De meid door Herman Heijermans

Zakelijke gegevens

Auteur: Herman Heijermans
Titel: De meid (komedie van haat in twee bedrijven), 1905

Eerste reactie

Ik heb eigenlijk nog nooit een toneelstuk gelezen, en daar had ik ook niet echt behoefte aan, en toen ik zag dat het uit 1905 kwam, leek het me helemáál niks. Ik hou namelijk niet zo van ouderwets geschreven verhalen, omdat ik er meestal maar weinig van snap. Toch ben ik aan het stuk begonnen, en ik moet zeggen: het viel me alles mee. Ondanks het ouderwetse taalgebruik, bleef het verhaal te begrijpen. Het verhaal was nog best interessant ook, en ik kon me goed inleven in de personages, ook al is het in een heel andere tijd geschreven. Ik heb geen spijt gehad van het lezen van dit toneelstuk.

Samenvatting

Eerste bedrijf
Het stuk speelt zich af in een stad, in een kamer op een bovenverdieping. Dat is te merken doordat men met een trap naar beneden moet om bij de straat te komen. Het begint met hoe de dienstbode, Annemie, uitgebreid zit te eten in de eetkamer, met haar hond in een kooi. Bettina, de tante van “de heer de huizes” (Cor de Pauw), staat voor de deur. Ze heeft meteen ruzie met Annemie, omdat Bettina vindt dat ze zich niet behoorlijk gedraagt. Als Stans, de vrouw van Cor, er is, klaagt Bettina tegen haar over de meid. Stans zegt dat ze haar dadelijk wel op de kop zal geven, en neemt het voor Annemie op. Bettina en Stans mogen elkaar niet zo en hebben een beetje onenigheid gehad, en elkaar daarom niet meer gezien sinds Cor vier maanden geleden op zakenreis vertrok, maar ze leggen het weer bij.

Als Bettina weg is, blijkt dat Stans Annemie om de één of andere reden helemaal niks kan maken. Het is alsof Stans bang voor haar is. Als Annemie weg wil gaan, haalt Stans haar over om te blijven door haar 60 gulden “voor haar verjaardag” te geven, en de pantoffels die tante Bettina aan Stans heeft gegeven. Die avond gaat Stans Cor van het station halen, en daarna met hem uit eten. Annemie heeft haar neef Dirk met zijn vrouw en zijn dochtertje uitgenodigd. Ze eten en drinken uit de voorraad van de familie De Pauw.

Als de visite vraagt hoe het komt dat het op eens zo goed gaat met Annemie, laat ze merken dat het is omdat ze iets over Stans weet. Wat dat precies is, houdt ze geheim. Annemie opent het schrijfbureau van Cor, met dezelfde sleutel als haar koffer die er ook op past, om er een sigaar uit te halen voor Dirk. Dan komt Cor binnen en vraagt wat er aan de hand is. De visite zegt Cor gedag en vertrekt. Even later vraagt Cor aan Stans waarom het bureau open is. Stans verzint snel een smoesje, en leidt hem af.

Tweede bedrijf
Het is ochtend en Stans regelt alles, omdat de meid nog in bed ligt. Als Annemie weer wakker is, vraagt ze waar haar hond is. Meneer heeft hem in de kelder heeft gezet, waardoor hij is overleden. Daar wordt Annemie heel kwaad over. Het was een zwerfhond die Annemie van straat geplukt had. Stans helpt Annemie met het huishouden. Tegen over Cor doet Stans alsof ze het allemaal graag doet. Cor ziet ook aan Stans’ handen dat ze veel in het huishouden gewerkt moet hebben toen hij weg was, en Stans zegt dat dat is omdat “ze zich gebeterd heeft”. Als Cor er achter komt dat Annemie haar pantoffels draagt, doet Stans net alsof het niet zo erg is. Stans vraagt Cor of hij de afgelopen maanden is vreemd gegaan. Hij zegt van niet. Met Bettina praat Cor over Stans’ ongewone gedrag, maar die weet er niet veel meer van.

Cor komt er achter dat Stans 60 gulden fooi gegeven heeft aan Annemie, maar als hij aan Stans vraagt hoeveel het was, zegt ze dat het maar 5 gulden was. Cor weet dat Annemie Stans ergens mee chanteert, en omdat Stans het niet verteld wordt hij wordt zo kwaad dat hij haar aanvliegt. Dan bekent ze het: toen Cor op reis was, is ze één keer vreemd gegaan met haar pianoleraar. Ze wilde het hem allemaal bekennen in een brief, maar die besloot ze nooit te versturen. Die brief heeft Annemie gevonden in het bureau, en daar chanteert ze haar mee. Cor wordt heel boos, en Stans smeekt hem om vergiffenis.

Annemie is ontslagen door Cor. Ze heeft haar spullen gepakt, en Cor vraagt haar de brief terug te geven. Ze doet alsof ze van niks weet. Cor dreigt met de politie. Nog geeft ze de brief niet. Hij laat haar kiezen tussen een grote som geld en de politie. Na enig onderhandelen kiest ze toch voor het geld en ze vertrekt. Cor leest de brief, gooit hem in de open haard, en vergeeft Stans.

Mijn mening

Ondanks het ouderwetse taalgebruik kon ik mij goed inleven in zowel het verhaal als de karakters. De spanning in het verhaal is goed opgebouwd: ik ging me zelf ook afvragen wat er nou precies was dat Annemie wist, en hoe erg het was. Ik ergerde me echt heel erg aan die Annemie. Ik vond het heel frustrerend dat Stans haar niet kon ontslaan, terwijl ze zich zo vreselijk gedroeg. Ik ging helemaal mee denken over manieren om van Annemie af te komen. De uiteindelijk gekozen oplossing, was misschien wel de beste. Alleen begrijp ik niet helemaal waarom die man Annemie nou geld gaf voor die brief. Hij zei toch zelf al: “we gaan toch naar het buitenland verhuizen waar niemand ons kent”? Als ik hem was had ik Annemie laten arresteren wegens diefstal.

Zoals ik al bij “eerste reactie” zei: het lezen van dit toneelstuk is me heel erg mee gevallen. Ik weet niet zeker of ik nog een stuk van deze schrijver zou willen lezen, maar als het ergens opgevoerd wordt, ga ik wel kijken!