De klucht van de meulenaer door G.A. Bredero

Beschrijving:

Motivatie: De bedoeling van deze slotopdracht was het lezen van literatuur uit de 16e, 17e of 18e eeuw. Aangezien dit een boekje was wat aan de eisen voldeed en bovendien door één van de bekendere auteurs geschreven was koos ik dit boekje. Ik verwachtte een vrij onbeschoft boekje waar de primaire levensbehoeften centraal zouden staan. Dit mede door de opmerking van mijn leraar dat het vrij seksistisch was.

Samenvatting: Trijn Jans, een vrouw uit te stad, zoekt een slaapplaats omdat de stadspoort gesloten is. Ze wil echter niet in een vieze herberg vol gespuis slapen dus ze besluit bij een huis aan te bellen. De molenaar Piet doet open en samen met zijn vrouw Aeltje besluit hij dat Trijntje mag overnachten. Als Aeltje dan even weggaat voor wat huishoudelijke klusjes maakt Piet een afspraakje met Trijntje om die avond, als zijn vrouw Aeltje al op bed ligt, een potje te gaan rollebollen bij de molen. Als Piet die avond naar de molen vertrekt besluit Trijntje alles aan Aeltje te vertellen. Hierop besluiten ze de kleding van elkaar aan te trekken. Zo gaat dus Trijntje in de kleding van Aeltje op bed liggen en Aeltje in de kleding van Trijntje naar de molen. Piet gaat bij de molen naar bed met zijn eigen vrouw terwijl hij dat niet door heeft. Als hij klaar is komt hij de knecht Joost tegen en vertelt zijn verhaal over de stoeipartij. Daardoor wordt Joost zo lekker gemaakt dat hij het niet meer kan houden. Piet geeft hem daarom toestemming om ook te gaan rollebollen met Trijntje (= Aeltje) Dan klinkt er van binnen allemaal geschreeuw van Aeltje over hoe erg haar man wel niet is. Piet stuurt Joost onmiddellijk weg en heeft zijn lesje geleerd: ‘Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doet dat ook een ander niet.’

Titelverklaring: Piet, de man die overspel wil plegen met Trijntje is van beroep een molenaar, in Oudnederlands meulenaer. Hij spreekt met Trijntje af bij de molen wat ook het beroep van Piet bevestigt. Verder is het verhaal een klucht, vandaar ‘De klucht van de meulenaer’.

Eerste persoonlijke reactie: Het lezen van het boekje amuseerde mij erg, door het voorkomen van de primaire levensdriften kwam het nogal grof en humoristisch over. Soms was het even moeilijk te volgen maar uiteindelijk viel het reuze mee.

Uitgewerkte persoonlijke reactie: Het onderwerp van het boek is dat overspel erg dom en asociaal is. Ik vind het onderwerp in principe wel interessant hoewel het in dit boekje niet echt serieus wordt uitgewerkt maar meer op een humoristische manier. Vooraf had ik de verwachting dat het boekje vrij ranzig zou zijn, dit natuurlijk mede door de opmerking van mijn leraar. Ook verwachtte ik dit doordat ik enige informatie had over de zaken waar schrijvers in die tijd over schreven. Deze verwachtingen zijn absoluut uitgekomen. Het is niet echt een onderwerp waar ik dagelijks bij stil sta maar ik wijs overspel ten zeerste af. Het onderwerp vind ik op een leuke manier worden uitgewerkt. Het boekje heeft natuurlijk als hoofddoel vermaak maar er zit ook een leerzaam aspect aan. De belangrijkste gebeurtenis in het boekje vind ik het moment dat Piet met zijn eigen vrouw naar bed gaat maar dat helemaal niet door heeft. Dit geeft goed aan dat je eigen vrouw helemaal niet saai in bed wordt na verloop van tijd want Piet geniet er behoorlijk van. In het boekje spelen de gedachtes en gevoelens van de hoofdpersonen een belangrijkere rol dan de gebeurtenissen. Piet denkt alleen maar aan seks en dat komt hem duur te staan. De gebeurtenissen die in het boekje voorkomen vind ik kenmerkend voor die periode uit de geschiedenis. Vaak liet men zich namelijk alleen maar door de primaire levensdriften leiden. Het meest indrukwekkende vond ik hoe Piet voor schut werd gezet door zijn eigen vrouw. Dit omdat Piet zo tot besef van zijn daden komt. De gebeurtenissen waren vrij boeiend omdat er veel humor in zat en ze niet al te langdradig verteld werden. Zelf hoefde je weinig verbanden te leggen tussen de gebeurtenissen, ik vond dat prettig lezen. Ingewikkelde verbanden passen namelijk niet bij een humoristisch boekje. De hoofdpersoon Trijntje waardeer ik erg vanwege haar afkeer tegen overspel, Piet is wat minder slim wat dat betreft. De karaktereigenschappen van de hoofdpersonen worden duidelijk beschreven en je leert ook de personages heel goed kennen. De verschillen qua gedrag tussen de personages komen heel goed naar voren. Ik denk ook dat de karakters duidelijk moeten verschillen in dit soort boekjes. Dit omdat je zo een beter beeld kunt vormen van de personages en de redenen achter hun gedrag. Ik vind de personages uit het boekje niet echt herkenbaar maar dat is ook logisch omdat het verhaal al een aantal eeuwen oud is. Ze zijn wel kenmerkend voor personages uit die tijd. Ik kan me in het boekje het beste verplaatsen in Trijntje. Zij weerstaat de mogelijkheid tot overspel en meldt de plannen van Piet aan Aeltje, ik zou in haar geval ook zo gehandeld hebben. De meeste beslissingen van de hoofdpersonen begrijp ik wel maar ik aanvaard ze niet allemaal. Piet’s beslissingen over wat wel en niet kan zijn voor mij absoluut onaanvaardbaar. Ik zou in zijn situatie ook niet zo gehandeld hebben, ik zou me afzijdig houden. De personages zijn op een gegeven moment wel voorspelbaar qua reacties maar dat is niet storend in dit soort verhalen. De opbouw van het verhaal is erg makkelijk te volgen, er komen geen moeilijke verwijzingen in voor. Er zit wel enige mate van spanning in het verhaal, je wilt steeds weten hoe het verder loopt na het afspraakje tussen Trijntje en Piet. Ook vond ik dat het moment waarop Aeltje in Trijntje’s plaats naar de molen gaat spanning opriep. Er zitten enige korte terugblikken in het boekje, bijvoorbeeld bij het gesprek over de huishoudsters. Het is wel prettig voor het lezen want het zorgt voor wat afwisseling. Je ziet de gebeurtenissen door de ogen van meerdere personages, dat komt doordat het oorspronkelijk een toneelstuk was. Ik vind dit een geslaagde opzet omdat je zo de personages en de motieven voor hun gedrag beter leert kennen. Het boekje heeft een gesloten einde want er bleven bij mij geen vragen over. Normaal vind ik dit onprettig maar bij zo’n soort boekje is het vrij toepasselijk en ook niet storend. Het boekje begon me te boeien vanaf het moment dat Piet probeerde aan te pappen met Trijntje omdat vanaf dat moment er spanning in het verhaal kwam. Soms was het taalgebruik moeilijk te volgen omdat er vaak uitspraken in voor kwamen waar je even over door moest denken voordat je ze snapte. Ook is de manier van schrijven anders dan tegenwoordig. Het boekje is helemaal opgebouwd uit dialoog, dit heeft me geen moment gestoord. Het taalgebruik vond ik uitstekend passen bij de personages en de tijd waarin zij leefden, het was vaak vrij grof.

Verdieping:

Ik heb in het boekje geen relatie met politieke achtergronden kunnen vinden maar wel met de sociaal-economische achtergronden in die tijd. Er wordt een verband gelegd met de stedelijke gedragscode uit die tijd. In de steden keek men erg minachtend naar de asociale boeren. Bredero schetst het gedrag van de plattelandsbewoners in het personage Piet. Hij pleegt vaak overspel en zijn gedrag is erg onbeschoft. Het personage Trijntje die uit de stad komt is daarentegen heel trouw aan haar man en pleegt uiteraard geen overspel. Ook voelt ze zich te goed om in een goedkope herberg buiten de stadspoort te slapen. Uit de tekst kwamen ook relaties naar voren met de culturele achtergronden uit die periode. Onder andere kwam de relatie met het stoïcisme naar voren. In het stoïcisme staat een leven zonder gewetensdrang, vol geestelijke vrijheid voorop. Dit vind je terug in de levensstijl van Piet. Ook kwam de utile en dulci oftewel de lering en vermaak goed naar voren in deze tekst. Je leert dat je geen overspel mag plegen en door de humor is het ook vermakend. Het leren van verhalen werd in die tijd dan ook gezien als de maatschappelijke taak van de schrijver. Het is niet moeilijk de relatie van dit boekje met de literaire stromingen en genres te vinden. Het antwoord is namelijk terug te vinden in de titel ervan, ‘De klucht van de koe’, het behoort dus tot de kluchten. Meestal waren de kluchten en komedies oorspronkelijk toneelspelen en dat is ook het geval bij dit boekje. Verder worden de meeste personages gespeeld door mensen uit de lagere klassen van de bevolking, en is de taal meer spreektaal. Deze personages laten zich leiden door de primaire levensdriften wat leidt tot grappige situaties. Dit boek eindigde ook met een happy end, Piet heeft geleerd van zijn fouten en blijft voortaan trouw aan Aeltje. De functie voor het oorspronkelijke publiek wat naar deze klucht kwam kijken is vooral vermaak. Maar er zit ook een diepere boodschap in en dat is het duidelijk maken van de slechte kanten van overspel. Voor de bevolking uit de stad was dit ook een bevestiging van het onbeschofte gedrag van de plattelandsbewoners. Kluchten werden dan ook vaak bekeken door de stedelijke bevolking ter bevestiging van hun gedragsstandaard.

Evaluatie:

Ik heb dit boekje met zeer veel plezier gelezen. Het onderwerp trok me wel aan en het werd op een humoristische manier uitgewerkt. Tevens vind ik het goed dat uit een humoristisch opgezet stuk toch een les verborgen zit. Wat mij ook wel beviel tijdens het lezen van de tekst dat de gedachtes in die tijd anders zijn dan tegenwoordig, daardoor krijg je een goed beeld van die periode. Vooral de sterke primaire levensdriften bij Piet vond ik hierbij opvallend. Ik vind dat de personages zeer sterk zijn beschreven wat natuurlijk ook belangrijk is in zo’n boekje waarin de verschillen tussen stedeling en dorpeling naar voren moeten komen. Het behaagde mij dat de opbouw vrij simpel te volgen was waardoor je niet teveel hoeft na te denken, dat zou onpasselijk zijn geweest bij een klucht. Hetzelfde geldt overigens ook voor het gesloten einde. Het taalgebruik vond ik toepasselijk bij de verschillende personages en de tijd waarin het speelde. Soms gaven onduidelijke gezegdes in de tekst wel even wat problemen. Ik had met het lezen van het boekje vrij weinig problemen. Ik heb dan ook de moderne vertaling van de Oudnederlandse tekst gelezen. Soms had ik enige problemen door vage gezegdes, maar meestal kwam je er naar even door te denken wel uit.