De diamant door Harry Mulisch

Titel De Diamant

Auteur Harry Mulisch

11e druk, 1978(1954). Amsterdam, De Bezige Bij. (231 p.)

Het boek heet De Diamant, omdat het verhaal draait om een van de grootste diamanten ooit gevonden, en om de belevenissen van zijn bezitters.

Het thema van het boek is: de hebzucht van de mens, en hoe de mensen zich daardoor vernietigen. Dit is te halen uit de voortdurende machtsstrijd om de diamant. Bijvoorbeeld in het begin van het boek wordt de diamant gevonden, en naar de toenmalige koning gebracht. Deze had al eens eerder tegen zijn volk gezegd dat hij de grootste diamant bezat, en om zijn geloofwaardigheid niet in twijfel te brengen, vermoordt hij de vinder, en verstopt de steen.

Harry Mulisch probeert met dit boek de mensheid wakker te schudden en hen bij te brengen dat de hebzucht alleen maar kan leiden tot vernietiging van de mensheid. Tussen de lijnen door kan je het oordeel van Mulisch herkennen: een maatschappij met een gevaarlijke, onverantwoordelijke lichtzinnigheid.

Dit boek is er een van het soort boeken waar ik van houd, vreemd maar wel leuk. Het gaat over een diamant, de grootste ooit gevonden, die door al zijn bezitters de hele wereld afreist. De meeste bezitters zijn er dan ook op oneerlijke wijze aan gekomen. Het leuke is dat je overal, waar de diamant ook is, vrijwel dezelfde reacties krijgt. Zo is de diamant elke keer het middelpunt van een bepaald geloof of overtuiging, en sterft een groot deel van de eigenaren een gewelddadige dood, ofwel door zichzelf, ofwel door een ander. Wat ik minder mooi vind, zijn de uitgebreide beschrijvingen van tempels, gebouwen en dergelijke, dat had wel wat minder gekund. Wat het boek ook lastig te lezen maakt, zijn de zoveel op elkaar gelijkende namen, of het juist ontbreken daarvan. Omdat de diamant in het midden van het boek in twee delen splijt, vertelt het boek van daaruit twee verhalen. Het ene lijdt helemaal naar het oosten, waar de diamant op het laatst door een vervloeking in steenkool veranderd, wat een beetje vergezocht einde is, maar het zij zo. Het andere deel loopt tot in de 20e eeuw, waar de diamant bij een opgraving gevonden wordt. Uiteindelijk komt het in de handen van een boer, die eerst niet gelooft dat het een echte diamant is. Daar hij eens gelezen heeft dat een diamant brandt, wil hij kijken of de diamant echt is, en gooit hem in het vuur. De diamant verbrandt, en de boer beseft zijn fout en pleegt zelfmoord. En daarmee is het boek geëindigd, en begint er een periode waarin je nadenkt over de betekenis van het boek. Uiteindelijk kom je er dan ook zelf achter, dat het gewoon uit het leven gegrepen is: de grote hebzucht en de verafgoding van het materialisme.