Birk

Formele gegevens 

Schrijver: Jaap Robben 
Biografische gegevens: Robben wilde eigenlijk archeoloog worden, maar sloot eerst zijn studie in het vak Milieu-Maatschappijwetenschappen af. Daarna ging hij naar de Koningstheateracademie (KTA) in 's-Hertogenbosch. Vanaf 2008 was hij twee jaar de stadschrijver (stadsdichter) van Nijmegen. 
Titel: Birk 
Niveau: 3 
Ondertitel: niet aanwezig 
Opdracht: niet aanwezig 
Motto: is ook niet aanwezig 
1e druk: 2014

Inhoud

Samenvatting: De jonge Mikael is negen jaar als als hij op een dag alleen thuiskomt nadat hij met zijn vader is gaan zwemmen in zee. Ze wonen op een klein eilandje ergens in de Noordzee tussen Schotland en Noorwegen. Zijn vader (geboren in 1963) is verdronken en indirect is Mikael daar schuldig aan, omdat zijn vader een bal voor hem probeerde te redden toen die was afgedreven. Het lichaam van zijn vader wordt niet meer gevonden en zijn moeder Dora is dus een weduwe. 
Er woont nog één andere bewoner op het eiland, ene Karl een ongetrouwde jonge visser. Een andere bewoonster is ooit overleden: dat is de oudere Pernille Augusta. Later blijkt dat Karl indertijd een seksuele relatie met haar had. Het maakte hem niet uit om seks met de oudere vrouw te hebben. Het was een poging om de eenzaamheid te verdrijven. 
 
Birk haalde uit het verlaten huis van Augusta nog wel eens wat spulletjes die hij dan cadeau deed aan zijn vrouw. Mikael gaat vaak als hij eenzaam is naar het huis van Augusta.  
Mikael kan de dood van zijn vader niet begrijpen en overal (in bed, bad) duikt zijn vader plotseling op en praat hij in zijn fantasie met hem. Hij kampt met een enorm schuldgevoel. 
Een ander contact met het vasteland is een schipper die steeds bestellingen komt brengen. Zijn boot heet Brigitta en zo noemt zijn moeder die man ook. Hij vertelt ruw dat haar man naar de palingen is gegaan. Dora wordt woedend, maar ze kan niet ontkennen dat het de waarheid is.

 
Mikael wordt ouder: de jaren (van 9 tot 15) verstrijken en hij wordt een puber met haar op zijn geslachtsdeel en op zijn bovenlip. Karl vraagt hem een paar keer mee naar Tramsund, maar dat mag niet van zijn moeder. Ze wil hem maar bij zich houden en beschermen. 
Vader Birk was ook een soort onderwijzer voor Mikael. Hij hielp hem bij de lessen en de toetsen die hij kreeg opgestuurd. Maar dat kan zijn moeder niet en Mikael besluit in een brief de lessen af te zeggen en vertelt daarbij dat de zoon overleden is. Dan worden de toetsen niet meer opgestuurd. Intussen is Mikael 15 jaar geworden. Zijn moeder komt er uiteindelijk achter dat hij de lessen heeft afgezegd.

 
Mikael helpt Karl af en toe met visjes sorteren. Die komt nu ook wat vaker bij Dora en vraagt of ze elkaar 's avonds wat meer kunnen bezoeken. Mikael gaat vaak terug naar het huis van Augusta. Hij scharrelt ook wel wat cadeautjes op om aan zijn moeder te geven: hij gaat daarbij dus zijn vader kopiëren. Hij geeft haar een nagelknippertje en een flesje au de cologne. Hij vindt er ook sigaretten en steekt er één op. Ook van Karl krijgt hij een shagje. Het zijn de tekenen van het volwassen worden. Daarnaast treft hij in het huisje een meeuw aan die hij af en toe voert. De meeuw heeft jongen. (Er is een parallellie met Mikael en zijn moeder)

Hij wordt meer en meer een man en masturbeert ook voor de eerste keer en zijn moeder constateert dat hij een snor krijgt. Zijn moeder scheert die later bij hem af. 
De boot/schipper Brigitta neemt een zoon (Ingmar) mee die hem vertelt dat hij een vriendin heeft die Mikaella heet. Mikael wordt nieuwsgieriger naar seks. 
Als Mikael vijftien jaar wordt, komt zijn moeder naar zijn bed. Hij mag voortaan in de slaapkamer van zijn ouders slapen en zij gaat naar zolder. Maar ze komt 's nachts af en toe bij hem liggen. Dan wordt het wel erg intiem. Het verhaal krijgt oedipale trekjes. 
Hij moet van zijn moeder de kleren van zijn vader aan, maar hij weigert dat. Wanneer Mikael met Karl praat. hebben ze het over de seks die hij had met Pernille Augusta. Karl geeft het toe. Als Mikael ruzie krijgt met zijn moeder over het aantrekken van de kleren van zijn vader, vlucht hij uit huis en gaat de volgende morgen met Karl mee naar Tramsund. Die gaat daar zijn porties gevangen vis verkopen, maar bezoekt tegelijkertijd de hoeren. Als Mikael thuiskomt, wil hij wel de trui van zijn vader aan. Maar nu mag het niet van Dora. Hij moet haar voortaan zo noemen en niet meer "mama." Als hij een keer van een bezoek aan het oude huis van Augusta terugkomt, knipt zijn moeder het haar van Karl. Er is wat veranderd in de relatie.  
Moeder Dora overschrijdt meer en meer de grens tussen moeder en zoon; ze loopt naakt door het huis, kom, 's nachts bij Mikael liggen en wordt wat handtastelijker. Karl maakt ook steeds meer opmerkingen over zijn moeder: hij vindt haar aantrekkelijk: ze is nog strak: niet te veel kinderen gekregen. Als Karl een keer wegvaart, sluipt Mikael zijn huis binnen en ziet dat zijn moeder de kleren van zijn vader aan Karl heeft gegeven. 
 
Wanneer Mikael een keer het huis van Augusta bezoekt om de meeuw weer te verzorgen, komt Dora hem opzoeken. Ze wordt woest op hem, omdat hij liever bij het meeuwtje is dan bij zijn moeder en ze verbiedt hem het huis nog langer te bezoeken. Als hij later thuiskomt, zit Karl bij zijn moeder. Hij nodigt haar uit televisie bij hem te komen kijken. Ze gaat op de uitnodiging in en Mikael gaat 's avonds kijken wat ze in het huis van Karl aan het doen zijn. Als ze willen overgaan op seks, keilt Mikael een steen door de ruit van het huisje. De zin in seks is meteen over. De volgende dag komt hij verhaal halen, maar Dora laat meteen merken dat ze geen zin meer heeft in seks met hem.  
Mikael vlucht weer eens naar het huis van Penille Augusta. Hij gaat de meeuw weer voeren. Als hij thuiskomt, weet zijn moeder dat hij er geweest is. Ze pest hem door zijn kinderbordje te laten vallen en verbrijzelt een door Mikael ooit gemaakt bootje. 's Nachts komt ze bijna naakt tegen hem aanliggen en wordt handtastelijk: ze laat zich bij haar borsten beetnemen. Ze noemt Mikael Birkje. Mikael vlucht weg naar zijn zolderkamer: de volgende morgen is Dora alles aan het verbranden wat van hem is (truien, knuffels, de rode bal). Mikael vermoedt dat ze ook het huis van Augusta in de fik zal steken en gaat snel naar de slaapkamer waar de meeuw is opgesloten. Hij wil die bevrijden, maar hij is te laat. De moedermeeuw heeft het jonge meeuwtje dood gepikt en de hersentjes opgegeten. Vol schuldgevoel blijft Mikael in de slaapkamer zitten. In zijn verbeelding ziet hij zijn vader weer. Hij vertelt hem dat het meeuwtje dood is dat het zijn schuld is. Zijn vader probeert hem gerust te stellen. Mikael zegt dat hij zijn vader mist. 
Motieven:  
Vader-zoonrelatie: omdat Mikael zich schuldig voelt aan de dood van zijn vader, ziet hij hem steeds opduiken in zijn fantasie. Hij is dan nog jong. Als hij ouder is denkt hij vaker terug aan de dagen dat hij dingen van zijn vader leerde. Karl neemt af en toe de plaats van zijn vader in, maar hij wordt verschrikkelijk jaloers als Karl dat ook doet op lichamelijk gebied. Aan het einde word Mikael gezien als zijn vader Birk door zijn moeder. 
Schuldgevoel: Mikael voelt zich erg schuldig aan de dood van zijn vader. Die had zijn bal willen ophalen maar was daarbij verdronken. Als zijn moeder dat verhaal hoort, zegt ze dat hij schuldig is en begint het grote zwijgen. 
Thema:  
Eenzaamheid en schuld

Het verhaal van de Hammermans speelt zich af op een klein onbekend eiland, ergens in de Noordzee. De eenzaamheid word groter als vader Birk verdrinkt voor de ogen van 9 jarige zoon, Mikael. Schuld is het enige wat Mikael voelt. Ook het contact tussen moeder en zoon word daarna minder goed. Later zijn er nog meer redenen waardoor Mikael zich erg eenzaam en schuldig voelt.

 personages:

Mikael Hammerman

Mikael voelt zich schuldig aan de dood van zijn vader. Hij ziet zijn vader dan ook steeds ergens opduiken. Later als hij vijftien is wil hij zichzelf ontdekken als hij mannelijker word. Hij krijgt een snor en hij masturbeert. Onder invloed van Karl wil hij steeds meer over meisjes weten. En zijn moeder wil dat hij steeds meer op zijn vader gaat lijken. Hij moet zijn kleding aan en hij word door zijn moeder Birk genoemd. Aan het einde van het verhaal merk je dat Mikael vast zit in zijn ontwikkeling door zijn moeder.

 Dora Hammerman

Dora kan de dood van haar man, Birk, niet verwerken. Ze geeft haar zoon de schuld. Ze wil haar zoon op het eiland houden. Bovendien mag hij niet praten en Karl, de schipper van de boot en zijn zoon. Ook mag hij niet weg naar het huis van Augusta. Naarmate Mikael ouder wordt, ziet ze meer als een partner. Hij moet de kleren van zijn vader dragen, komt bij hem in bed liggen en noemt hem Birkje. Ze wil nog een eer lust bedrijven met Karl, maar as Mikael laat merken dat hij niet blij is, heeft ze haar les geleerd. Ze wil alleen fysiek contact met Mikael (Birk). Het is een ongezonde situatie.

Karl

Karl is de visser en buurman die om een één of andere reden op het eiland blijft. Hij neemt het leven zoals het is. Hij heeft seks met de oudere Augusta gehad en gaat naar de hoeren in Tramshund. Ook ziet hij wel wat in Dora. Hij nodigt haar uit en hij heeft bijna seks gehad met haar, totdat Mikael een steen door de ruit gooit. Hoewel dit gebeurd is, gedraagt Karl zich als een vader voor Mikael.

Brigitta en Ingmar

De schipper en zijn zoon weten alles van de buitenwereld. Ze kunnen het isolement van de eilandbewoners opheffen: ze brengen boodschappen en zijn realistischer. Ingmar neemt op een moment zijn vriendin mee. Zij heet toevallig Mikaella. Ingmar volgt later zijn vader op, zoals hoort op een gezonde manier. Mikael volgt zijn vader op, op een ongezonde manier. 
idee: er zit vgm geen bepaald idee achter dit boek

Verteltechniek

Historische tijd: het is niet duidelijk wann dit verhaal zih afspeeld, alleen zijn er wel camera’s, dus na 2000 
Vertelde tijd: Het verhaal duurt ongeveer zes jaar. Dat is vanaf dat Mikael negen jaar was tot aan zijn vijftiende jaar. 
Verteltijd: 255 pagina’s 
Tijdsvolgorde: het boek is in chronologische tijdvolgorde 
Perspectief: ik verteller 
Structuur: 20 hoofdstukken

Literaire achtergronden:

Invloed van biografische gegevens van de auteur op het werk: Natuur en landschap: Robben heeft vaak gesproken over zijn liefde voor de natuur, en dit komt duidelijk naar voren in Birk, waarin het landschap een belangrijke rol speelt. Het verhaal vindt plaats in een afgelegen omgeving, wat kan verwijzen naar Robben’s eigen verbinding met natuur en misschien zijn gevoel van isolatie of introspectie tijdens zijn jeugd. 
Relatie tussen inhoud en tijd van ontstaan: Het boek werd in 2017 gepubliceerd, een tijd waarin er veel discussie was over gezinsstructuren, opvoeding en het effect van traumatische ervaringen op kinderen. In Birk zien we hoe het opgroeien in een gewelddadige en verwaarlozende omgeving invloed heeft op het hoofdpersonage.

Waardering door andere:  
Robben laat de verstilde eilandsfeer in de huiskamer oprijzen en zet de benauwenis van zijn personage op je over. Zijn dichterlijk talent klinkt door in de geraffineerde beeldspraak, die hij vaak ontleent aan de zee. Voor enkele uren tilt hij je uit je leven en voert je mee, zonder dat je ontsnappingsmogelijkheid krijgt, net zoals de verraderlijke stromingen rond het eiland kunnen doen als een moedige vader een ongehoorzaam kind probeert te redden.’

https://scholen.literom.nbdbiblion.nl/detail/479271/met-ingehouden-adem/