sprake van de alwetende verteller die terugblikt op een aantal episodes uit het leven van de hoofdpersoon. Het boek is geschreven in de onvoltooid verleden tijd. Voorbeeld: Neletta Minderhout schoof het gordijn open en zag dat het die nacht gesneeuwd had ( blz. 9, r. 1-2 ).

Ik heb het boek binnen twee weken uitgelezen. Daarbij heb ik op school in de lessen en tussenuren gelezen, maar ook veel ’s avonds in mijn bed. Op zaterdag 14 oktober heb ik het boek uitgelezen. Op diezelfde dag ben ik aan het verslag begonnen. Ik heb het verdeeld over zaterdag- en zondagmiddag en maandagavond.

2. Verantwoording van de keuze

In de bibliotheek kon ik maar één heel dun boekje van Hella Haasse vinden. Ik heb dat boekje geleend en begon erin te lezen. Na de eerste bladzijde bleek al dat dit niet mijn type boek was. De eerste bladzijde ging alleen maar over hoeveel blaadjes de boom in de tuin had en hoeveel wolken er wel niet in de lucht waren.
Toen vertelde mijn moeder dat ze nog wel een aantal geschikte boeken in de kast had. Ze heeft daarvan een lijstje gemaakt en ik heb aan u gevraagd welke het leukste was. U noemde er een aantal en zo ben ik begonnen in De nakomer van Maarten ’t Hart, een schrijver waar ik overigens nog nooit een boek van had gelezen.

3. Verwachtingen vooraf

Vooraf leek het mij een saai boek, vooral omdat er onder de titel stond dat het een roman was. Ik had nog nooit een roman gelezen en dacht dat zo’n boek allen maar over liefde en kastelen ging. Ook de achterkant sprak mij niet bijzonder aan. Het boek werd beschreven als een menselijk drama op het breukvlak van waarheid en leugen, van oorlog en vrede, van religie en vertwijfeling. Toen ik dat las had ik zoiets van: tsja, nou ik zal er maar in beginnen anders moet ik weer een ander boek zoeken.

4. Eerste reactie achteraf

Spannend - een beetje
Meeslepend - erg
Ontroerend - een beetje
Grappig - niet
Realistisch - erg
Fantasierijk - een beetje
Interessant - een beetje
Origineel - erg
Goed te begrijpen - erg

Het boek vind ik alleen bij sommige stukken spannend, bij sommige delen wil ik dan gewoon doorlezen, ook al vallen mijn ogen er bijna bij dicht. Ik had dat bijvoorbeeld toen Simon in Schiedam die jongens achtervolgde ( blz. 169-171 ).
Het boek is erg meeslepend vooral omdat het zo realistisch is. De gevoelens worden goed en duidelijk beschreven. Bijvoorbeeld toen Simon de televisie show van Cynthia Winter bekeek ( blz. 219-227 ).
Ontroerend vond ik het boek toch ook wel. Het is op een manier geschreven dat je toch wel erg meeleeft. Niet zo dat je bij elke droevige gebeurtenis gaat huilen, daarom heb ik een beetje ingevuld.
Grappig vind ik het boek in weinig opzichten. Misschien de manier waar Simon met vrouwen omgaat, ( blz. 68 ) maar verder niet.
Het verhaal is zeer realistisch, zie meeslepend.
Fantasierijk vind ik het totaal niet omdat het allemaal echt gebeurd zou kunnen zijn. Het is een ‘echt’ boek.
Interessant vind ik het wel, waarom weet ik niet.
Het verhaal is zeker origineel omdat het uit zoveel soorten bestaat.
Goed te begrijpen vind ik het boek een beetje. Veel moeilijke woorden worden gebruikt zoals ‘convictiën’ ( overtuigingen ), ‘conspiratief’ ( samenzweerderig ) en ‘soigneuselijk’ ( zorgvuldig ). Ook wordt er veel geciteerd uit allerlei boeken, waaronder de Bijbel.

5. Samenvatting

Deel 1: Roemer
Ruim een jaar nadat Neletta weduwe was geworden, had de Groningse gemeenteambtenaar Jacob Minderhout haar midden op straat, op een nogal excentrieke manier, ten huwelijk gevraagd. Op zesenveertig jarige leeftijd raakte Neletta tot haar ontsteltenis weer zwanger en beviel in de voorzomer van 1914 van een tweeling. Het eerste jongetje werd dood geboren en het tweede kreeg de namen Roemer Simon. Op een dag reed Neletta’s jongste dochter Bep, die overigens niet helemaal spoorde, Simon met kinderwagen en al het water in. Ze werden gered door het geblaf van Prins, het hondje dat van jongs af aan, altijd bij Simon in de wieg kroop.
In 1918 verhuisden ze naar Anloo, omdat Jacob daar aangesteld was als gemeentesecretaris. Roemer, zoals Simon door zijn vader werd genoemd, ging daar naar school en kreeg een vriendje, Coenraad Galema. Die stierf in 1922 omdat hij een restje landbouwgif uit een bierflesje op de hooizolder had opgedronken. Simon was erbij, maar rouwde er niet erg om.
Simon groeide verder en ging naar het Stedelijk Gymnasium in Assen. Hij fietste daar altijd heen via het Ballooërveld. Op dat Ballooërveld kreeg hij van Sieberig Quanjer, een meisje van school, zijn eerste zoen. Hij hield er een knagend gevoel aan over waarvan hij zelden zou loskomen.
Op kosten van de broer van Jacob, Herbert, mocht Simon na zijn school pharmacie gaan studeren in Leiden. Herbert zou graag zien dat Simon zijn apotheek zou overnemen. Simon, wel geïnteresseerd in pharmacie, zag liever dat hij wijsbegeerte mocht studeren. Dit deed hij dan ook, maar naast zijn studie pharmacie. Via een studievriend kwam hij in contact met het winkelmeisje Ditta Krouwel. Ze vielen voor elkaar, maar Ditta verbrak de relatie omdat Simon niet over verloven of trouwen wilde praten.

Deel 2: De nettenboetster
Simon Minderhout was inmiddels apotheker in Maassluis. Zijn moeder was overleden, zijn vader kwam af en toe bij hem logeren. Op 10 mei 1940 zag Simon de eerste Duitse parachutisten landen. Hij wilde wat tegen ‘de Moffen’ doen en organiseerde een logger die met opvarenden naar Engeland kon. Deze logger haalde het niet en werd tot zinken gebracht. Hij wilde andere dingen in het verzet doen, maar werd niet geaccepteerd. Men vond dat hij boven het gewone volk stond, hij praatte anders en liet ‘Moffen’ in zijn huis binnen. Dit was echter een Duitser die hij tegen was gekomen op een concert van Medelssohn. Met hem kon hij zijn passie delen, klassieke muziek.
Toen hij ’s winters schaatste kwam hij een meisje tegen. Hillegonda noemde ze zichzelf. Ze vroeg hem om wat medicijnen, en Simon nam haar mee naar zijn huis, boven de apotheek. Terwijl Simon het medicijn maakte speelde zij op de piano. Ze zong daarbij een Zweeds liedje met melodie die Simon nog zijn leven zou achtervolgen. Nog een aantal keer kwam Hillegonda wat medicijnen halen, maar ze wilde niks zeggen over voor wie het was. Simon vermoedde dat ze in het verzet zat, maar was er niet zeker van.
Om dit uit te zoeken volgt hij haar en haar vrienden. Het blijkt dat ze in Schiedam woont en er, met een groep jongens, vreemde praktijken op na houdt. Eén keer, eind augustus 1943, vraagt ze of ze bij Simon de nacht kan doorbrengen.
Die nacht deelden ze het bed met elkaar. Simon ging weleens naar de kerk in Schiedam. Op 27 augustus 1944 kwam hij daar twee jongens tegen, die hij had gezien met Hillegonda. Simon volgde hen. Kris kras door Schiedam. Toen ze merkten dat hij hen volgden sloegen ze hem in elkaar. Simon bleef bewusteloos achter.

Deel 3: De beschuldiging
Het boek heeft een tijdssprong gemaakt. Simon is nu tachtig jaar. Als het donker is en Simon z’n dagelijkse wandelingetje naar de kop van de haven maakt, wordt hij ingesloten door een groep motorrijders. Eén van hen, een jonge knul, wil fl 10.000,- van hem hebben, anders zou hij iets bekend maken over de oorlog. Simon wist dat hij niets gedaan wat ook maar enigszins tegen hem kon worden gebruikt en zei tegen die knul dat hij alles bekend mocht maken wat hij wist. Simon voelde zich niet prettig, maar een naderende politieauto bracht redding. Hij kon niets vertellen over hoe de jongen eruit zag, maar hij had zijn kentekenbewijs onthouden.
Een aantal weken later maakte zijn Turkse schoonmaakster hem erop attent dat er wat in de Havenloods stond. Simon M. werd beschuldigd van verraad. Het bericht trof hem diep. Hij kreeg weer last van zijn hartritmestoornissen. Nog meer kreeg hij last toen enkele dagen later er een paginagroot artikel in het Rotterdams Dagblad stond, met foto. Hij besloot voor een onbepaalde tijd onder te duiken voor de media die dagelijks bij hem aan de deur kwam. In Maassluis kon hij ook niet meer normaal over straat.
Simon belde Alexander Goudveyl. Hij kreeg echter Aäron Oberstein aan de lijn, die op de bungalow van zijn afwezige dochter en schoonzoon paste. Midden in de nacht ging hij naar de gepensioneerde dirigent. Met hem besprak hij alles wat er de afgelopen weken was gebeurd. Aäron wist niet wie hij moest geloven, maar gaf Simon het voordeel van de twijfel. Op een vrijdagavond keken ze naar de talkshow van Cynhia Winter. Zij had vier vrouwen gevonden die wel wat te vertellen hadden over Simon Minderhout. Zo kwamen Sieberig Quanjer en Ditta Krouwel aan het woord. Die nacht kon hij niet slapen. Eigenlijk wilde hij al dood zijn, maar Aäron hielp hem door zware momenten heen.
Op een zekere dag maakten Simon en Aäron een wandeling door de buurt. Plotseling verscheen er een jonge vrouw voor hun neus. Het was freelance journaliste Wendela Tervuuren. Ze maakte een solide indruk en Simon besloot aan haar het hele verhaal te vertellen. Op het verzoek van Simon reden ze naar Anloo en het Ballooërveld om herinneringen op te halen.
Aäron was een nieuwsfreak. Altijd wilde hij het nieuws zien en Simon keek dan altijd mee. Zo ook die avond dat er werd medegedeeld over een ernstig motorongeluk. Simon schrok op omdat hij op de televisie het kentekengetal van die motor zag. Het was hetzelfde als van die knul die hem had geprobeerd te chanteren. Met de hulp van Aäron die naar het ziekenhuis belde om de naam van de gewonde motorrijder te weten te komen, kwam Simon erachter dat het familie was van Hillegonda. Simon besloot Hillegonda te gaan zoeken. Het bleek dat ze in een flat in Schiedam woonde en dat ze haar mond voorbij had gepraat op een verjaardag. Haar kleinzoon had dat gehoord en was naar Simon gegaan om hem te chanteren. Hillegonda was ervan overtuigd dat Simon hun verzetsgroep had verraden, omdat zij met iemand anders getrouwd was. Ook bleek dat ze geen Hillegonda heette maar Hilde. Op weg terug naar huis meende Simon zijn vader te zien in een etalageruit.
Mijn samenvatting heb ik uit de uittrekselboekjes in de Mediatheek gehaald. Ik heb het niet letterlijk overgenomen, want dat werd veel te veel, maar grotendeels zelf gemaakt, omdat ik tijdens het lezen aantekeningen heb gemaakt.

- Er gebeuren veel belangrijke dingen in het verhaal. Het is moeilijk om de allerbelangrijkste eruit te halen. Belangrijk is bijvoorbeeld dat hij sinds hij geboren wordt al met de dood geconfronteerd wordt. Zijn broertje wordt dood geboren. In zijn jeugd overlijdt zijn vriendje, Coenraad Galema. Neletta zegt dan al: ‘Eerst al zijn broertje en nu zijn vriendje…’ ( blz. 40 ).
- Ook belangrijk is zijn eerste echte contact met een meisje. De zoen met Sieberig Quanjer op het Ballooërvelt ( blz. 56 ). Die zou Simon zijn leven lang niet meer vergeten en elke keer aan terugdenken als hij op een meisje of vrouw verliefd was.
- Ook iets om niet te vergeten is de eerste ontmoeting met Hillegonda ( Hilde ) aan het ijs. Ze ging toen met hem mee naar huis om medicijnen te halen en speelde toen dat Zweedse liedje dat Simon vijftig jaar later zich nog wist te herinneren.
- Het einde van het boek begon eigenlijk toen hij door die groep motorrijders werd ingesloten. Vanaf toen werd hij geconfronteerd met zijn verleden en daar gaat het hele einde over.

Simon Minderhout is ongetwijfeld de belangrijkste persoon in het boek. Hij is ook de hoofdpersoon dus. Naast hem speelt zijn vader een grote rol. Van hem heeft Simon in de loop van zijn leven een hoop geleerd en overgenomen, vooral een aantal spreuken. ‘Lef en laf schelen maar één letter’, zei zijn vader altijd. Daar dacht Simon nog weleens aan als hij in kritieke situaties verkeerde.
Hillegonda komt pas later in het boek voor. Je zou kunnen zeggen dat de eerste helft over Jacob en Simon gaat en de tweede over Simon en Hillegonda.

Het thema van dit boek is het apart-zijn. ’t Hart laat in de Nakomer duidelijk zien dat hij aan de kant van de ‘buitenbeentjes’ staat. Zeker niet aan de kant van de ‘meelopers’. De hoofdpersoon kiest ervoor om buitenspel te staan. Ik heb een stukje over Maarten ’t Hart gelezen en ik vind dat Simon Minderhout heel erg op hem lijkt.
Met De nakomer voert ’t Hart op een wel zeer subtiele manier een pleidooi voor het apart-zijn. Het thema heeft totaal niets te maken met wat ik eerst dacht van een roman, rijkdom en kastelen

Het boek begint met een huiselijke situatie met Jacob en Neletta. Neletta heeft buikpijn en wil naar een dokter. Later blijkt datze zwanger is. Daartussen komt een flashback over hoe Jacob Neletta ten huwelijk heeft gevraagd en dat hij daarom hij excentriek wordt gevonden in Groningen.
Het boek eindigt met dat Simon Hillegonda een bezoek heeft gebracht in Schiedam in de late jaren van zijn leven. Na dit bezoek loopt hij naar huis en belandt in een groep majorettes. Plotseling meent hij dan zijn vader in een etalageruit te zien.

6. Analyseopdracht

Ik doe analyseopdracht 2: Tijd. Hiervoor heb ik gekozen omdat ’t Hart veel met jaartallen werkt en ik die allemaal opgeschreven heb tijdens het lezen.

Begin
Ong. 1911 1913 1914 1918 1922 1923 1926 1929 >tijdssprong<
¦____¦ ¦_____¦_____¦_____¦_____¦_____¦_____¦
¦________¦
belangrijke flashback

1940 1942 1942 1943 1943 1944 1944 >>>Grote tijdssprong<<<
¦______¦_____¦_____¦_____¦_____¦_____¦

In dat jaar Paar weken later Enkele dagen later Direct daarna Enkele dagen later Vrijdagmiddag
¦________¦___________¦________¦________¦_________¦
Het boek eindigte ongeveer in 1995 omdat Simon ongeveer tachtig zou worden.
In Medias Res

Man van Neletta doodgegaan --- 1 jaar --- hertrouwd met Jacob.

Ong. september 1913 Neletta ( 46 ) raakt zwanger van Jacob. ( blz. 9 )

Voorzomer 1914 Geboorte Roemer Simon Minderhout. ( blz. 18 )

1918 Benoeming van Jacob tot gemeentesecretaris van Anloo. ( blz. 28 )

Najaar 1922 Coenraad Galema, vriendje van Simon, sterft aan een slokje landbouwgif. ( blz 37-38 )

1923 Jacob, Neletta en Simon verhuizen naar leegstaande pastorie. ( blz. 41 )

Winter 1926 Simon ( 12 ) krijt een ingeving; God bestaat niet.
( blz. 42 )

Niet lang daarna Sieberig Quanjer zoent Simon ( blz. 56 ).

September 1929 Oom Herbert brengt een bezoek aan de familie Minderhout en stelt voor om Simon te laten studeren. ( blz. 60 )

Kort daarna Prins, de trouwe hond van Simon, sterft( blz. 62 ).

10 mei 1940 Simon ziet Duitse parachutisten landen. ( blz. 97 )

14 mei 1940 Simon heeft een logger geregeld om mensen naar Engeland te smokkelen. Overtocht mislukt. ( blz. 100 )

Januari 1942 Simon ontmoet Hillegonda tijdens het schaatsen.
( blz. 122 )

Eind december 1942 Hillegonda heeft Simon gevraagd om het distriebutie kantoor Sursum Corda te laten zien. ( blz. 136 )

18 maart 1943 Simon helpt Duitsers met verplegen van gewonden. Dit wordt erg ongewoon gevonden. ( blz. 141-142 )

Eind augustus 1943 Hillegonda brengt de nacht door bij Simon. Ze vrijen die nacht. ( blz. 150-151 )

Zomer 1944 Simon volgt de jongen, in Schiedam, die hij samen met Hillegonda heeft gezien. ( blz. 160 )

27 augustus 1944 Simon achtervolgt de groep jongens door Schiedam. Daarna wordt hij in elkaar geslagen. ( blz. 169-171 )

Een hele tijd overgeslagen. Simon is inmiddels tachtig jaar oud.

In dat jaar Simon wordt ingesloten door een groep motorrijders en wordt gechanteerd. ( blz. 178-182 )

Paar weken later Simon wordt geconfronteerd met een klein artikeltje in de Havenloods. ( blz. 184-185 )

Enkele dagen later Er wordt een paginagroot artikel geplaatst in het Rotterdams Dagblad. ( blz. 190 )

Vrijwel direct daarna Simon besluit onder te duiken. ’s Morgens komt hij aan bij een jeugdvriend, Aäron. ( blz. 200 )

Enkele dagen later Wendela Tervuuren, freelance journaliste staat op de stoep om het echte verhaal te krijgen. ( blz. 218 )

Vrijdagmiddag Aäron en Simon kijken de talkshow van Cynthia Winter. ( blz. 219 )

Een paar dagen later Simon herkent bij het nieuws de kentekenplaat van een motor die hem bedreigd heeft. ( blz. 257 )

Kort daarop Simon bezoekt Hillegonda in Schiedam. Ze praten het allemaal uit. ( blz. 270-280 )

Op de terugweg naar huis Simon ziet zijn vader in een etalageruit. ( blz. 281 )

Het boek eindigt met een open einde.

De begrippen die je hierboven niet begrijpt staan op de volgende
pagina uitgelegd.
De vertelde tijd is de totale hoeveelheid tijd die alle beschreven gebeurtenissen in beslag nemen. De vertelde tijd in dit verhaal is ongeveer tachtig jaar, misschien iets meer. Het verhaal begint met de buikkrampen van Neletta, de moeder van Simon, omdat ze zwanger is en eindigt aan het einde van het leven van Simon. Dat staat nergens beschreven, maar hij praat zelf over de jaren die hij van de Heere kado krijgt.
De verteltijd zal een uur of vier/vijf zijn. Dat weet ik niet precies. Het is alleen even om het verschil aan te geven.
Het verhaal staat in chronologische volgorde beschreven. Het boek begint met de geboorte en de jeugd van Simon, waarin Simon naar school en studeren gaat en eindigt als Simon alles heeft rechtgezet van alle misverstanden die in de loop der tijd waren ontstaan. Daartussen heeft hij de apotheek van ‘Oom Herbert’ overgenomen en ontmoet hij een aantal vrouwen waarmee hij zijn leven zou willen delen. Tussen de verhaallijnen door wordt een aantal keer gebruik gemaakt van een flashback. Dat is een Engels woord en het wil zeggen dat je even een periode terugkijkt op je leven. De lezer kan hierdoor het verhaal beter begrijpen. In het begin van het boek wordt al teruggekeken op hoe Jacob Neletta ten huwelijk heeft gevraagd. Hij bleef een hele tijd maar midden op straat smeken of zij hem wilde trouwen ( blz. 10-12 ).
Het begin in dit boek wordt in medias res genoemd. Je begint midden in een verhaal en kent de personen nog niet. Door een aantal flashbacks wordt hun leven duidelijker.
Het einde is open. Het geeft te raden wat er met Simon en Hillegonda gebeurt en dat Simon zijn vader in een etalageruit zag was een spannend einde in vier regels. Opeens nog even spanning erin brengen en toen was het verhaal afgelopen.

7. Reflectieopdracht

A. Wat mij het meeste bijblijft? Het zal mij wel bij moeten blijven want ik moet het op mijn examen weer vertellen. Als ik denk aan Simon denk ik aan uren dwalen over het Ballooërveld en z’n onhandige omgangsgewoontes met meisjes/vrouwen. Als ik aan Jacob denk, denk ik aan zijn filosofische uitspraken, bijvoorbeeld, Lef en laf schelen maar één letter’. Hillegonda doet mij denken aan haar lach. Elke keer als Hillegonda weer in het stuk tevoorschijn kwam werd er wel geschreven over haar betoverende lach.

B. De reden waarom ik analyseopdracht 2, Tijd, heb gekozen heb ik al verteld. Maarten ’t Hart werkte veel met jaartallen en die had ik tijdens het lezen allemaal opgeschreven. Eigenlijk ook omdat ik die opdracht er makkelijk vond uitzien, het bleek toch nog wel veel werk, en de opdracht sloot goed aan op het boek. Over het klimaat wordt bijvoorbeeld weinig gezegd in het verhaal.

C. Ik zal zeker wat veranderen in mijn werkwijze. Ik zal mijn boek eerder kiezen en eerder beginnen met lezen en uitwerken. Ik zal aantekeningen blijven maken tijdens het lezen omdat die heel erg van pas komen tijdens het maken van bepaalde opdrachten.

D. Het boek zou ik zeker aanraden. De titel klinkt niet erg leuk maar dat is het boek des te meer. Ik heb het boek met plezier gelezen en zal kijken of ik volgende keer weer een boek van Maarten ’t Hart kan krijgen.