De Elementen (Amsterdam 1988), een novelle

Het boek is onderverdeeld in (op chronologische volgorde) aarde, water, lucht en vuur. het eerste deel speelt zich af op het land, het tweede in de zee tijdens het duiken, het derde in het waterreservoir van een vliegend blusvliegtuig, het vierde in een brandend bos. Als laatste heb je nog in het kort de quintessens.

Naar mijn idee gaat het boek ook over wat belangrijk is, écht belangrijk, in het leven. Wat elementair is en over wat slechts oppervlakte is. Volgens Empedocles waren liefde en haat ook elementair. De verhoudingen tussen liefde en haat in de relaties tussen personages in het boek zijn onduidelijk.
 

Motto

Aarde ziet men met aarde toch slechts en water met water,
Met lucht toch de stralende lucht en met vuur het verwoestende vuur;
Liefde uitsluitend met liefde en haat met bittere haat.
-Empedocles

Empedocles is een Griekse Filosoof die hier de elementaire delen beschrijft: Alleen dezen zijn zo puur dat ze uit niets anders danzichzelf bestaan en vormen zo de bouwstenen van het leven. Dit sluit aan bij het uitgangspunt en de boodschap van het boek. Ook is de hoofdpersoon met zijn gezin op vakantie op het Griekse eiland Kreta.

Plot
Personages
Dick:  Een Amsterdamse art director bij een reclamebedrijf, 40 jaar oud, die eigenlijk schrijver had willen worden. Vader van Dick en Ida en man van Regina, op wie hij niet meer verliefd is omdat zij niet meer de glans heeft die zij als jonge vrouw had.

Dick: De zoon van Dick heet ook Dick. Een zeer intelligent en leergierig jongetje wat nog niet in zijn tienerjaren is gekomen.

Ida: De tienerdochter van Dick en Regina. Ze is ongeïnteresseerd en humeurig, maar kan ook lieve buien hebben. Een clichématige representatie van een beginnende puber.
Regina: Een vrouw van 33 die vroeger model was. Ze vindt dat Dick te weinig ambities heeft en ze is uitermate geïnteresseerd in de dure jachten die voorbijvaren op Kreta, en is heel verrukt als ze een vuurtje krijgt van Frank Sinatra.

Samenvatting
Dick is op vakantie op Kreta met zijn gezin. Het gaat niet goed met de relatie tussen Dick en Regina, maar voor de kinderen willen ze bij elkaar blijven. Op Kreta zijn er toevallig twee bergen die Dikti en Ida heten, net zoals de kinderen Ida en Dick. De Hoofdpersoon Dick(senior) bezoekt met zijn intelligente zoontje knossos en met zijn elfjarige dochter een grot, alhoewel ze liever had willen shoppen. op een dag worden ze uitgenodigd door een rijke kennis op zijn jacht waar een aantal mensen uit de jetset ook te gast zijn. Terug thuis jaagt Dick een vleermuis uit het huis en daardoor laat Regina hem toe tot een vrijpartij.

De laatste dag gaat Dick in zijn eentje duiken maar krijgt last van duikersziekte onderwater. als hij een opgedoken beeld uit de oudheid van een hermafrodiet mee naar boven wil nemen wordt de verwarde Dick opgeschept door een blusvliegtuig, al wordt pas echt duidelijk dat het een blusvliegtuig is als hij wordt uitgestort over een brandend bos, waar hij niet meteen sterft door de val, als wel door de vlammen die hem al snel te pakken hebben.
Afsluitend richt Mulisch zich nog eens persoonlijk op de lezer op de laatste bladzijde; de Quintessens.

Structuur
5 delen waarvan ieder hoofdstuk ongeveer de helft zolang als het vorige.
Ieder hoofdstuk heeft de naam van een element en speelt zich er ook af. Aarde, water, lucht, vuur. Afsluitend de quintessens.

Perspectief

Het verhaal is geschreven vanuit een verteller, maar hij legt het verhaal aan je voor alsof jij zelf de hoofdpersoon bent: hij vraagt je in te beelden wat er gebeurt en je in te leven in de protagonist.

Thema
Eenzaamheid zou een thema kunnen zijn. Dick voelt zich heel alleen tussen zijn vrouw en kinderen, die minimaal intrinsiek met elkaar verbonden lijken te zijn.
Een ander belangrijk onderwerp is het lot. Dit speelt in de laatste pagina’s een grote rol. Alsof een hogere macht er voor zorgt dat Dick besloot te gaan duiken, uit het water werd geschept door een blusvliegtuig om het vuur uit te maken wat zijn vrouw Regina met een peuk heeft veroorzaakt. Het lot slaat ook terug op Mulisch voorliefde voor de klassieken. Daar werd het vanzelfsprekend gevonden dat de ‘Goden’ invloed uitoefenden op ons stervelingen.  Wat is het leven en hoe zit het in elkaar?

Opinie
Een ingrijpend en confronterend boekje. Hoe een normaal, tot stilstand gebracht leven wat geen voldoening geeft, zo dramatisch tot een einde kan komen. De laatste pagina’s zijn vrij heftig, beginnend bij het moment waarop Dick duikersziekte krijgt tot het plechtige moment waar hij sterft. Mulisch heeft geprobeerd mij te leren dat geluk alleen te verkijgen is in zijn puurste vorm, en niet via materiële wegen. Ondanks zijn aangename grootte niet aan te raden als vakantieboek als je met je gezin op vakantie bent op Kreta o.i.d.