Primaire gegevens

Titel
Bint (blokken en knorrende beesten)

Schrijver
F. Bordewijk

Uitgever
Nijgh & van Ditmar

Aantal blz’s
77

Verantwoording keuze

Ik heb dit boek gekozen, omdat iemand op vakantie dit boek aanraadde.

Verwachtingen vooraf

Ik verwachtte een boek over een leraar op een school.

Samenvatting

In november meldt een nieuwe leraar, De Bree, zich bij de school van Bint. Hij zal voor de rest van het schooljaar invallen voor een leraar die het niet meer aankon. De Bree kan niet al zijn energie kwijt in het wetenschappelijk werk en ziet het werk als leraar als een uitdaging, hij wil immers zijn kracht meten met de werkelijkheid.
De school staat bekend om het meedogenloos strenge regime. Door een conflict met de gemeente zijn er al drie jaar lang geen leerlingen meer toegelaten, zodat er alleen nog maar vier vierde en drie vijfde klassen over zijn. Over twee jaar zal de school dus uitgestorven zijn, maar Bint zet zijn systeem door.
De Bree wordt door Bint gewaarschuwd voor klas 4D, waaraan hij les moet gaan geven. Als De Bree het lokaal betreedt, voelt hij dit aan als de hel. Voortaan noemt hij 4D dan ook 'de Hel'. Bint heeft de ergste leerlingen bij elkaar gezet, mede om de leraren te toetsen of ze wel of niet geschikt zijn voor Bint’s systeem.
De Bree verklaart de klas even later de oorlog. Met de drie andere klassen heeft hij weinig moeite. De Bree ontdekt dat een klas, ondanks alle individuele verschillen, een wezen is. Hij merkt ook dat Bint erin geslaagd is zijn lerarenkorps tot een wezen te vormen. Op één na alle leraren staan achter Bints systeem, hoe groot de onderlinge verschillen ook zijn. Ook De Bree raakt in de ban van Bint. Hij is steeds meer overtuigd van de juistheid van diens opvoedkundige theorieën en het systeem van stalen tucht die daaruit voortvloeit.
Welke consequenties dit systeem voor de leerlingen heeft, hoort hij tijdens de vergadering voor bet kerstrapport. Behalve cijfers voor de diverse vakken komt er ook een 'schoolcijfer' op het rapport. Dit schoolcijfer wordt door de lerarenvergadering vastgesteld. Wie met kerstmis een slecht rapport heeft, kan dit niet meer ophalen en blijft zitten. Maar omdat Bint zittenblijvers zo veel mogelijk wil vermijden, krijgt zo'n leerling met kerstmis het advies van school te gaan. Dit lot treft o.a. de leerling Van Beek. Bint wenst geen rekening te houden met zijn omstandigheden: de jongen komt uit een arm gezin en moet naast zijn schoolwerk zijn moeder, een weduwe, helpen de kost te verdienen. Ook dat Van Beek heeft gedreigd zelfmoord te zullen plegen als bij een onvo1doende schoolcijfer krijgt, maakt geen indruk op Bint. Voor Bint heiligt het doel de middelen. Door een meedogenloze selectie wil ‘reuzen kweken'.
Tijdens de kerstvakantie doet Van Beek een poging tot zelfmoord. Hij springt in het water, wordt opgehaald, maar sterft aan de gevolgen van longontsteking. Zijn moeder gaat naar de wethouder en er worden vragen gesteld in de gemeenteraadsvergadering. Er wordt een stakingsactie georganiseerd onder de leerlingen, die plaats zal vinden op de eerste dag na de kerstvakantie. Bint, die dat voorziet, bespreekt dit met de leerlingen van de Hel, die als een man achter hem staan.
Op de eerste dag na de vakantie komt het op het plein voor de school tot een treffen tussen de opstandelingen en de Hel. Op bevel van Bint houden de leraren zich daarbij afzijdig. De Hel weet het verzet te breken, doordat die een hechte eenheid vormt. Bint beeft zijn doel bereikt: de school is van ongewenste elementen gezuiverd. Door het gebeurde is De Bree nog meer dan eerst overtuigd geraakt van de juistheid van Bints systeem van stalen tucht, blinde gehoorzaamheid en ontdekking van de eigen wil door knechting.
De Bree ondervindt nogmaals het effect van Bints systeem als hij tijdens de paasvakantie met een deel van de Hel een fietstocht maakt door Zeeuws-Vlaanderen en Vlaams België. Twee jongens die er voor een nacht en een dag vandoor gaan, worden bij hun terugkomst ongenadig door hun klasgenoten afgestraft. Evenals Bint duldt de Hel geen enkele ongehoorzaamheid.
Met de examentijd nadert het einde van het schooljaar. Bints school zal daarna nog maar een jaar bestaan. De Hel wordt volledig bevorderd naar het laatste jaar. Na de overgangsvergadering zegt Bint tegen De Bree, dat hij automatisch herbenoemd zal worden, als hij dat laatste jaar nog zou willen blijven. Eerst weigert De Bree want hij kan dit niet combineren met zijn wetenschappelijke ambitie. Maar thuisgekomen, begint hij te twijfelen. Hij besluit dan ook om nog een jaar langer in Bints dienst te werken.
Na de grote vakantie deelt onderdirecteur Donkers mee, dat Bint ontslag heeft genomen. Iedereen vermoedt waarom, en maar één iemand durft te zeggen dat het om de dood van Van Beek is. De Bree vindt dat, ook al is Bint er zelf aan ten onder gegaan, Bints systeem niet verloren is. Bint heeft het doorgegeven aan zijn volgelingen. Tijdens zijn eerste les aan de Hel ziet De Bree dat de leerlingen in de vakantie veranderd zijn, hij vindt ze meer volwassen, meer menselijk. Maar de klas vraagt om dezelfde orde en tucht als vorig schooljaar. De Bree verklaart hen daarop opnieuw de oorlog. Die avond gaat De Bree naar Bints huis om afscheid van hem te nemen. Bint wil hem echter niet ontvangen, ook niet bij een tweede poging, enkele dagen later. De volgende dag gaat De Bree zeer vroeg naar school en neemt daar afscheid van Bint.

Tijd en ruimte

Het verhaal speelt zich ergens in het begin van de 20e eeuw af, voor de tweede wereldoorlog. In die tijd was de tucht op de scholen voorbij en in die tijd speelde de economische crisis, wat een chaos veroorzaakte die je ook in het verhaal tegenkomt.
Vertelde tijd: Tussen begin en eind van het verhaal verstrijkt ongeveer een jaar. Het verhaal begint aan het begin van een schooljaar en eindigt ongeveer een jaar later weer aan het begin van een schooljaar.
Het verhaal is chronologisch verteld. Flash-backs en dergelijke komen in het verhaal niet voor. De stad waar het verhaal zich grotendeels afspeelt wordt in het verhaal niet genoemd. Het wordt alleen beschreven als 'de werkstad'. Het wordt ook nog beschreven als 'de stad van werkelijkheid'. Hoogstwaarschijnlijk bedoelt de schrijver met deze stad Rotterdam.
Er komt ook een schoolreis in voor, en tijdens hun schoolreis stoppen ze meerdere keren en blijven ze op enkele plaatsen ook overnachten. Tijdens het verhaal worden niet alleen de plaatsen genoemd waar zij langs rijden, maar hier gebeuren ook een aantal dingen.
Bijna het gehele verhaal speelt zich af op een school die in het verhaal ook geen naam heeft. Het gebouw wordt wel van binnen en van buiten beschreven, het blijkt een grauw en oud gebouw te zijn. Er zit weinig sfeer in het boek en vandaar dat er heel weinig sferische beschrijvingen zijn. Als een sfeer beschreven wordt is dit meestal negatief: de schrijver creëert een zeer onprettige sfeer rond deze school, haar leraren en leerlingen.
De verteltijd is 77 pagina’s.

De wijze van vertellen

Het verhaal wordt verteld vanuit iets of iemand. Het boek is geschreven vanuit een personaal perspectief.
Veel dingen worden vanuit De Bree's ogen gezien en verteld, maar niet het gehele verhaal. Soms wordt er verteld zonder dat er duidelijk wordt gemaakt wie er aan het wordt is of wie een bepaald stukje verteld tijdens het verhaal. Dit is redelijk verwarrend.
Verder wordt er in de verhalen nooit in de ikvorm gepraat, maar altijd in de hij/zijvorm.

Thema en motieven

In Bint is er sprake van allesoverheersende tucht, waarvan Bint de personificatie is. Dit is het thema.
Deze tucht is noodzakelijk om jezelf te redden in de maatschappij. De maatschappij is hard en je moet discipline hebben om iets te bereiken. Bint wil een soort orde scheppen in een chaotische wereld doormiddel van stalen tucht. Ook het ondergangsbesef hoort tot het thema. De motieven zijn chaos en rebellie, deze kom je steeds weer tegen. De chaos kom je bijvoorbeeld tegen in 4D en de rebellie bijvoorbeeld tijdens de oproer.
Bordewijk ziet het leven als iets dat anders is dan het oppervlakkig lijkt. Volgens hem is er onder de dekmantel der gewoonheid veel dat verwondering en angst teweegbrengt. Hij vond de wereld chaotisch, hij schreef in de tijd dat de grote economische crisis bezig was en het nazisme op gang begon te komen.

Personages

Hoofdpersonen
Bint: Hij is rector van de school. Hij ziet er rietmager uit en staat en zit altijd kaarsrecht. Hij draagt een bril en grijze bakkebaarden. Niemand weet echt veel van hem af. Hij is zeer afkerig van gemoedelijkheid, verbroedering, bandeloosheid en verwildering van zijn tijd. Bint is niet alleen hard en zakelijk. Zijn gedrevenheid en fanatisme is groot bij het doorvoeren van zijn systeem. De school gaat voor alles. Hij wil met tucht de leerlingen klaarmaken voor de maatschappij. Bint stelt hoge eisen aan leerlingen en leraren. Maar hij blijkt niet opgewassen te zijn tegen zijn eigen systeem.Bint is ook streng ten opzichte van zichzelf. Hij ploetert zijn hele leven om de schuld van zijn overleden schoonzoon te kunnen betalen. Bint lacht nooit hij denkt hoekig en nors en heeft veel fantasie.
De Bree: De Bree is leraar op de school van Bint, hij was nooit van plan langer dan een jaar te blijven maar na een jaar is zijn kijk op de wereld en zichzelf verandert en wil hij toch blijven lesgeven. Hij gelooft dan heilig in het systeem van Bint. Hij is een streng iemand waar de gedachtes nors en hoekig zijn. Hij houdt van orde, netheid en tucht. Zijn eerzucht is wetenschap. Hij was vrijwel a-seksueel en lachte alleen in zichzelf. Hij is niet echt een hard persoon. Die hardheid die hij heeft legt hij zichzelf op met een ijzeren wil.

Bijpersonen
Remigius: Praatgrage collega van de Bree, vertelt de Bree steeds dingen over Bint en de school.
Jerome Fleau: Stookte de leerlingen op tegen de school, wat uitliep op een chaos met door stenen kapot gegooide ruiten, waardoor hij werd geschorst.
De conciërge: Onbetrouwbaar, omdat hij alle lijsten met leerlingen en hun adressen meegaf aan Fleau, die vervolgens iedereen thuis ging overtuigen om in oproer te komen.
De werkster: Een donker type, de Bree verdacht haar ervan samen met Bint en de conciërge in een complot te zitten.
Nog wat belangrijke begrippen: De leerlingen worden per klas gekarakteriseerd;
De hel: deze klas is de trots van Bint, de leerlingen uit deze klas zijn allemaal uitzonderlijke personen en ze moeten worden gevormd tot reuzen in de maatschappij.
De bloemen: dit is een erg rustige klas
De grauwen: de leerlingen uit deze klas werken hard maar presteren niet veel.
De bruinen: de leerlingen uit deze klas werken heel snel.

Titel en motto

Bint is de directeur van de school in het verhaal, die een systeem van ‘Stalen Tucht’ heeft bedacht en wil handhaven. Hij wordt hier uiteindelijk zelf het slachtoffer van. Hij is een van de hoofdpersonen en daarom is het boek naar het vernoemd. Bint betekent letterlijk: lange en zware balk. De directeur Bint draagt zijn eigen systeem (van tucht).
Het motto is: “Aan mijn rector en zijn staf”; Ferdinand Bordewijk is zelf ook leraar geweest.

Eindoordeel

Het onderwerp
Het vond het onderwerp interessant, boeken over school zijn meestal wel leuk, omdat ze herkenbaar zijn. Het onderwerp kwam niet helemaal overeen met mijn gedachten, het ging een beetje te streng daar op school. Het onderwerp had voldoende diepgang. Ik zou niets vergelaten of veranderd hebben. Er zijn behoorlijk wat films die over dit onderwerp gaan.

De gebeurtenissen
De gebeurtenissen waren duidelijk het belangrijkste, gevoel werd bijna niet beschreven. Het aantal gebeurtenissen was precies goed. De gebeurtenissen waren een beetje spannend en soms wat onrealistisch, maar misschien was het in die tijd heel gewoon. Het afscheid was simpel, maar opzich wel op zijn plaats.

De personen
De hoofdpersonen kwamen redelijk levensecht over, al werden er weinig tot geen gevoelens besproken. De personen hadden wel in mijn eigen leefwereld kunnen lopen. Ik ben niet beinvloed door de hoofdpersonen. Het gevoelloze vind ik een slechte eigenschap bij beide hoofdpersonen, maar het paste opzich wel bij ze. Ik zou de hoofdpersonen als auteur niet anders laten handelen.

De opbouw
Het verhaal was vlot te lezen. Geen enkel stuk was saai. De afloop was simpel, maar wel op zijn plaats.

Het taalgebruik
Het taalgebruik was niet moeilijk. Soms zag je nog wat dingen in het oud-Nederlands staan, maar het was prima te lezen. De gebeurtenissen waren op een heldere manier geschreven. Er kwamen weinig dialogen in voor, maar ze waren duidelijk geschreven. Het rapport gesprek was opzich wel hard, dat zou ik onthouden.

Overeenkomsten en verschillen tussen de verhalen Blokken, Knorrende beesten en Bint.

Nieuwe Zakelijkheid
Deze realistische stroming vormde in de periode 1923-1940 een reactie op zowel het expressionisme als het constructivisme. Schrijvers van de Nieuwe Zakelijkheid zijn fel gekant tegen vormexperimenten en extreme kunst. De teksten zijn geschreven in de alledaagse taal. Er werd 'objectief' en uiterst nauwkeurig gehandeld. Schrijvers zijn, vooral ten opzichte van het opkomende fascisme, kritisch en streven naar een volkomen objectief realisme, zonder enig spoor van idealisme of sentiment.
Alle drie de boeken vallen onder de stroming Nieuwe Zakelijkheid, de belangstelling voor architectonische eigenaardigheden en de beschrijving van belangrijke plaatsen van het leven van Bordewijk. Bordewijks schrijfstijl is in deze boeken eigenlijk nog extremer. Het lijkt kunstmatig en berekend, dit leidt ertoe dat in elk boek karakters, handelingen en gelaatsuitdrukkingen op een kenmerkende harde manier worden overgebracht. De zinsopbouw is kort en zeer krachtig, bevat veel beeldspraken en veel herhalingen, maar is duidelijk en helder. De opbouw is tevens als kunstmatig en berekend te beschouwen. Alle boeken bevatten vele korte hoofdstukken die niet in elkaar doorlopen. Hierdoor ontstaat het beeld van een zeer geordend, hard en kunstmatig geheel.

Inhoud: In ‘Blokken’ wordt de staat afgetekend als een geheel, als machine. De opstandelingen worden ook als een geheel afgetekend, maar dan als levend organisme. In ‘Knorrende Beesten’ beschrijft Bordewijk een autoparkeerplaats tevens als levend geheel. Dit komt ook voor in ‘Bint’, waar de klassen en de leraren ook worden afgetekend als één wezen. Wat in alle drie de boeken volgt is de omschrijving van dat levende geheel, wat dus eigenlijk uit de bevolking, uit auto’s en uit een schoolklas en leraren bestaat.

Schrijfstijl: De hoofdstukken zijn in alle boeken meestal klein. Alle verhalen zijn echt op een manier geschreven van nieuwe zakelijkheid. Zo wordt niet alles tot in de details geschreven, maar alleen waar het echt om draait en belangrijk is voor het onderwerp. Een goed voorbeeld hiervan is dat over leraar De Bree niet wordt verteld wat voor vak hij geeft, omdat dit niet van toepassing is in de rest van het verhaal.
Wat ook opvalt is dat Bordewijk vreemde namen gebruikt voor de (hoofd)personen in deze boeken. In ‘Blokken’ heten de leiders van de groep-A: Glüschaint, De Marcas, Tannenhof, Tekalopte en Ypsilinti. In ‘Knorrende Beesten’ komen de namen Bobsien en Sofia Eufemia voor, en wat betreft vreemde namen spant Bint de kroon: een greep uit de vele namen is Regimius, Schattenkeinder, Whympysinger, Bolmikolke en Van der Kabargenbonk Deze moeilijk te beschouwen namen staan in contrast met de makkelijke zinsopbouw, wat ook aangeeft dat Bordewijk in zijn boeken steeds bezig is tegenstellingen te creëren. In ‘Blokken’ heeft Bordewijk bewust internationaal klinkende namen gebruikt om het idee dat zijn boek in Rusland afspeelt te vervagen. In ‘Bint’ maken de namen een grote indruk op de hoofdpersoon, hier worden namen als een soort machtsmiddel gebruikt. In ‘Knorrende Beesten’ zijn namen van geen groot belang, deze zijn dan ook betrekkelijk normaal te noemen.
In zowel ‘Blokken’ als ‘Bint’ gaat de oprichter van het strenge regime aan zijn eigen tucht ten onder. In ‘Blokken’ blijkt dit wanneer de Staat geen macht meer blijkt te hebben tijdens de militaire parade, terwijl de directeur Bint ook aan zijn eigen ideologie ten onder gaat, wanneer hij door de gemeenteraad gedwongen wordt op te stappen wanneer er een slachtoffer valt.

Tijd en ruimte: In Blokken en Knorrende Beesten is de tijd waarin het wordt afgespeeld ongeveer even lang. In Knorrende Beesten is het de zomer. In Blokken is het niet duidelijk hoelang het verhaal zich afspeelt, maar ik heb het idee dat het veel korter is dat een jaar.
Bint speelt zich af in een jaar. De Bree begint in november en het verhaal eindigt in een tijd na de zomervakantie.
Verder is de overeenkomst tussen Knorrende Beesten en Bint is, dat het verhaal zich over het algemeen op één plaats afspeelt. Bij Knorrende Beesten de parkeerplaats en in Bint de school, op uitzondering van de reis met de klas naar België. In Blokken gaat het over een heel land waarbij het het meest over de hoofdstad gaat, maar dat is op zich ook een breed begrip.

Situaties: In Blokken en Bint komt er allebei een opstand voor. Voor de rest zijn de situaties best verschillend. In Blokken gaat het om de Staat, waarin de Raad ervoor zorgt dat alles goed verloopt; in Knorrende Beesten gaat het over de parkeerplaats en de redenen waarom het er vol staat met auto’s; en in Bint wordt gewoon een verhaal verteld vanuit de Bree, die met z’n klassen en directeur van alles meemaakt.

Bronnen: http://www.ned.univie.ac.at/lic/stroemung.asp?str_id=13
(informatie over stroming: nieuwe zakelijkheid)