A: I Primaire gegevens Renate Dorrestein Buitenstaanders
contact, Amsterdam, 1983, 1996. 169blz.

II:Biografie Renate Dorrestijn werd op 25 januari 1954 geboren in Amsterdam. Ze wilde niet studeren, ze volgde een cursus tijdschriftjournalistiek en kreeg in 1972 een baan bij het weekblad Panorama. [Eerste vrouw in de redactie] Ze maakte veel buitenlandse reportages over oorlogen, hongersnoden, enz. voor Panorama. Na Panorama werkte ze voor Het parool, De tijd, Viva en Opzij. Ze is ook nog een jaar hoofdredactrice van het maandblad Mensen van nu geweest. In 1983 verscheen haar eerste roman Buitenstaanders. In 1984 verscheen haar tweede roman Vreemde streken, in 1986 verscheen Noorderzon. In 1986 zegde ze haar baan bij Opzij op en vertrok naar Amerika om aan een universiteit lezingen en colleges te geven. Na haar terugkeer besloot ze zich helemaal aan het schrijven van romans te wijden, in dat najaar verscheen Een nacht om te vliegeren. In 1988 verscheen Het perpetuum mobile van de liefde, een sterk autobiografische roman over de zelfmoord van haar zusje. Een bundeling van de columns die ze in Opzij en in De tijd publiceerde, verscheen in 1988 met als titel Korte metten. Ze heeft speciaal voor het jaar 1990, het jaar waarin de overheid het voortaan wettelijk van meisjes gaat eisen dat ze vanaf hun achttiende in hen eigen inkomen voorzien, het drie-in-één-boek Vóór alles een dame (1989) gemaakt. Het boek bestaat uit een roman, een almanak en een receptenboek voor calorierijke taarten. Na het uitkomen van Het hemelse gerecht in 1991, openbaarde zich bij haar een slopende ziekte, ME. In 1992 verscheen het boek Ontaarde moeders. In 1993 verscheen een autobiografisch boek Heden en ik, waarin zij over haar ervaringen als ME-patiënte schreef. Een deel van de opbrengst gaf ze aan een door haar opgerichte stichting die het wetenschappelijk onderzoek naar ME wil stimuleren. Datzelfde jaar kreeg ze de Annie Romein-prijs [literaire prijs van Opzij]. Sindsdien zijn er nog twee romans verschenen, in 1994 Een sterke man en in 1996 Verborgen gebreken. En in 1997 verscheen het Boekenweekgeschenk. Genres: Roman, column, autobiografisch verslag, kalenderboek
Citaat: `Ik riep wel eens dat ik als man vast ook wel een klootzak zou zijn. Het is erg moeilijk voor mannen het klootzakkendom te vermijden in een wereld die ze daar zoveel kans toe geeft.’ (HP / De Tijd, 22-3-1996) Recent werk: Verborgen gebreken (1996, roman), Want dit is mijn lichaam (1997, boekenweekgeschenk), Een hart van steen (1998, roman), Het geheim van de schrijver (2000, roman)

III Samenvatting Max, Laurie en hun twee zoontjes krijgen op weg naar hun vakantiebestemming een ongeluk waarbij ze een sloot in rijden. Iedereen komt ongedeerd uit de auto, behalve Max die een shock heeft. Laurie moet dus hulp gaan zoeken. Ze volgen een mongoloïde meisje en komen terecht in een vreemd huis. Het huis is een project van psychiater Wibbe. Volgens hem leven psychiatrische patiënten het best in een natuurlijke omgeving. De bewoners van het huis weten niet dat Wibbe hun toezichthouder is, ze vinden hem de enige gek die in het huis rondloopt. Lupo en Wibbe trekken met een tractor de auto uit het water. Laurie gaat met hen mee terwijl de zoontjes hun tijd doorbrengen met het pesten van Marrie, het mongoloïde meisje. Ondertussen ontwaakt Max, die naar de slaapkamer van Ebbe en Biba was gebracht. De tweelingzusjes zijn halfnaakt en Max is gecharmeerd van Ebbe die hij begint te strelen. Op dat moment komt Laurie terug en ziet wat er gebeurt. Ze rent naar de auto en wil samen met haar zoontjes wegrijden. Maar de accu is leeg en ze zullen hierdoor langer moeten blijven. Er wordt een viering gehouden voor Sterre (met haar erbij waren Ebbe en Biba een drieling), die een jaar geleden zelfmoord heeft gepleegd omdat ze het volwassen worden niet aankon. Na de viering volgt een ceremonie waarbij Ebbe en Biba op het dak gaan staan waar Sterre zich naar beneden heeft gestort. Ze hebben contact met haar. Wibbe denkt dat ze ook zelfmoord willen plegen en komt ze achterna. Hij wordt dan opgesloten op zolder, omdat hij de hele ceremonie anders verstoort. Max is ook opgesloten en wel in de kelder waar hij tussen de muizen zit. Als hij vrij is gaat hij samen met Ebbe en Biba op zoek naar de jongetjes, die samen met Marrie verdwenen zijn. Laurie is ze ook aan het zoeken, totdat ze verdwaalt en bij een psychiatrische kliniek terechtkomt. Ze is helemaal van slag en wordt aangezien voor patiënt; ze krijgt kalmeringsmiddelen toegediend. Dan pas hoort ze hoe het in elkaar zit in het fasehuis van Wibbe. De arts piept Wibbe op en er volgt een discussie over Agrippina, de oudste bewoner van het huis die een hersentumor heeft. Wibbe komt erachter dat Agrippina hallucineert en brengt haar naar de kliniek. De jongetjes zijn ondertussen gevonden. Ze waren bezig Marrie op een vreselijke manier toe te takelen. Laurie is nog half bewusteloos van de kalmeringsmiddelen en vraagt zich af hoe haar leven nou verder moet… Dan is de auto gerepareerd en is er niet aan te zien dat er ooit iets mee gebeurd is. Het gezin vervolgt haar vakantie.

IV A. In het boek komen de hele tijd confrontaties voor tussen \'normalen\' en \'gekken\'. Hierbij rijzen meteen de vragen: wat is normaal of gek eigenlijk? En wie bepaalt dat? Je begint je ook af te vragen wat erger is. Elke persoon in het boek heeft een andere verhaal van de werkelijkheid en als lezer moet je er zelf achterkomen wat in het boek de ware werkelijkheid is.

B: * Wie is de hoofdpersoon? Omdat Laurie het enige personage is dat verandert zou je kunnen zeggen dat zij de hoofdpersoon is. Maar ik vind dat er niet echt een hoofdpersoon aan te wijzen valt. Alle personages in het boek zijn zo bijzonder, dat ze allemaal een belangrijke rol spelen. Toch denk ik dat de personages niet het belangrijkste zijn in het boek, maar dat ze allemaal dienen om het thema duidelijk te maken en dat het daar uiteindelijk om draait. Namelijk de kwestie omtrent gek en normaal. Daarom ga ik verder naar punt 3. * Wat houdt hem bezig? 2: deze vraag voeg ik samen met vraag 4. * Belangrijkste bijpersonen zijn? Wat is hun relatie? 3: deze vraag voeg ik samen met vraag 4. * Wie is de hoofdpersoon en wie zijn de belangrijkste bijpersonen, hoe is hun karakter? 4:Max is een bazige, arrogante en irritante echtgenoot. Hij manipuleert Laurie, zijn vrouw, maar ondertussen maakt hij haar wijs dat zij hem manipuleert. Het huwelijk houdt voor hem in dat je een dak boven je hoofd hebt en dat de buren je respecteren. Het is met Laurie getrouwd uit puur fatsoen. Hij haalt machogedrag uit zijn zoontjes naar boven door ze te stimuleren in het uithalen van kattenkwaad en het klein maken van hun moeder. Hij is een macho manager met minnares. Hij is een vlak karakter omdat hij absoluut niet verandert en zich nergens wat van aantrekt. Laurie zit onder de plak bij haar man Max. Ze heeft een minderwaardigheidscomplex en veel medelijden met zichzelf. Ze is zeer stressgevoelig en daarom zeer snel hysterisch. Laurie is op zoek naar liefde omdat ze die noch van haar man, noch van haar zoontjes krijgt. Ze denkt die liefde bij Lupo te vinden maar dat is slechts schijn. Ze verandert in de loop van het verhaal omdat ze in aanraking komt met het onbekende. De zoontjes van Max en Laurie (ze worden niet bij naam genoemd maar vaak als \'de jongste\' en \'de oudste\'). Het zijn twee vreselijke kinderen. Ze halen de hele dag kattenkwaad uit en voelen zich zeer machtig over Marrie, waarmee ze weerzinwekkende dingen doen. Hoe het daarmee afloopt komt de lezer niet te weten. Agrippina is de oudste bewoner van het huis, waarschijnlijk is ze in de zeventig. De waanvoorstellingen die ze heeft worden veroorzaakt door een hersentumor. Ze maakt zich veel zorgen om haar uiterlijk; ze wil altijd jong blijven. Haar remedie hiervoor is het drinken van vers bloed. Haar geschiedenis wordt in een uitgebreide flashback verteld. Ze is liefdeloos opgevoed en vanaf die tijd altijd opzoek naar liefde geweest. Hierdoor wil ze mensen die zeggen van haar te houden, te snel geloven. Dat zal bepalend zijn in haar hele verdere leven. Lupo is de zoon van Agrippina. Hij is dichter en schrijft liefdesbrieven in opdracht van anderen. Medelijden is volgens hem de mooiste vorm van liefde. De drieling, Biba, Ebbe en Sterre. Ebbe en Biba zijn jong en aantrekkelijk. Ze hebben blonde haren en groene ogen. Hun jeugd hebben ze samen met Sterre doorgebracht in pleeggezinnen. De dood van Sterre speelt een belangrijke rol in het verhaal. Iedereen is ermee bezig, vooral Biba en Ebbe natuurlijk. Sterre heeft zelfmoord gepleegd omdat ze het volwassen worden niet kon accepteren. Ze vond haar menstruatie het vreselijkste en walgelijkste dat haar ooit was overkomen. Biba en Ebbe hebben haar bij de zelfmoord geholpen. Sterre was de meest gevoelige van de drie. Ebbe is de denker en speelt de baas over Biba. Ze wil zich graag laten gelden en lijdt aan grootheidswaanzin. Biba is praktisch, ze is de doener. Ze heeft moeite om zichzelf te uiten, daar heeft ze te weinig woorden voor. Ze heeft behoefte aan leiding, die ze dan ook van haar zus krijgt. Ook heeft ze last van faalangst. Marrie is door Agrippina in de tuin gevonden. Ze heeft het Syndroom van Down. Omdat ze altijd aardig en vrolijk is houdt iedereen van haar. Maar dit kan natuurlijk ook komen doordat ze makkelijk de beïnvloeden en te manipuleren is. Dit komt omdat ze het slechte in de mens niet kent. Het getreiter van de jongetjes ziet zij als spelen. Wibbe wordt door de bewoners als enige gek gezien. Ze denken dat hij uit een psychiatrische inrichting ontsnapt is. In het fasehuis vervult hij de rol van klusjesman. Maar in werkelijkheid is hij psychiater en heeft hij het fasehuis bedacht. Hij heeft het plan (psychiatrische patiënten deel uit te laten maken van een therapeutisch gezin) opgestart om carrière te maken.

*Hoe ervaar ik de dingen die hen bezig houden en hoe ze daar mee omgaan? Kon ik me inleven in de personen, of had ik dingen anders gedaan? 5: Ik kan me niet echt indenken dat ik ook zo zou handelen zoals de personen in dit boek doen, maar dat lijkt me ook vrij logisch. Het zijn, behalve Max, Laurrie, hun twee zoontjes en Wibbe, ook niet helemaal psychisch gezonde mensen. Maar ook van Laurrie vind ik het heel raar dat ze nog zolang bij Max blijft, ik was waarschijnlijk allang bij hem weggegaan.

* Wie vind ik het meest sympathiek en waarom? 6: Toch vind ik Laurrie wel het meest sympathiek. Ook al is ze in dit boek vooral geconcentreerd op haar relatie met Max, ze heeft wel het beste met iedereen voor.

* Wie vind ik het minst sympathiek en waarom? 7: Max vind ik het minst sympathiek. Hij probeert Laurrie een ongelofelijk schuld gevoel aan te praten, terwijl het eigenlijk allemaal zijn schuld is. Hij vindt zichzelf zo geweldig dat hij iedereen als minder beschouwd.

* Vanuit wiens perspectief is het boek geschreven? Ben je het eens met de beschrijvingen? 8: het boek wordt niet gezien vanaf één persoon. Het wisselt steeds. Vanuit elke persoon die een rol heeft in het boek, wordt het verhaal wel een keer beschreven.

C: * Wanneer is het boek geschreven? 1: Het boek verscheen in 1983 dus het zal wel even daarvoor zijn geweest.

* In welke tijd speelt het boek zich af? 2: Het verhaal beslaat één dag in de zomer, maar welk jaar precies wordt niet genoemd.

* Vind ik dit belangrijk voor het verhaal en waarom? 3: deze vraag boeg ik samen met vraag 4. * Speelt het verhaal zich af tegen de achtergrond van bepaalde historische
gebeurtenissen? 4: Omdat er geen jaartal wordt genoemd in het boek, is niet precies vast te stellen wanneer het verhaal speelt. Maar omdat het verhaal en de gebeurtenissen erin zich wel in een bepaalde tijd laten plaatsen valt er meer over te vertellen
In de tijd dat \'Buitenstaanders\' verscheen begint de strijd voor gelijke rechten van de vrouw door te dringen tot bredere lagen van de bevolking. Als ze dat willen kunnen vrouwen hun toekomst in eigen handen nemen. Vandaar dat Laurie niet echt als schuldeloos slachtoffer wordt voorgesteld maar meer als hulpeloze sukkel die het lot in eigen handen moet nemen. Dorrestein wil deze dingen aan de lezer voorleggen. Daarnaast wordt er zeer de spot gedreven met de psychiatrie. In de jaren \'70 worden psychiatrische patiënten op een andere manier benaderd. Ze moesten niet langer gezien worden als gekken die weggestopt moesten worden. Ze werden eerder gezien als slachtoffers van de prestatiemaatschappij waarin voor hen geen plaats was. Via resocialisatieprogramma\'s moesten ze dan weer terugkomen in de maatschappij. Dit wordt allebei in \'Buitenstaanders\' bespot. Eerst lijkt de sympathie van de verteller bij Wibbe te liggen, maar zodra zijn carrière in het gedrang komt kiest hij eieren voor zijn geld en blijkt hij helemaal niet zo begaan met de bewoners van het fasehuis. Uit deze twee dingen (feminisme en een andere therapeutische benadering) kan de conclusie getrokken worden dat het verhaal zich in de jaren \'70 afspeelt.

* Is het verhaal chronologisch verteld? 5: Het verhaal is niet chronologisch verteld. De handeling wordt herhaaldelijk onderbroken door flashbacks, die ingeleid worden met de woorden: \'zo was het destijds verder gegaan…\' Ook de handeling zelf is niet chronologisch. Zo zijn er voordat Max en Laurie verongelukken al verscheidene dingen gebeurd en gezegd die je pas later te weten komt, als lezer.

* Hoe verhouden verteltijd en vertelde tijd zich tot elkaar? 6: Het verhaal bestrijkt één dag en één nacht. Er komen verschillende flashbacks in voor die het levensverhaal van verschillende personages in sneltreinvaart beschrijven. Er zijn daarentegen ook veel vertragingen in het verhaal aangebracht om de spanning te versterken en om sommige zaken tot in details te kunnen vertellen. De vertragingen zijn niet in terug- of vooruitwijzingen gebruikt. Maar in principe verloopt het zeer langzaam.

D: * Op welke plekken speelt het boek zich af? 1: deze vraag heb ik samengevoegd met vraag 2.

*Geeft deze plaats van handeling het boek extra betekenis of bepalende (mede) de sfeer? 2: Het verhaal speelt zich af in een groot, oud landhuis, de dependance van een psychiatrische inrichting. Het verwaarloosde huis is donkerrood met geblindeerde ramen. Het ligt verscholen achter een dichtbegroeide oprijlaan. De omgeving bestaat uit bossen, moerrassen, het kikkereiland en de rivier. Bijgebouwen zijn een loods, een verveloze theekoepel, een boothuis en een caravan. Het dichtstbijzijnde dorp ligt kilometers verderop zodat de bewoners helemaal afgesloten zijn van de buitenwereld. De plaats waar alles zich afspeelt is zeer van belang. Omdat het huis zover van de bewoonde wereld ligt hebben de patiënten de illusie geheel zelfstandig te zijn, en dat is wat psychiater Wibbe wilde. Daarnaast is de plaats voor het verhaal ook zeer belangrijk omdat de schrijfster op deze manier een heel aparte plek heeft gecreëerd, hierdoor wordt het verhaal een stuk geloofwaardiger.

* Wat voor een maatschappij wordt er in het boek beschreven? 3: Maatschappij van rond de jaren 70.

E: * Heeft de schrijver met dit boek een boodschap, een moraal of een idee willen uitdragen? 1: Er zit zeker een idee achter \'Buitenstaanders\'. Als eerste het feminisme. Ze zorgt er voor dat je gaat nadenken over de relatie tussen man en vrouw. Waar ze ook vraagtekens bij zet is de therapeutische behandeling van personen zoals in het boek. Mensen die niet meer in de (onze) maatschappij passen. Hieruit blijkt dat ze het zeker niet eens is met de behandelingswijze van Wibbe, hoewel het in het begin wel lijkt alsof de schrijfster er sympathie voor kan opbrengen. Wat ook een essentiële vraag is, en waarmee je na het lezen van \'Buitenstaanders\' zeker mee blijft zitten, is: Wat is \'gek\' en \'normaal\'? En is gek zijn wel zo erg? Of normaal zijn zo fijn? Het is moeilijk hier een oordeel over te vellen omdat het antwoordt op deze vragen voor een groot deel ook subjectief zal zijn. Toch is het iets waar de lezer (terecht) over zal gaan nadenken na het lezen van dit boek.

* Hoe ervaar ik deze houding van de schrijverpersoonlijk? 2: Ik vind het verhaal erg mooi geschreven. Aan het begin wel even wennen. Omdat alles best wel door elkaar verteld wordt. Maar als je eenmaal door hebt, dat er allemaal flashbacks zijn enzo, dan is het een erg mooi verhaal.

F: * Verklaar de titel+ eventuele ondertitel van het boek. 1: De titel van het boek is goed te verklaren. Elk personage in het boek in namelijk een buitenstaander. Max, Laurie en de hun twee zoontjes staan buiten de psychiatrische inrichting. Ze horen en passen niet bij de inwoners van het fasehuis. De bewoners van het huis, Agrippina, Lupo, Ebbe, Biba, Marrie en Wibbe staan buiten de maatschappij. Wibbe wordt niet als gelijke bewoner behandeld door de anderen. Hij wordt beschouwd als gek. In de \'werkelijkheid\' hoort hij er inderdaad niet bij omdat hij psychiater in het huis zit, om de boel te bewaken. Hij is eigenlijk ook een buitenbeentje in de psychiatrische wetenschap omdat hij er andere opvattingen op nahoudt. Sterre was een buitenstaander binnen de drieling. Ze voelde zich anders, misschien mede doordat de andere twee zusjes eeneiig zijn, en gedroeg zich ook anders. Daarnaast is Sterre al dood, en staat ze wat dat betreft buiten het verhaal.

*Verwijst de titel op enige wijze naar het thema van dit boek? 2: ja, zie vraag 1.

G: * Zoek op wanneer dit boek voor het eerste verscheen. 1: 1983 *Welke literaire stroming domineerde er in deze tijd? 2: Moderne Nederlandse literatuur.

H: * Noem andere kunstuitingen die je te binnen schoten bij het lezen van dit boek. 1: Ik kan het verhaal nergens mee vergelijken. Ik heb niet eerder zoiets gelezen. Het is een apart verhaal.

* Noem een boek met een vergelijkend thema. 2: Het thema is ook vrij apart om ergens mee in verband te brengen. Nee, ik vind het gewoon een heel apart verhaal en thema. Misschien lees ik wel te weinig. Dat ik het daarom nergens mee kan vergelijken.

I: *Formuleer je mening over het gelezen werk. 1: Ik vind het wel een leuk boek, vooral omdat het van die rare personen zijn. Toch vind ik het boek wel een beetje overdreven en niet zo serieus omdat het zo overdreven geschreven is. Daardoor wordt het soms een beetje ongeloofwaardig. Bijvoorbeeld wanneer Wibbe op zijn negende de \'wetten van Wibbe\' bedenkt. Of het ongeluk dat met Lupo en zijn familie gebeurde in een woedende menigte. Ik vind de personen bijna allemaal aardig behalve Aggripina, Max en zijn kinderen, omdat Aggripina een beetje barbaars is met al dat bloedvergieten. En Max omdat hij zo gemeen is tegen Laurie, terwijl zij zelf zo haar best doet om aardig te zijn. Max denkt ook van iedereen het slechtste en hij vindt zichzelf heel erg fantastisch. Ik vind zijn kinderen niet aardig omdat zij zo lelijk doen tegen Marrie. Het boek is op zo\'n manier opgebouwd dat je steeds weer van mening verandert over wat de werkelijkheid nu is, dat spreekt mij heel erg aan. Het taalgebruik is niet zo moeilijk. Het is wel een beetje een boek waar je \'in weg leest\', al is dat denk ik niet de bedoeling van de schrijfster geweest. Renate Dorrestein schrijft alles zo, waardoor je het anders leest dan dat het is, Bv.: Evertje Polder blijkt geen mens maar een hond. Misschien vind ik dat wel het leukst aan het boek.