0: Titelbeschrijving

Titel: De komst van Joachim Stiller
Schrijver: Hubert Lampo
1 e druk: 1958

1: Tekstbeleving

Onderwerp:
Het is een heel moeilijk onderwerp, omdat het over het bovennatuurlijke gaat. De dingen zijn soms verwarrend, omdat het bijvoorbeeld over gespleten persoonlijkheden gaat. Ik vind het wel een heel interessant onderwerp, omdat ik erg geïnteresseerd ben in het bovennatuurlijke en dingen die niet zo logisch verklaard kunnen worden. Doordat ik geïnteresseerd ben in psychologie vond ik de reacties van de personages op de gebeurtenissen erg boeiend.

Gebeurtenissen:
De gebeurtenissen zijn zeker niet alledaags en vaak ook niet aards. Ze zijn vaak niet of moeilijk te verklaren. Dit kan je leuk vinden, maar er zullen zeker ook mensen zijn die het daarom geen leuk boek vinden. Ik vond het wel erg mooi, omdat je zelf verklaringen gaat bedenken en dingen erbij gaat verzinnen. Iedere gebeurtenis is een stukje van de puzzel, om het verhaal op te lossen. Ook ga je het verhaal associëren met Jezus Christus en veel simpele dingen in het boek verwijzen zonder dat je het direct merkt terug naar de bijbel. Bijvoorbeeld:
De boodschapper meneer Engel. In de bijbel gaven engelen ook vaak een boodschap door.
Het weer is ook belangrijk in het verhaal; de zon staat voor een actie van Stiller, de regen verwijst naar rust, dat vind ik heel erg leuk, want dat zijn van die dingen die je meestal niet in een boek opvallen, van die grappige details.

Bouw:
Ik vind dat het verhaal goed is opgebouwd, omdat het helemaal naar de komst van Joachim Stiller toeleeft. Er gebeuren allerlei dingen die steeds duidelijker laten blijken dat er iets bijzonders gaat gebeuren. En doordat het verhaal in de ik – persoon wordt verteld kun je je ook beter in het verhaal inleven en lijkt het net alsof je er zelf ook een beetje bij bent betrokken.

Personages:
Behalve Joachim Stiller (en de zwarte harlekijn) zijn alle personages volkomen normaal en ze reageren ook normaal op de vaak beangstigende dingen die ze meemaken. Joachim Stiller is natuurlijk iets heel anders. Hij is waarschijnlijk een bovennatuurlijk persoon of iemand die is uitverkoren te sterven voor het leven van iemand anders. Het boek wekt vaak de indruk dat hij Jezus Christus zelf is, of in ieder geval iemand die dezelfde opdracht heeft. De zwarte harlekijn is waarschijnlijk een gewoon persoon maar roept iets in Freek op, dat niet natuurlijk is.

Taalgebruik:
Soms is het taalgebruik normaal en makkelijk te lezen. Maar vaak zijn de zinnen erg lang en zijn het moeilijke woorden, die iets moeilijks vertellen. Bijvoorbeeld:
‘Misschien is het een illusie, doch ik houd het niet voor onmogelijk, dat deze bladzijden ééns zouden worden toegevoegd aan een of ander wetenschappelijk dossier, wanneer vroeg of laat de geleerden tot een slotsom komen – de houding van uitzonderlijk verheven geesten met evenveel wijsgerige, poëtische als metafysische sensibiliteit wijst min of meer in die richting - dat er voor de wetenschap nog andere, méér verbijsterende uitersten bestaan dan de gruwelijke processen in helse reactoren of de goochelarijen van een onmenselijke cybernetica, welke ik niet hoger aansla dan de doorprikte rollen van papier, van de charleston tot de Cavalerie Légère, die men in mijn kindertijd in jengelende elektrische cafépiano’s stopte.’ (blz. 52)

2a: Samenvatting

Freek Groenevelt begint in te leiden dat hij iets bijzonders heeft meegemaakt dat zijn hele leven heeft veranderd.
Het echte verhaal begint als hij ziet dat vier mannen de weg aan het openbreken zijn en hem daarna weer dichtmaken, zonder dat ze verder iets veranderen. Freek besluit om er een stukje over te schrijven voor in de krant. Een paar dagen later krijgt de redactie van de krant een brief van wethouder Keldermans waarin het voorval wordt ontkend. Als Freek hem dan gaat bezoeken vertelt de wethouder dat het verhaal wel klopte. Hij vertelt over een complot en over dingen die de laatste tijd gebeuren en die hem angstig maken. Freek begrijpt er niks van en ‘vlucht’ weg.
De volgende dag krijgt Freek een brief uit 1919, geschreven door ene Joachim Stiller, waarin wordt voorspeld dat hij het artikel over de wegwerkzaamheden zal publiceren, maar dat het dan waarschijnlijk al gebeurd is. Hij mag niet twijfelen aan de juistheid van de dingen die vanaf dan gaan gebeuren ook al kunnen ze niet kloppen.
Een paar dagen van tevoren had een vriend van Freek hem een artikel uit het jongerentijdschrift ‘Atomiun’ laten lezen waarin kritiek werd geleverd op Freek en hij denk dat zij de brief hebben geschreven. Hij besluit de redactiesecreatris op te zoeken, dit blijkt een vrouw te zijn, Simone Marijnissen. Het blijkt dat zij ook een brief van Stiller heeft gekregen waarin wordt verteld dat Freek een belangrijke opdracht heeft en dat hij niet belasterd mag worden.
Vlak na het bezoek aan Simone komt Freek Wiebrand Zijlstra tegen, een rare man die vroeger bij hem in de klas heeft gezeten. Wiebrand zoekt een man die in de openbare toiletten tekeningetjes maakt en die volgens hem talent heeft.
In een tweede - hands boekwinkeltje vindt Freek een boek uit de zestiende eeuw, waarvan het voorwerk ontbreekt, over het einde der tijden. Freek is nieuwsgierig en neemt het mee naar huis. Als hij op een avond met vrienden uitgaat komt hij Simone Marijnissen tegen. Ze vertelt hem dat ze weer een brief van Stiller heeft ontvangen. Freek weet nu zeker dat de mensen van ‘Atomium’ hen erin willen laten lopen. Als Freek de bibliothecaris raadpleegt, die tevens ook een vriend van hem is, blijkt dat het boekje is geschreven door Joachim Stiller. Hij vertelt hem dat Stiller schrijft alsof het hem aan persoonlijkheid ontbreekt, dat iemand die helemaal niet bestaat brieven op die manier zou schrijven.
Dezelfde dag komt Simone hem opzoeken en vertelt dat Stiller haar gebeld heeft, hij heeft haar verteld dat ze Freek niet mag laten gaan. Door dit telefoontje heeft ze haar verloving verbroken. Samen gaan ze naar professor Schoenmakers, die hen vertelt dat de brief inderdaad uit 1919 komt en dat Stiller juist een heel sterke persoonlijkheid heeft. Als Simone die avond bij Freek blijft slapen horen zij ’s nacht de beiaard spelen, maar het lijkt alsof alleen zij het horen (later in het boek blijkt dat wethouder Keldermans hem ook gehoord heeft).
Dan krijgen ze een telefoontje van Joachim Stiller dat ze niet bang hoeven te zijn en dat hij ze ooit van alle vrees zal bevrijden. Als ze de volgende dag naar een cocktail – party van Wiebrand gaan, omdat hij zijn talent heeft gevonden, pleegt de kunstenaar zelfmoord en noemt voordat hij sterft de naam ‘Stiller’. Als ze met Geert Molijn, een vriend van Freek, proberen het geval Stiller op te lossen, komt deze met het verhaal dat iemand steeds opnieuw geboren zou worden in dezelfde tijd. Bij Stiller zou het ik–bewustzijn zich kunnen hebben gesplitst. Hij zou zijn eigen tijdschelp doorbroken kunnen hebben.
Een paar dagen later wordt overal in de stad het vergaan van de wereld aangekondigd, de dood kan ieder ogenblik komen. Waarschijnlijk houden de geruchten gewoon verband met de komende zonsverduistering. Maar de politie die post moet vatten zodat alles niet uit de hand loopt lijkt ineens van de aardbodem te zijn verdwenen. Als de zonsverduistering voorbij is kan iedereen weer herademen, omdat er niks gebeurd is.
’s Avonds als ze onderweg zijn naar huis zien Freek en Simone een aanplakbiljet van circus Stiller. Na van de schrik bekomen te zijn besluiten ze er gewoon naartoe te gaan. In het circus treedt ook een zwarte harlekijn op. Freek ziet dat het dezelfde man is die hem ook het vergaan van de wereld heeft voorspeld. Hij wordt bang en ziet hem als de engel des doods. Vanaf dat moment voelt Freek zich echt beklemd en besluit naar een psychiater te gaan.
Met behulp van de psychiater herinnert Freek zich weer dat hij in WO II een soldaat bij een bombardement probeerde te redden. Hij herinnert zich ook weer de naam van de soldaat: Joachim Stiller! Als hij thuiskomt blijkt dat Simone zwanger is. Een paar dagen later krijgen ze een brief van Stiller die hem uitnodigt voor een ontmoeting bij de uitgang van het treinstation. Simone en Molijn gaan met Freek mee. Op het station blijkt dat Keldermans ook een brief heeft gekregen met dezelfde boodschap. Zodra Freek Stiller ziet krijgt hij rust en weet dat het goed is. Hij herkent Stiller als de soldaat. Voordat Stiller hen bereikt heeft wordt hij overreden door een legertruck. Het lichaam ligt daarna op het spoor met zijn armen gespreid als een gekruisigde.
Als ze na vier dagen naar het mortuarium gaan, om het lijk een laatste groet te brengen blijkt dat het lijk de vorige dag is verdwenen. Er komt een diepe rust over hen, ze weten dat alles nu voorgoed voorbij is.

2b: Analyse

Titel - en ondertitelverklaring:
Het hele boek draait om de komst van Joachim Stiller. Alle gebeurtenissen in het boek kondigen aan dat er iets gaat gebeuren een vlak voor het einde blijkt dus dat dat de komst van Joachim Stiller is. De angst van Freek voor het bovennatuurlijke wordt langzaam opgelost door de komst van Stiller. Zodra Stiller is verschenen aan hen komen ze tot rust en weten dat alles goed is. Ze kunnen nu weer verdergaan met hun leven. Waarschijnlijk offert Joachim Stiller zichzelf op om Freek, Simone en Keldermans een rustig leven te bezorgen.

Genre:
De komst van Joachim Stiller is een magisch realistische roman.
Magisch realisme: een magische voorstelling, die realistisch is opgebouwd, over bovennatuurlijke verschijnselen.

Idee, thema, motieven:
Freek laat zich normaal niet snel van streek maken, als er dan ineens vreemde dingen gebeuren, zoals vreemde brieven en dingen die hij ziet die daarna door anderen ontkent worden, raakt hij in paniek. Hij gaat dan sneller naar de drank grijpen en hij gaat mensen en dingen wantrouwen. Door de liefde tussen Simone en Freek kan zij hem helpen om weer wat rustiger te worden en te gaan zoeken voor logische verklaringen.

Opbouw, structuur, spanning:
Eerst vertelt Freek wat over zichzelf en daarna begint hij in te leiden dat hem wat bijzonders is overkomen. Daarna begint het verhaal pas echt. Het verhaal is dus in sujet geschreven, want Freek verteld dingen die al gebeurt zijn, je hebt flashbacks en flashforwards. Per hoofdstuk is er eigenlijk maar één belangrijke gebeurtenis, de rest van het hoofdstuk vertelt dingen eromheen. De spanning is ook duidelijk opgebouwd. Eerst gebeuren er wat kleine dingen die niet uitgelegd kunnen worden, maar die door de omvang ervan verwaarloosd worden. Daarna gebeuren er grotere gebeurtenissen die duidelijk maken, dat er meer aan de hand is, dan dat iemand een grap probeert uit te halen of een gestoord persoon. De spanningen worden dan ook de personages wat veel. Dan wordt de komst van Joachim Stiller aangekondigd, hier heeft het hele boek dus eigenlijk om gedraaid. Zodra ze Stiller zien weten de personages dat het goed zit en dat ze niet bang hoeven te zijn. Als Stiller dan wordt overreden, voordat hij de gebeurtenissen kan uitleggen, voelen de personages een diepe leegte van binnen, maar ook een gevoel van bevrijding.

Hoofdpersonen:

Joachim Stiller is de man waar eigenlijk het hele boek om draait. Door de gedachten van Freek Groenevelt ga je eerst denken dat hij gewoon gestoord is en een flauwe grap wil uithalen. Al gauw blijkt dat dit niet het geval is en dat Joachim Stiller iets bovennatuurlijks is. In het boek wordt niet precies beantwoord wie hij nou precies is, maar er wordt een sterk vermoeden gewekt dat hij een soort Messias is, misschien zelfs wel Jezus Christus. In het verhaal blijkt dat hij ook een zestiende eeuwse schrijver is geweest en een Amerikaanse soldaat uit W. O. II. Dit zijn dus aanwijzingen dat hij een paar keer uit de dood is opgestaan, en dus iets bovennatuurlijk is.
Als hij aan het eind van het verhaal overreden wordt, ligt hij met zijn armen gespreid op het spoor, in dezelfde houding, als dat Jezus is gestorven aan het kruis. Hij staat na drie dagen op uit de dood, dit is ook met Christus gebeurd. Ook lijkt het vaak alsof Stiller boven de tijd verheven is. Hij schrijft brieven vanuit het verleden over de toekomst. Volgens Freek heeft hij het uiterlijk van een jood.

Freek Groenevelt is een 37- jarige journalist, voordat hij journalist werd is hij schrijver geweest. Freek is in het begin van het verhaal vrijgezel, maar in de loop van het verhaal verandert dit. Hij woont in Antwerpen, op een zolder. Hij kent zichzelf erg goed en daardoor is hij een rustig persoon. Hij is behoudzuchtig, maar dit komt niet doordat hij weinig levenservaring heeft. Freek wil zijn innerlijke wereld verdedigen tegen slechte invloeden van de buitenwereld. Zijn voornaamste karaktertrek noemt hij zelf zijn neiging tot solidair leven. Ogenschijnlijk is Freek over het algemeen makkelijk van zijn stuk te brengen. Maar erge gebeurtenissen tastten zijn dieper wezen niet aan, tot het ogenblik, dat Joachim Stiller in zijn leven verschijnt. Freek is bloednuchter, door zijn werk heeft hij geleerd om naar de dingen te kijken zoals ze werkelijk zijn. Daardoor houdt hij erg lang vol dat de persoon die hem brieven schrijft gewoon een flauwe grap met hem probeert uit te halen, hij weigert te geloven in het bovennatuurlijke. Maar zodra hij begint te begrijpen, dat de gebeurtenissen niet aards zijn raakt hij psychisch in de problemen. Hij wordt bang voor de dood en de ondergang van de wereld.

Tijd:
Historische tijd:
Het verhaal speelt zich af in de zomer van 1957. De schrijver leefde in deze tijd. Verder heeft het niet echt een reden.
Vertelde Tijd:
Het verhaal begint op 13 juli 1957 en eindigt in het midden van augustus. De verstreken tijd is dus ongeveer een maand.

Perspectief en vertelsituatie:
In het boek is er sprake van een ik – verteller (Freek Groenevelt), waardoor je meer betrokken bent bij het verhaal. De schrijver kent zichzelf heel goed en verteld veel over zijn karakter. Ook vertelt hij vaak wat hij op bepaalde momenten dacht.

Ruimte:
Het verhaal speelt zich af in Antwerpen. Op veel verschillende locaties. Er wordt veel over de stad verteld, dus moet Hubert Lampo veel hebben geweten over deze stad. Er is niet echt een reden waarom het Antwerpen is en geen andere grote stad. Freek woont op een zolder in een renaissancegebouw, dit verwijst na de ‘wedergeboorte’ van Freek na de komst van Joachim Stiller.

Taalgebruik en stijl:
In het taalgebruik van Hubert Lampo zitten veel Vlaamse woorden en uitdrukkingen. Hij gebruikt hele lange zinnen en veel moeilijke woorden, waardoor je je heel goed moet concentreren op het boek om het goed te begrijpen. Als je al een stuk van het boek hebt gelezen kan je sneller zien welke dingen belangrijker zijn en welke dingen je niet echt hoeft te weten, dan kan je daar dus ook een beetje overheen lezen. Hubert Lampo gebruikt ook veel bijvoeglijke naamwoorden, waardoor de zinnen dus ook weer langer en moeilijker worden. Uit het taalgebruik van Hubert Lampo kun je merken dat hij erg slim moet zijn.

Interpretatie:
Ik denk dat de schrijver duidelijk wilde maken dat er meer is dan alleen het aardse, de dingen die we kennen en kunnen verklaren. En dat je niet altijd bang hoeft te zijn voor dingen en gebeurtenissen die je niet kent of kunt verklaren. Hoe moeilijk dat ook vaak is.